D ədə Qorqud ● 2017
Yüklə 2,56 Mb.
|
| «Аьруьв, мен сенинъ хатынынъ болайым, тек сен йымада бир кере кийимимди берип, оьз аьптелериме барып келмеге ызын берерсинъ». «Яхшы», – дейди Баркая. Булар яшай береди: Баркая балык ыслайды, кийик урады. Хатыны оларды кептиреди. Бир хыйлы заман кеткен сонъ, хатын авыр аяклы болады. Бир кере Баркая балык авлап уьйге кайтса, хатыны йок, костынъ ишинде бир бала йылайды. Шавып барып караса – янъы тувган эр бала ятыр. Баркая хатынын излейди, шакырады – йок. Сонъ барып ак-кув кийимин ясырган ерин барып карайды. Караса, ак–кув кийими де йок. Сол заманда Баркая ак-кув кыздынъ коьтере кеткенин анълайды. Амал йок, Баркая балады алып авылга кайтады. Балага Кутлы-Кая деп ат береди. Кутлы–Кая кишкейиннен баслап атасы ман бирге анъга юрип баслайды. Анъга бек уста болады. Боьтен де анъшылык кусларына бек уста. Яс уьйкен болганда анъшы кус-сунъкарларды уьйретип баслайды. Мунынъ сунъкар кусларындай алгыр кус бир ерден де табылмайды. Сол Кутлы-Кая яшаган юрттынъ ханы Токтамыс та анъшы сунъкарларды бек суьеди экен. Токтамыс та Кутлы-Каядынъ усталыгын эситип, оны кусшы этип алады. Суьйтип яшап турады Кутлы-Кая Токтамыс ханнынъ колында. Токтамыс ханнынъ сунъкарлары баска ханлардынъ анъшы кусларыннан алпыр болып шыгады. Баска бир хан, Шаьтемир хан, Токтамыстынъ сунъкарларына коьзи кызады. Токтамыстан тилейди: «Бир бала сунъкар бертага» – деп. Токтамыс касына ювытпайды.
Сонда, Шаьтемир хан Кутлы-Каяга келетте, сол атаклы сунъкарлардынъ бир йымырткасын тилейди. Бермеге Кутлы-Кая Токтамыстан коркады. Сонда Шаьтемир хан айтады: «Сунъкар картайган, йылда эки йымыртка йымырткалайтаган эди, быйыл бирев йымырткалады дерсинъ, бир йымыртка мага сат» дейди. Кутлы-Кая бир йымырткады сатады. Куьни етип, ол йымырткадан сунъкар баласы шыгады. Ол да оьсип, оьткир коьзли, куватлы сунъкар болады. Бир кере Шаьтемир хан яс сунъкарын да алып, Токтамыс ханга конакка келеди. Булар анъга шыгадылар. Бир кийик шыгып кашады. Токтамыстынъ сунъкары да, Шаьтемир ханнынъ сунъкары да атылып кийикти кувадылар. Сонда Шаьтемир ханнынъ яс сунъкары алдын етип, кийикти ыслайды. Токтамыстынъ сунъкары артта калып, бир затсыз калады. Сонда Токтамыс сорайды: «Сен бу яхшы тукым сунъкарды кайдан таптынъ? Бу тукым менде бар болмаса бир ханда да йок эди...» – дейди. Шаьтемир хан айтпайды. Булар арып-йолда олтырып кымыз ишедилер. Кымызга кызганда Шаьтемир хан айтады: «Мага бу сунъкарды йымыртка болып сенинъ кусшынъ Кутлы-Кая берди». Сонда Токтамыс бек яман ашувланады. Келип хан сарайына Кутлы-Каяды оьлтиреек болады. Кутлы-Кая оны эситип, агашка кашады. Кутлы-Кая агашлыкта анъшылап яшайды бир хыйлы йыллар. Бир кере буга албаслыдынъ кызы рас болады. Кутлы-Кая албаслыдынъ кызына уьйленеек болады. Кыз айтады: «Мен сага хатын болайым, тек сен мен шешингенде меним колтыгым ман аягыма карамассынъ» дейди. – Аьруьв, – дейди Кутлы–Кая. Албаслыдынъ кызы айлак бек ярасыклы болган. Булар яшап баслайдылар. Бир кере, албаслыдынъ кызы шешинеятканда, Кутлы-Кая даяна алмай, акырын хатынынынъ колтыгына эм аякларына карайды. Караса карасын, колтыгы тесик экен, сол тесиктен ишинде оьпкебавыры коьринеди. Аякларына караса – аяклары кустынъ аягындай. Son anda Albaslının qızı Kutlu Kayanın əməlindən xəbər tutub dedi: “Sən andına əməl etmədin, mənim “baxma!” dediyim yerlərimə baxdın. Bu saatdan sonra mən sənin arvadın deyiləm, sən də mənim ərim. Mən hamiləyəm, bir müddət sonra uşaq doğacam. Əgər qız olsa, o övlad məndə qalacaq, yox əgər oğlan olsa, o zaman bax bu ağacın altına qoyub gedəcəm, gəlib övladını apararsan”. Albaslının qızı sözünü bitirən kimi gözdən itdi. Çarə yox idi, Kutlu Kaya tək qaldı. Günlər bir-birini əvəz etdi. Vaxt yetişəndə gəlib gördü ki, ağacın altında bir uşaq var. Kutlu Kaya oğlunu götürdü. Uşaq ağlayıb sakitləşmək bilmirdi. Kutlu Kayanın yanı balalı bir iti vardı. Gördü ki, uşaq sakitləşmək bilmir, o zaman Kutlu Kaya uşağa iti əmdirdi. Bir müddət uşaq iti əmərək yaşadı. Sonra it uşağı əmizdirmədi. Kutlu Kaya nə etsin, bilmədi, uşaq isə sakitləşmirdi. Bu zaman o, övladını bir ilxıçı dostuna verdi. Özü aulda yaşamağa davam etdi, qorxdu ki, Toxtamış sözünü tutar, onu öldürər. Kutlu Kayanın dostu olan ilxıçının doqquz oğlu var idi. O, Kutlu Kayanın oğlunu Edigey adlandırdı. Edigeyi də doqquz oğluna qoşdu. Kutlu Kaya isə meşəliyə çəkildi. Edigey çox sürətlə boy atmağa başladı. Uşaqlarla güləşərək hamıya qalib gəlirdi. Bir nəfər Edigeyin Kutlu Kayanın oğlu olduğunu biləndə Toxtamış xana dedi: “Səni aldadıblar, Kutlu Kaya qaçıb meşədə yaşayır. Onun da bir oğlu var, oğlunu da aulda bir ilxıçı dostu saxlayır”. Toxtamış tez ilxıçını çağırdı. – Kutlu Kayanın oğlu səndədirmi? – deyə soruşdu. – Məndədir, – dedi ilxıçı. – Onu tez tap mənə gətir, öldürəcəm! İlxıçı evinə qayıtdı, arvadına olanları nəql etdi və dedi: – Bizim doqquz oğlumuz var. Kutlu Kayanın isə yalnız bir oğlu var. O da, görünür ki, çox cəsur adam olacaq. Kutlu Kayanın yalqız oğlunu öldürtməyək, biz Toxtamışа öz oğlanlarımızdan birini verək. İlxıçının arvadı razı oldu. İlxıçı oğlanlarından birini götürüb Toxtamışа gətirdi. – Budurmu Kutlu Kayanın oğlu? – deyə xan soruşdu. – Budur.
Toxtamış xan ilxıçının oğlunu Kutlu Kayanın oğlu bilib dar ağacından asdırdı. Edigey ilxıçının himayəsində sağ qaldı. İlxıçı ilə arvadı Edigeyi Kubuqul adlandırdılar. Kubuqul “Kuba oğul” deməkdir. “Kuba” ürəkli, cəsur, cəngavər deməkdir. Kutlu Kaya da cəsur, igid olduğundan əvvəllər ona da “Kuba” deyirdilər. İndi onun oğlu Edigeyə də “Kuba oğul” – “Kubuqul” adını qoydular. Kutlu Kayanın oğlunun hansı olduğunu bildirməmək üçün belə etdilər. Beləliklə, sakit yaşadılar. İlxıçının oğlanları Toxtamış xanın yanında ilxıya baxırdılar. Kubuqul isə bir zənginin buzovlarını otarmağa gedirdi. Beləliklə, kiçik Kubuqul gündüz buzovlara baxıb gününü keçirirdi. Toxtamış xan özünün atını çıxarmaq üçün arabasını təmir etdirdi. O, arabanın təkərlərini qızıldan, başqa yerlərini isə qızıldan və gümüşdən düzəltdirdi. Sonra xalqı toplayaraq: “Ey, siz mənim arbaqamı1 bahalı hesab edirsiniz?” – dedi. – Eh, bahadı. Bu qızıldı? – deyə xalq baha olduğunu bildirdi. Toxtamış xan arbaqa ilə bir-iki adam öldürdüb “insanlar bunu necə çox baha hesab edə bilərlər?” – deyə hiddətləndi. Yollarına davam etdilər. Daha kimsə baha sözünü dilinə gətirmədi. Başqa bir sahəyə gəlib yetişəndə orada balaca bir buzov gördülər. Buzov özünü otların üstünə ataraq oynayırdı. Arbaqadakılardan biri dedi: “Toxtamış, gəl, bundan xəbər alaq”. – Ey, onun nəyindən soruşursan? Öz-özünə aşır, öz-özünə fırlanır. Ondan adam xəbər alma?
– Кутлы-Каядынъ улы сендеме? – деп сорайды. – Менде, – дейди йылкышы. – Тез болып мунда аькел, оьлтиреекпен! – Йылкышы уьйине кайтады эм пишесине айтады:
Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|