Değişimin özneleri olarak çocuklar

Uluslararası Çocuk Merkezi (ICC)

Değişimin özneleri olarak çocuklar:

Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin periyodik raporlanmasında çocuk katılımına ilişkin kılavuz

Her çocuk için vizyonumuz,

Dolu dolu bir yaşamdır;

Her yürek için duamız,

Bunu gerçekleştirecek iradedir.
World Vision, yoksulluğun ve adaletsizliğin nedenlerine karşı mücadele yoluyla tam potansiyellerine ulaşmaları için çocuklar, aileler ve toplulukları ile birlikte çalışan bir yardım, kalkınma ve tanıtım-savunu kuruluşudur.

World Vision, din, ırk, etnik köken veya cinsiyet farkı gözetmeden bütün insanlığa hizmet eder.

Yazan: Jennifer Miller World Vision

Proje Denetçisi: Sara L. Austin 1 World Drive

Mississaugua, ON L5T 2Y4

Canada

“Yetişkinler herşeyin en iyisini kendilerinin bildiğini varsaymaya devam ediyor ….

Çocuk Haklarına dair Sözleşme ise bu varsayımı irdelememizi talep ediyor. Sözleşme, çocuklara kulak vermemizde, onların adına alacağımız kararlarda ve yapacağımız işlerde kendilerinin de görüşlerini almamızda ısrar ediyor. Sözleşme, ayrıca, çocukların kendi kararlarının ve eylemlerinin sorumluluğunu üstlenme kapasitelerini geliştirmemizi, buna saygı duymamızı ve korumamızı istiyor.”

Gelişen Yetenekler ve Katılım. Kanada Uluslararası

Kalkınma Ajansı (CIDA) (Lansdown, G.), 2005.

Teşekkür

Bu kılavuzların hazırlanmasına katkıda bulunan çok sayıda kişi var. Sahada olup kendileriyle görüşebilmem için bana zaman ayıran Denise Allen, Susan Bissell, Carla Garnelas, Brent Parfitt ve Joachim Theis’e içten teşekkürler. Ayrıca, yayına hazırlık sırasında katkılarını esirgemeyen Gerison Lansdown, Michael Montgomery ve Tara Collins’e de teşekkür borçluyum. Ayrıca periyodik raporlarla ilgili bilgileri sağlayan Jaap Doek’e de teşekkürlerimi sunarız.

Önsöz

Çocuk katılımı konusu, geçtiğimiz birkaç yıl içinde hükümet dışı kuruluşlar arasında yaygın ve desteklenen bir konu haline gelmiş, ayrıca konu BM Genel Kurulu Özel Çocuk Oturumu ve BM Çocuklara Yönelik Şiddet Araştırması gibi uluslararası düzeylerde de önemle ele alınmıştır.
Bugün birçok kesim, çocuğun katılım hakkının yadsınamazlığını ve bu katılımın göstermelik şekillerde kalmaması gerektiğini kabul etmektedir. Kuruluşlar, katılımı savunurlarken, çoğu kez “anlamlı” ve “etik” gibi kavramlar kullanmaktadırlar. Peki, bu kavramlar katılım bağlamında ne anlama gelmektedir?
Elinizdeki rapor bu konuyu ele almaktadır; ancak şimdiden söylemek gerekirse, mesele, çocuk katılımının Çocuk Haklarına dair Sözleşme’de (ÇHS) yer alan genel ilkeler doğrultusunda yönlendirilmesidir. Bu ilkeler, ayrım gözetmeme, çocuğun yüksek yararı; yaşam, yaşama ve gelişme hakkı ve çocukların görüşlerine saygı gösterilmesidir.
Çocuk Hakları Komitesi (ÇHK), çocukların ve gençlerin rapor süreçlerine katılımlarını özendirmektedir. Komite bu bağlamda yıllık tartışma gününü 2006 yılında 12. Madde’ye ayırmıştır ve gene Komite’nin 12. Madde ile ilgili Genel Yorumu yakında yayınlanacaktır.
Çocuk Hakları Enformasyon Ağı (CRIN), Çocuk Haklarına dair Sözleşme’nin uygulanması konusunda bilgi paylaşımını kolaylaştırmak amacıyla bir dizi kuruluş tarafından oluşturulmuştur. Böylece bugün, ÇHK ve ÇHS HDK Grubu dahil olmak üzere çocuk hakları alanında birçok aktörle işbirliği yapılarak, ÇHK’sinin çalışmalarına nasıl katkıda bulunulabileceği konusundaki bilgilerin paylaşılabildiği merkezi bir yer bulunmaktadır.
CRIN, raporlama sürecine çocukları ve gençleri de katmak isteyenleri destekleyecek yararlı bir araç olarak bu raporu memnuniyetle karşılamaktadır. CRIN, World Vision’un bu yöndeki çabalarına destek amacıyla, raporu İngilizce, Fransızca, İspanyolca ve Arapça web sayfalarına koyacak, bu raporla diğer ÇHS bilgileri arasında bağlantılar kuracaktır.
Çocuk katılımının geliştirilmesi, çocukların toplumlarımızda aktif yurttaşlar olarak yer alma haklarının yaşama geçirilmesi demektir. Bu, aynı zamanda, mevcut uluslararası, bölgesel ve ulusal mekanizmalardan yararlanabilmeleri için çocuklara gerekli araçların sağlanmasını da öngörür. Daha adil bir toplum yaratmak istiyorsak, çocukların yargı sistemlerine ve haklarını arayabilecekleri diğer kanallara erişimlerini arttırmamız gerekir; ÇHS üzerinde odaklanma ise ortadaki görevin yalnızca bir bölümüdür.

Veronica Yates

Çocuk Hakları Enformasyon Ağı

İçindekiler

Teşekkür 4

Önsöz 4

Giriş 5

Çocuk Katılımının Çocuklara, HDK’lara ve Hükümetlere Sağlayacağı Yararlar 9

Anlamlı bir Çocuk Katılımı Sağlanması 11

Çocuk Katılımında İlkeler 11

Konunun Sahiplenilmesi 12

Güç Dengesizliklerinin Ele Alınması 14

Çocuklara Danışma 18

Erişilebilir Bilgi 21

Destek Sağlama 23

Pratik ve Etik Konular 26

Çocuk Koruma Politikaları 26

Başta Amaçlanmayan Sonuçlar 27

Bilinçli Onay 28

Gizlilik 29

Çocukların, Genç Yetişkinlerin ve Yetişkinlerin Rol ve Sorumlulukları 29

Kaynaklar: Finansman ve Zaman 31

Rapor Sürecindeki Aşamalar 33

1) Seçme ve Temsil 33

2) Eğitim ve Kapasite Geliştirme 35

3) Çocuklardan Bilgi Toplamanın Yöntemleri 38

4) Verilerin Analizi ve Sonuçlara Ulaşma 41

5) Raporun Hazırlanması 43

6) Çocuk Delegeler ve Oturum Öncesi/Oturum Toplantıları 45

7) Takip ve Değerlendirmeler 48

Sonuç 50

Ek A Çocuk Dostu Belgeler Hazırlanması 51

Ek B Örnek Çocuk Koruma Politikası 56

Ek C Çocuklar için Onay Formu 59

Ek D Gelecekteki Katılımcılara Davet 61

Ek E Eğitim ve Kapasite Geliştirme Alıştırmaları 65

Ek F Bilgi Toplama Etkinlikleri 69

Ek G Değerlendirilen Örnek Durumlar 72

Sözlük 74

Kaynakça ve Ek Kaynaklar 76

Değişimin Özneleri Olarak Çocuklar: ÇHS Periyodik Raporlarına Çocuk Katılımının Değerlendirilmesi 78