BiRİNCİ BÖLÜm dünya ekonomiSİnde geliŞmeler

2.2.1.5. Temel Hak ve Özgürlükler

a) Mevcut Durum

2013 yılında temel hak ve özgürlüklerin güçlendirilmesi ve geliştirilmesi doğrultusunda önemli adımlar atılmıştır. Bu bağlamda 31/01/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6411 sayılı Kanunla, Ceza Muhakemesi Kanunu değiştirilerek ana dilde sözlü savunma yapılabileceği esası benimsenmiştir.

30/04/2013 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 6459 sayılı İnsan Hakları ve İfade Özgürlüğü Bağlamında Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda insan haklarının geliştirilmesi ve ifade özgürlüğünün güçlendirilmesine yönelik çeşitli hükümlere yer verilmiştir.
Anayasa Mahkemesi, 2013 yılı Haziran ayında bir ilke kararı alarak, davanın kesinleşmesi koşulu aranmadan uzun tutukluluk ve yargılamalarla ilgili Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ölçütleri ışığında Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabileceği esasını benimsemiştir. Mahkeme bu ilke kararı doğrultusunda çeşitli bireysel başvurularda hak ihlali kararları vermiştir.

b) Amaç ve Hedefler

Çoğulcu ve özgürlükçü bir demokrasi anlayışıyla bireylerin ve toplumdaki farklı kesimlerin bütün yönleriyle kendilerini özgürce ifade ettiği, tüm inançlara ve yaşam tarzlarına saygıyı ilke kabul eden bir toplumsal zeminin oluşturulması temel amaçtır. Cinsiyet, yaş, ırk, dil, renk, felsefi inanç, din, mezhep, sağlık durumu, gelir, uyruk, etnik köken, göçmenlik, siyasi tercih ayrımı yapmayan, bütün vatandaşların temel haklarını ve özgürlüklerini güvence altına alan ve güçlendiren bir anlayış benimsenecektir.

c) Politika ve Tedbirler

Politika / Tedbir	Sorumlu Kuruluş/ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
Temel haklar ve özgürlükler evrensel ölçüt ve uygulamalar ışığında geliştirilmeye devam edilecektir. (Kalkınma Planı p.231)
Temel hak ve özgürlüklerin geliştirilmesi doğrultusunda mevzuat taslakları hazırlanacaktır.	Türkiye İnsan Hakları Kurumu (S), Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı	Aralık Sonu	Evrensel ölçüt ve uygulamalar ışığında temel hak ve özgürlükleri güçlendirmek amacıyla, mevzuatta gerekli düzenlemeleri yapmak üzere, Türkiye İnsan Hakları Kurumu bünyesinde Adalet ve İçişleri Bakanlığı yetkililerinin de katılımıyla bir komisyon kurulacak ve bu komisyon mevzuat taslakları hazırlayacaktır.

2.2.1.6. Sivil Toplum Kuruluşları

a) Mevcut Durum

Sivil toplum kuruluşlarının (STK); kamusal kaynaklar dışında ilave kaynak yaratma potansiyelleri, esneklik, hizmet verilen kitleye yakınlık ve teknik bilgi sahibi olma özellikleri sayesinde ekonomik ve sosyal kalkınma, toplumsal bütünleşme ve yardımlaşma ile demokratik süreçlerin gelişmesindeki rolleri giderek artmaktadır. Ülkemizde 2013 Ekim ayı itibarıyla 97.451 dernek ve 4.741 vakıf bulunmaktadır. STK’lara yönelik önemli idari ve yasal düzenlemeler yapılarak örgütlenme hak ve özgürlüğüne daha fazla imkân sağlayan bir ortam oluşturulmuş; dernek ve vakıfları ilgilendiren mevzuat iyileştirilmiş; kamu kesimi ile STK’lar arasındaki işbirliğinin geliştirilmesine ve işlevselleştirilmesine yönelik adımlar atılmıştır. Ülkemizde sivil toplum kuruluşlarına yönelik kapsayıcı kurumsal ve yasal düzenleme bulunmaması nedeniyle sivil topluma yönelik, uygulama ve düzenlemeler farklı kurumlarca yürütülmektedir. STK’lara yönelik daha bütüncül bir politika oluşturabilmek amacıyla mevzuat çalışmaları başlatılmıştır. Aynı zamanda gerçek ve tüzel kişiler tarafından yürütülen yardım toplama faaliyetlerinin etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi amacıyla Yardım Toplama Kanununda değişiklik yapılmasına yönelik çalışmalar yürütülmektedir.

STK’lara kamu yararı ve vergi muafiyeti yoluyla vergisel ayrıcalıklar tanınmakta, ilgili mevzuat çerçevesinde kamusal destekler sağlanmakta ve kamu-STK işbirlikleri kurulabilmektedir. Bu kapsamda 402 dernek kamu yararına çalışan dernek statüsünde olup 252 vakıf vergiden muaftır. Ancak kaynak miktarı ve çeşitliliğinin artırılması, kamu-STK işbirliğinin çerçevesi ve yöntemleri ile kaynak tahsisine yönelik uygulamaların objektif ve şeffaf hale getirilmesi ihtiyacı devam etmektedir.
Nitelik, sürdürülebilirlik, kurumsallaşma, kendi içinde demokratikleşme, şeffaflık ve hesap verebilirlik, finansman, teknik, idari ve kurumsal kapasite ülkemizdeki STK’ların çeşitliliği, yaygınlığı ve verimliliği açısından geliştirilmesi gerekli alanlardır.
b) Amaç ve Hedefler

Güçlü, çeşitli, çoğulcu, sürdürülebilir bir sivil toplum için uygun bir ortam oluşturularak sosyal ve ekonomik kalkınma süreçlerine toplumun tüm kesimlerinin daha etkin katılımının sağlanması temel amaçtır. Bu kapsamda STK’ların kurumsal kapasiteleri ile yasal çerçeve ve idari yapılanma geliştirilecek, sivil toplum-kamu-özel sektör işbirliği geliştirecek, sosyal diyalog ortamı sağlanacaktır.

c) Politika ve Tedbirler

Politika/Tedbir	Sorumlu / İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar	Süre	Yapılacak İşlem ve Açıklama
STK’ların kurumsal kapasitelerini güçlendirmek, sürdürülebilirliklerini ve hesap verebilirliklerini sağlamak amacıyla kapsayıcı yasal ve kurumsal düzenleme yapılacaktır. (Kalkınma Planı p.240)
STK’lara yönelik çerçeve bir mevzuat hazırlanacaktır.	Başbakanlık (S), Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Üniversiteler, STK'lar	Aralık Sonu	Bütüncül ve demokratik bir yaklaşımla; STK’ların hukuki statüleri, kurumsal yapıları, faaliyetleri, kamu kurumları ile ilişkileri finansal kaynakları gibi alanlara yönelik yasal ve idari düzenlemeler yapılacaktır.
Ulusal öncelikler ve kamu yararı doğrultusunda faaliyet gösteren STK’lar öncelikli olarak desteklenecektir. (Kalkınma Planı p.241)
STK’lara kamu kaynaklarının tahsis edilmesini ve vergisel ayrıcalıklar sağlanmasını içeren kamu–STK işbirliği modelleri geliştirilecektir.	İçişleri Bakanlığı (S), Vakıflar Genel Müdürlüğü, Başbakanlık, Maliye Bakanlığı, ASPB	Aralık Sonu	STK’ların kurumsal kapasitelerini artırmaya ve faaliyetlerini desteklemeye yönelik uygulamalar devam ettirilecektir. Kamu kurumları-STK ortaklıkları geliştirilecek, STK’lara yönelik finansman kaynakları geliştirilecektir.
Vergi muafiyeti ve kamu yararı statülerinin tanımı ile kriterleri uluslararası standart ve uygulamalara uygun şekilde yeniden düzenlenecektir. (Kalkınma Planı p.243)
Kamu yararı statüsünün kazanılması, sürdürülmesi ve geri alınmasına ilişkin mevzuat ve uygulama iyileştirilecektir.	Maliye Bakanlığı(S), Başbakanlık, İçişleri Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Üniversiteler, STK'lar	Aralık Sonu	Kamu yararı müessesesinin mevzuatta tanımı net bir şekilde yapılacak, kamu yararı statüsünün verilmesine yönelik süreçler objektif, şeffaf ve uluslararası standartlarla paralel kriterler içerecek şekilde düzenlenecek, kamu yararına çalışan derneklerin faaliyet ve işlemlerinde hesap verebilirliğin ve şeffaflığın sağlanması amacıyla tedbirler alınacak, denetimleri etkin hale getirilecektir.