College 3: Syllabe  Opbouw van het college

College 3: Syllabe

• 

Opbouw van het college

• Eerste Uur:

• 1. De syllabe als fonologische constituent

• 2. Mora-theorie

• Tweede Uur:

• De Syllabe in OT

• Extra informatie over Extrasyllabiciteit

Syllabe Constituentenmodel

• syllabe

Dialect A: Dialect A:

• Dialect A: Dialect A:

• impiso 'naald’ indali 'bier'

• impale ‘broek’ inzu 'huis'

• imfula 'regen' igwe 'luipaard'

• intemu 'slang' imbululuka 'ik vlieg'

• icese 'schaap' indima 'ik ren'

• ikafu ‘koe' icina 'ik dans'

• insami 'vlieg' ijola 'ik groei'

• imbeda 'rat' ikuba 'ik sla'

Dialect A: Dialect A:

• Dialect A: Dialect A:

• impiso 'naald’ indali 'bier'

• impale ‘broek’ inzu 'huis'

• imfula 'regen' igwe 'luipaard'

• intemu 'slang' imbululuka 'ik vlieg'

• icese 'schaap' indima 'ik ren'

• ikafu ‘koe' icina 'ik dans'

• insami 'vlieg' ijola 'ik groei'

• imbeda 'rat' ikuba 'ik sla'

Dialect A: Dialect B: Dialect A: Dialect B:

• Dialect A: Dialect B: Dialect A: Dialect B:

• impiso i:piso indali indali

• impale i:pale inzu inzu

• imfula i:fula igwe igwe

• intemu i:temu imbululuka imbululuka

• icese i:cese indima indima

• ikafu i:kafu icina i:cina

• insami i:sami ijola ijola

• imbeda imbeda ikuba i:kuba

nasaal wordt gedeleerd

• nasaal wordt gedeleerd

nasaal wordt gedeleerd;

• nasaal wordt gedeleerd;

• gewichtsverlies dreigt;

nasaal wordt gedeleerd;

• nasaal wordt gedeleerd;

• gewichtsverlies dreigt;

• maar nasaaldeletie kan gecompenseerd worden door tweede mora nieuwe inhoud te geven: i wordt ook aan tweede mora geassocieerd;

nasaal wordt gedeleerd;

• nasaal wordt gedeleerd;

• gewichtsverlies dreigt;

• maar nasaaldeletie kan gecompenseerd worden door tweede mora nieuwe inhoud te geven: i wordt ook aan tweede mora geassocieerd;

• voordeel: het hele proces speelt zich af op een en hetzelfde punt: de tweede mora;

nasaal wordt gedeleerd;

• nasaal wordt gedeleerd;

• gewichtsverlies dreigt;

• maar nasaaldeletie kan gecompenseerd worden door tweede mora nieuwe inhoud te geven: i wordt ook aan tweede mora geassocieerd;

• voordeel: het hele proces speelt zich af op een en hetzelfde punt: de tweede mora;

• deze wordt van zijn inhoud beroofd en krijgt nieuwe inhoud terug

Voordeel:

• Voordeel:

• Mora-theorie drukt cruciale eigenschap van syllabes (rhyme) uit: gewicht of zwaarte

•    X X X X

Voordeel:

• Voordeel:

• Mora-theorie drukt cruciale eigenschap van syllabes (rhyme) uit: gewicht of zwaarte

•    X X X X

Voordeel:

• Voordeel:

• Mora-theorie drukt cruciale eigenschap van syllabes (rhyme) uit: gewicht of zwaarte

•    X X X X

Voordeel:

• Voordeel:

• Mora-theorie drukt cruciale eigenschap van syllabes (rhyme) uit: gewicht of zwaarte

•    X X X X

De Syllabe in OT

• 

Taak Taalkunde

• Taaluniversalia: door alle talen gedeeld

• Taalvariatie: de mogelijke variatie tussen talen

• Universele Grammatica: aangeboren kennis van taal van alle mensen; universele kenmerken van taal + toegestane variatie tussen talen

Waarom Syllabe in OT?

• Taalkunde: voorspellen wat mogelijk voorkomt en wat onmogelijk is

• OT laat zien dat het een goede theorie is, als het mogelijk is om met herschikking van een beperkt aantal universele constraints alle mogelijke taalvariatie in syllabestructuur te beschrijven en slechts alle

Waarom Syllabe in OT?

• Taalkunde: voorspellen wat mogelijk voorkomt en wat onmogelijk is

• Voorbeeld: CV-distributie in verschillende talen:

• Yawelmani
• Hawaiiaans
• Engels (vgl. Nederlands)
• Berber

• Mogelijke Constraint Rangschikkingen

De Syllabe in OT

• OT is geen theorie over representaties !!!

• Sommige constraints zijn gebaseerd op

• een constituentenmodel:

• vb. *Coda: Coda’s zijn verboden

• Andere constraints zijn juist gebaseerd op

• een mora-model

• vb. FtBin: Voeten bestaan uit twee syllabe’s

Yawelmani

• ((Yokuts) Indianentaal Californië, uitgestorven)

CV-distributie: Yawelmani

• Ongemarkeerde klankopeenvolging: CV

• Yawelmani (Yokuts): alle woorden beginnen met CV

• vgl. Engels/Nederlands: CV-structuur

• sing, like, wish

• maar ook meer gemarkeerde syllabes, CCCV, V:

• stripe, gleam, smooth (consonantclusters) apple, important, up (begint met vocaal)

Vergelijk Hawaiiaans

CV-distributie: Hawaiiaans

• Hawaïaans: geen consonantclusters

• kanaka ‘man’ wahine ‘vrouw’ alapine ‘vaak’

• Engelse leenwoorden: vocalen geïnserteerd tussen consonanten

• vgl. Eng. flour Haw. palaoa velvet weleweka

• vgl. Yawelmani: midden in woord: 2 consonanten in sequentie; begin en eind van woord: slechts 1 consonant

Vergelijk Engels

CV-distributie: Engels

• Zowel in het midden als aan de uiteinden van woorden consonantclusters

• construct, spring, sixths

• vgl. Nederlands: straks, abstract, herfst

• In beide talen clusters niet vereist:

• heaven (Eng.) haven (Ned.)

Vergelijk Berber

• Berber (Marokko)

CV-distributie: Berber

• Nog extremer: Berber (Marokko)

• Geen klinkers nodig in woord

• txdmt ‘hout sprokkelen’
• trglt ‘slot’

• maar initiële klinkers zijn wel toegestaan:

• ildi ‘trekken’

CV-distributie

• Niet waargenomen in de talen van de wereld:

• Alle consonanten aan het begin en alle vocalen aan het einde, zodat

• mrnaia bestaat marina niet bestaat

CV-distributie: Gemarkeerdheid

• Er bestaan talen die ongemarkeerde kenmerken hebben en geen gemarkeerde

• Er bestaat geen taal die gemarkeerde kenmerken heeft maar geen ongemarkeerde

• Er bestaat dus geen taal die wel woorden als stroop heeft en geen woorden als papa

CV-distributie: Gemarkeerdheid

• Talen met alleen gemarkeerde structuren bestaan niet, maar zijn toch heel goed te verzinnen

• ‘Talen’ met niet-bestaande patronen zijn in sommige gevallen zelfs gemakkelijker te beschrijven dan bestaande talen, zoals Hawaiiaans, Engels, Nederlands, Berber en Yawelmani

Gemarkeerdheid & Universalia en Variatie

• Vragen die de taalwetenschapper zich stelt:

• Welke patronen komen voor in natuurlijke talen?

• Hoe kunnen we de voorkomende patronen karakteriseren?

• Hoe kunnen we patronen uitsluiten die we niet vinden in talen en waarvan we vermoeden dat ze niet bestaan?

Yawelmani CV-distributie

• Woorden moeten beginnen met een consonant

• xathin ‘at’ (imperf. van ‘eten’) *alapine

• Aan woordgrenzen: niet meer dan één consonant toegestaan (maar hoeven niet te eindigen in consonant, i.t.t. het woordbegin)

• xathin

Yawelmani CV-distributie

• Niet meer dan één opeenvolgende vocaal
• xathin *xathain

• Midden in woord: maximaal twee opeenvolgende consonanten, één mag ook

• logwen ‘zal verpulveren’ *logwnen
• xaten ‘zal eten’

Taalwetenschap

• Om universalia te kunnen beschrijven, moeten beschrijvingen zo generaliserend mogelijk zijn

•  syllabestructuur

Syllabestructuur

• Ongemarkeerde syllabes:

• Onset: syllabes beginnen met een consonant
• Peak: syllabes hebben een vocaal
• *Coda: syllabes eindigen met een vocaal (niet met een consonant)
• *Complex: syllabegrenzen bestaan uit hoogstens één consonant (geen clusters van consonanten)

• Er bestaan syllabes die niet aan deze regels voldoen. Die zijn dus gemarkeerd

Syllabe Constituentenmodel

• syllabe

Syllabestructuur: Yawelmani

• Yawelmani heeft een vrijwel helemaal ongemarkeerde syllabestructuur, behalve dat *Coda soms geschonden wordt:

• CV voldoet aan Peak, Onset, *Coda en *Complex
• CVC schendt *Coda

• Syllabes die niet voorkomen in het Yawelmani schenden nog meer constraints:

• CVCC schendt *Coda en *Complex
• VC schendt Onset en *Coda

Syllabestructuur: Yawelmani

• m.b.v. deze beschrijving van syllabes krijgen we precies de kenmerken die we verwachten in het Yawelmani:

• Woorden moeten beginnen met een consonant, want elke syllabe begint ook altijd met een consonant (Onset)

• xat.hin

• Aan woordgrenzen: niet meer dan één consonant toegestaan, wel minder, want syllabes beginnen met een consonant (Onset) en mogen in een consonant eindigen. *Complex zorgt ervoor dat er nooit meer consonanten aan syllabegrenzen voorkomen

• xat.hin

Constraints

• Markedness Constraints bepalen sterk universele tendensen: ongemarkeerde patronen

• Schending van deze constraints: voorspellen het vóórkomen van gemarkeerde patronen

• De gemarkeerdheidsconstraints zijn in conflict met correspondence constraints

Constraints

• Faithfulness / Correspondence:

• MAX-IO: every segment of the input has a correspondent in the output (prohibits deletion)
• DEP-IO: every segment of the output has a correspondent in the input (prohibits epenthesis)

Constraint ranking

• Constraints zijn gerangschikt t.o.v. elkaar

• Elk taaltype: eigen rangschikking van constraints

• Variatie tussen talen verklaard door verschillende rangschikkingen van universele constraints

• Een constraint kan alleen geschonden worden om te voldoen aan een hoger gerangschikte constraint

Constraint ranking Yawelmani

• In het Yawelmani wordt *Coda geschonden

• Dit mag alleen om te voldoen aan (een) hoger gerankschikte constraint(s):

• Correspondence (Max-IO en Dep-IO)

Constraint ranking Yawelmani

Constraint ranking Yawelmani

• Voorkómen van schending *Coda:

• Consonant syllabificeren als syllabenucleus (output kandidaat 2)
• Deleren van consonant (output kandidaat 3)
• Inserteren van vocaal (output kandidaat 4)

Constraint ranking Yawelmani

• In alle outputkandidaten wordt er een constraint geschonden

• Om toch een output te krijgen is de output die een lager gerangschikte constraint (hier: *Coda) schendt de meest optimale (ofwel de minst slechte)

Constraint ranking

• Dit is een taalspecifieke rangschikking van universele constraints voor het Yawelmani

• De andere oplossingen (vocaalinsertie, consonantdeletie of syllabificatie van een consonant) bestaan wel, in andere talen

• Die andere talen moeten dus wel een andere constraintrangschikking hebben!

Syllabificatie van consonantclusters: Yawelmani

• Yawelmani futurum tense: -en suffix

• woord morf. syll. gloss

• xaten xat-en xa.ten ‘zal eten’

• logwen logw-en log.wen ‘zal verpulveren’

• Probleem bij verledentijdssuffix –hin:

• xathin xat-hin xat.hin ‘at’

• logw-hin ‘verpulverde’

Syllabificatie van consonantclusters: Yawelmani

• Opties syllabificatie:

•       

• logw hin log whin log w hin

•     

• log hin lo giw hin

Syllabificatie van consonantclusters: Yawelmani

Syllabificatie van consonantclusters: Spaans

• Adjectief-suffix: -to

• infinitief adjectief/nomen

• absorb-er absor-to *absorbto

• esculp-ir escul-tor *esculptor

• Consonantclusters niet toegestaan

• Probleem vergelijkbaar met Yawelmani, maar anders opgelost

Syllabificatie van consonantclusters: Spaans

Syllabificatie van consonantclusters: Engels

• adjectief  nomen: suffix –ness

• adjectief nomen (geen deletie; geen insertie)

• limp limp.ness *lim.ness *lim.pi.ness

• soft soft.ness *sof.ness *sof.ti.ness

• crisp crisp.ness *cris.ness *cris.pi.ness

• strange strange.ness *stran.ness *stran.gi.ness

Syllabificatie van consonantclusters: Engels

Syllabificatie van consonantclusters: Berber

• Werkwoorden met prefix i- (3e pers. masc.) en prefix t- (3e pers. fem.)

• 3 m sg 3 f sg gloss

• il.di tl.di ‘trekken’

• iz.di tz.di ‘in elkaar zetten’

• if.si tf.si ‘losmaken’

• is.ti ts.ti ‘selecteren’

Syllabificatie van consonantclusters: Berber

Syllabificatie van consonantclusters

• De rangschikking van constraints voorspelt precies de vier voorkomende oplossingen

• Yawelmani
• Spaans
• Engels
• Berber

• Er worden geen oplossingen voorspeld die niet voorkomen

Optimality Theory

• Taalwetenschap:

• Universelen  set van constraints

• Gemarkeerdheid  schendbaarheid van constraints

• Variatie  verschillende constraint rankings

Extra Informatie

• Extrasyllabiciteit/Extrametriciteit

syllable

• syllable

• onset rhyme

• margin nucleus

• (pre-m.) m. core sat. peak sat. coda (appendix)

•   [] 

•   e [t] 

•  [p] t