Değişimin özneleri olarak çocuklar

Pratik ve Etik Konular

Çocuk Koruma Politikaları

Ülkeye ve kuruluşa bağlı olarak, farklı çocuk koruma politikaları ve yasaları uygulanır. Yerel, ulusal ve uluslararası ölçekli bütün politikaların ve yasal düzenlemelerin izlenmesini, kültürel geleneklere ve adetlere saygı gösterilmesini sağlamak her durumda rapor sürecini yönlendirenlerin sorumluluğundaki bir iştir. Ülkelerde belirlenen asgari standartların ötesine geçmek ve çocuk koruma kılavuzlarının rapor sürecinin her yönüne içselleştirilmesini sağlamak için mümkün olan ne varsa yapmak gerekmektedir.

Bir çocuk koruma politikası oluşturulurken ele alınması gereken kimi temel başlıklar vardır. Bu başlıklar şunlardır:⁶⁴

• 
  Giriş
  
  • 
    Bu politika neden uygulanıyor? Politika kimi korumak üzere geliştirilmiş? Politikanın benimsenip yaşama geçirilmesini sağlamaktan kim sorumlu? uygulanmasından kim sorumlu?
    
• 
  Bilinç ve Duyarlılık Geliştirme
  
  • 
    Politikanın içeriğindeki bilgiler kamuoyuna nasıl ulaştırılacak?
    
• 
  Program Planlaması
  
  • 
    Çocukları rapor sürecine dahil etmek için kullanılan programların çocuklara yarar sağlaması nasıl güvence altına alınacak?
    
• 
  Süreçte Yer Alacak Yetişkinlerin Belirlenmesi
  
  • 
    Rapor sürecinde yer alan yetişkin kişilerin çocukların esenliğine ve gelişimine katkıda bulunmaları nasıl sağlanacak?
    
• 
  Davranış Protokolleri
  
  • 
    Yetişkinler ve çocuklar arasında “uygun davranış” olarak neleri tanımlayabiliriz? (Bu başlık yalnızca çocukları korumakla kalmayıp aynı zamanda personeli de birtakım haksız suçlamalara karşı koruyacaktır)
    
• 
  İddiaların/Olayların Ele Alınması
  
  • 
    Çocukların istismarından kuşkulanılan durumlar nasıl bildirilecek? Bu tür iddialara karşı nasıl bir tutum alınacak?
    
• 
  Tanıtım-savunu
  
  • 
    Kuruluş, çocuk haklarını tanıtmak ve çocuk haklarına saygı gösterilmediği durumlarda bu durumu değiştirmek üzere toplulukla (hem yerel hem genel düzeyde) nasıl ilişki kuracak?
    
• 
  Çocuklarla ilgili İletişim
  
  • 
    Çocuklar hakkında bilgi içeren herhangi bir iletişimin uygun ve çocukların yararına olması için hangi kural veya yönetmeliklerin benimsenmesi gerekiyor?
    
• 
  Gizlilik
  
  • 
    Gizli tutulması gereken bilgilerin gerçekten gizli kalması nasıl sağlanacak? (Gizlilikle ilgili daha ayrıntılı bilgileri bu belgenin ilerleyen bölümlerinde bulabilirsiniz.)
    

Aşağıda, rapor sürecinde çocuklardan bilgi toplanması sırasında gözetilecek kimi özel etik kurallar tartışılmaktadır.⁶⁵

Başta Amaçlanmayan Sonuçlar

Daha önce de değinildiği gibi, çocuklarla yetişkinler arasında güç dengesizlikleri vardır. Çocuklardan nasıl bilgi toplanacağı belirlenirken bu noktanın hep akılda tutulması çok önemlidir. Bilgi toplamada kullanılan yöntemler iyi tasarlanmamışsa, çocukların gerçek görüş ve düşüncelerinin yanlış yansıtılmasına ve istismarına yol açabilir. Çocuk korumaya yönelik yerinde uygulamalar bu tehlikeyi önleyebilir. Yöntemler tasarlanırken yerel kültür ve gelenekler gibi etmenler de hesaba katılmalıdır. Bu bağlamda üzerinde düşünülmesi gereken sorular şunlardır:

• 
  Yöntemler kültürel inanç ve adetlere duyarlı mı?
  
• 
  Birtakım hassas bilgileri toplarken uygun yöntemler kullanılıyor mu?
  
• 
  Yerel lehçelere tercüme sağlanıyor mu?
  
• 
  Çocuklardan oluşan örneklem bir bütün olarak o ülkedeki çocukları mümkün olan en yeterli biçimde temsil edebilecek durumda mı?
  
• 
  Kullanılan yöntemler çocukların bulundukları mekân açısından uygun mu?
  

Çocukların rapor sürecine katılmalarının yol açabileceği olumsuz herhangi bir sonuç üzerinde önceden düşünülmeli, buna zaman ayrılmalıdır.⁶⁶ Ortaya çıkabilecek zararlı sonuçlar yüzünden topluluk bu sürece olumsuz yaklaşabilir veya duyarlı birtakım konuların ele alınmasına destek vermeyebilir. Aşağıda, gerekli desteği sağlamanın ne kadar önemli olduğunu gösteren bir örnek durum yer almaktadır.

Olası olumsuz sonuçlardan nasıl kaçınılabileceği üzerinde dikkatle düşünmek gerekir. Niyetlenilmeyen sonuçların önlenmesinin bir yolu araştırma yöntemlerinin belirlendiği sürece çocukların da dahil edilmesidir. Çünkü, çocukların, bir araştırma konusu olarak içinde yaşadıkları topluluklara ve kültüre ilişkin değerli bilgileri vardır. Çocuklar, bu bağlamda başka yerlerden edinilemeyecek özgün bilgiler sağlayabilirler. Ayrıca, süreçte yer alan yetişkinlerin, ülkedeki hükümet, uygulanan politikalar, medya, politikacılar ve katılan topluluklarla ilgili gelişkin bir bilgi tabanına sahip olmaları gerekir. Böylece, olumsuz herhangi bir sonuç önceden kestirilebilir ve ortaya çıkması önlenebilir.

Bilinçli Onay

Çocuk korumada dikkate alınması gereken bir diğer nokta da şudur: Katılım çocuğun hakkı olmakla ve çocuğa bu hakkın tanınması gerekmekle birlikte, katılmamak da çocuğun hakkıdır. ⁶⁷ Bu hakka da saygı gösterilmesi için, katılma durumundaki bütün çocukların ve velilerinin bilinçli onayları alınması gerekir. İlgili ülkede yürürlükte olan yasalara göre, pasif onaydan farklı olarak bu kişilerden aktif onay alınması da gerekebilir.⁶⁸ Kimi durumlarda, çocuğun, böyle bir onayın alınacağı büyüğü veya vasisi olmayabilir (örneğin çocuğun kendi ailesiyle temas etmediği, ana babasının öldüğü ve bakıcının da olmadığı durumlar). Böyle durumlarda, bir yetişkin, örneğin bir öğretmen, sosyal hizmet görevlisi veya çocukla teması olan başka bir kişiyle temasa geçirilmelidir.⁶⁹

Vaka Çalışması:

Hollanda Çocuk Hakları HDK Koalisyonu (Hollanda)—2002 yılında sunulan Alternatif Rapor Rapor sürecinde yer alan kolaylaştırıcılar, iltica talebinde bulunan çocuklarla konuşmak istediler. Gidenler, yaşadıkları deneyim nedeniyle çocuklardan kişisel herhangi bir bilgi alınmasında güçlükle karşılaştılar. Ancak, daha sonra bu çocuklara başka çocuklarla yapılan bir görüşmenin video çekimi gösterildi ve kendilerine bir yönlendirici atandı. Bu durumda, çocuklarla görüşme daha düzgün yürüdü. Hollanda’da kaçak olarak bulunan göçmen bir kızla da konuşuldu. Bu mümkün olabildi; çünkü, bu kız araştırmacılardan birini tanıyordu ve aralarında karşılıklı bir güven oluşmuştu.

Bilinçli onay alınırken, tarafların bu onayı her yönüyle ortaklaşa kavramış olmaları önemlidir. Örneğin, onay formlarının dağıtımı şeklindeki tipik yaklaşım yerine farklı bir yaklaşımla kişi hazır bulunurken formun doldurulması ve imza alınması yoluna gidilebilir. “Bilinçli onay, okumaya dayalı olana göre daha etkileşimli bir süreçtir.” ⁷⁰ Toplulukla birlikte tartışmalar veya çevirmen kullanımı, mesajların yerine doğru gitmesini sağlamanın yollarıdır (ayrıca bakınız, sayfa 16’daki “erişilebilir Bilgi” kesiminde sunulan öneriler). Her çocukla birlikte bir masaya oturup onay formunun üzerinden geçilmesi, çocuğun bu formun içeriğini tümüyle anlamasını sağlamanın en iyi yoludur. Sunulması gereken formda yer alması gereken noktalar şunlardır:

• 
  Araştırmanın amacı
  
• 
  Çocuk katılımının ne kadar sürmesinin beklendiği
  
• 
  Çocuğun nasıl katılacağına ilişkin ayrıntılar
  
• 
  Katılımın çocuk açısından yaratabileceği herhangi bir risk veya rahatsızlık (örneğin hassas birtakım konuların gündeme gelmesi gibi). Burada önemli olan bir başka husus da, bu risklerin nasıl aşılabileceğine ilişkin bir planın olmasıdır
  
• 
  Çocuğun katılımdan sağlayacağı yararlar
  
• 
  Katılım sürecinde gizlilik ve bu gizliliğin bozulabileceği durumlar
  
• 
  Katılımla ilgili herhangi bir soru ortaya çıktığında çocuğun ve/veya velisinin başvurabileceği kişi hakkındaki bilgiler
  
• 
  Katılımın gönüllülük esasına göre gerçekleşmesi ve çocukların herhangi bir zaman katılmamayı da tercih edebilecekleri.