DeniZCİLİk sektöRÜ ve gemi İNŞa sanayiİ raporu

Şekil-3.32 Tuzla ulaşım durumu

Tersane İşçilerinin Bir Bölümü İstanbul yönünden, Önemli Bir Bölümü ise Aydınlı Köyü ve Orhanlı Beldesi yönünden İçmeler Kavşağı üzerinden Tersaneler Bölgesine gelmektedir. Sadece % 9’u Gebze yönünden İçmeler Kavşağı Üzerinden Tersaneler Bölgesine gelmektedir.

3.1.6.3 Tuzla Karayolu Ulaşımı

Karayolu ulaşım sistemi; doğu-batı yönünde uzanan akslar ve bunları dik olarak besleyen bağlantılarla şekillenmiştir.

• 
  E-5 (D-100) Karayolu:
  
• 
  İçmeler Kavşağı
  
• 
  Tuzla Kavşağı
  
• 
  Şifa Kavşağı
  
• 
  Sabiha Gökçen Havaalanı Bağlantı Yolu
  
• 
  E-80 (TEM) Karayolu
  

3.1.6.4 Tuzla Raylı Sistem Ulaşımı

• E-5 Karayolu’na paralel uzanan demiryolu hattı ilçeye hizmet vermektedir.

• 
  Mevcut 42 km’lik Banliyö hattının 7 km’si Tuzla ilçesinden geçmektedir. İlçe içerisinde 3 adet istasyon bulunmakta olup bunlar; Aydıntepe, İçmeler ve Tuzla istasyonlarıdır.
  

• 
  Hattın günlük toplam kapasitesi her iki yönde 60.000 yolcudur. Bunun %9,1’ine (5460 yolcu) Tuzla İlçesindeki İstasyonlar hizmet vermektedir.
  
• 
  Tersane Bölgesi etki alanında olan Aydıntepe istasyonunun hizmet verdiği yolcu payı %3,4’tür (günlük ortalama 2040 yolcu)
  

• 
  Mevcut Banliyö Hattı, Marmaray Projesi Kapsamında iyileştirilmektedir.
  

• 
  Tuzla İlçesinde mevcut ve planlanan toplam raylı sistem 14 km’dir. Yaklaşık 12.000 kişiye 1 km. raylı sistem hattı düşmektedir.
  

• 
  Pendik-S.Gökçen H.A.-Tuzla Raylı Sistem Hattı (24 km uzunluğunda Etüt aşamasında)
  

3.1.6.5 Tuzla Deniz Ulaşımı

• Karayolu taşımacılığının gelişmesi nedeniyle deniz taşımacılığı Tuzla’da yoğun olarak kullanılmamaktadır.

• Deniz ulaşımında yük taşımacılığı gelişmekle beraber yolcu taşımacılığı sık kullanılmamaktadır.

• Şehir Hatları ve İDO iskeleleri mevcuttur.

• Planlanan Tuzla İDO – Adalar – Kabataş Hattı (Bu hatta deniz otobüsü ya da vapur seferleri planlanmaktadır).

3.1.6.6 Tuzla Hava Taşımacılığı ve Lojistik

• Pendik ilçesi sınırında bulunan Sabiha Gökçen Havaalanı, ilçeye yakınlığı ile önemli bir konuma sahiptir.

• Öneri UTK kararlı proje, Sabiha Gökçen Havaalanı’nı Aydınlı ve TOKİ Evleri üzerinden İçmeler Kavşağı’na, E-5 Karayolu’ndan da Ankara ve İstanbul yönüne bağlayacaktır.

• Anadolu yakasında lojistik alanında gerçekleşen gelişmeler, Tuzla ilçesi için büyük potansiyel değeri taşımaktadır. Özellikle şehir merkezlerinden dışarıya taşınan lojistik merkezlerinin Tuzla ve Sabiha Gökçen Havaalanı çevresinde yerleşmeleri büyük avantaj olmakla birlikte bölgeye olan ulaşım talebini de arttıracaktır.

3.1.6.7 Tuzla Tersaneler Bölgesi Yol Ağındaki Sorunlar

• 
  
  

5.5.4. Tuzla Tersaneler Bölgesi Ulaşımı Çözüm Önerileri

Tersaneler Bölgesinde esnek mesai uygulaması ile

bölgede işe başlama ve işten çıkış saatlerinin programlı bir şekilde esnetilmesi yoluyla ulaşım ağının yükü orantılı olarak dağıtılması,

Planlanan otopark projelerinin hayata geçirilmesi,

Tuzla tersaneler bölgesine ulaşımda önemli bir nokta olan döner adanın, kapasitesinin artırılması ile ilgili çalışmaların bir an önce başlatılması,

Parklanmayı engelleyecek fiziksel önlemler alınarak yolun akışkanlığının sağlanması,

Bölgede yaşanan trafik sorunun çözülebilmesi için tek şerit olarak çalışan yolun üç şeride çıkarılmasının, önemli olduğu değerlendirilmektedir.

3.1.7 Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde İşçilerin Barınma Durumu

Tuzla Gemi İnşa sanayi Bögesinde yapılan incelemeler sırasında edinilen ve mülki idarenin Komisyonumuza vermiş olduğu bilgilerden, tersanelerde hizmet veren işçilerin çalışmak üzere diğer illerimizden bölgeye geldiği ve büyük bir bölümünün barınma sorunu yaşayan kişilerden oluştuğu anlaşılmaktadır. Tersanelerde çalışmakta olan işçilerin barınma sorununu, genellikle ya bir yakının yanında geçici ikamet yolu ile ya da konut amacı dışında inşa edilmiş (depo vb.) doğal ihtyaçlarını karşılayacağı ünitelerin (Banyo, wc, mutfak vb.) dahi bulunmadığı mekanlarda yüksek miktarda kira bedeli ödeyerek çözmeye çalıştığı görülmektedir.

3.1.8 Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde Faaliyet Gösteren Tersanelerin Çalışma

Alanlarına İlişkin Durum

1998-2002 arasında tersanelerimiz 142 adet gemi teslim etmişken 2003-2007 arasında 368 adet gemi teslim ederek sektörün teslim ettiği gemiler adet bazında 2.5 kattan fazla artış,

1998-2002 arasında tersanelerimiz 680 bin DWT gemi teslim etmişken 2003-2007 arasında 2,1 milyon DWT gemi teslim ederek sektörün teslim ettiği gemilerde DWT bazında 3 kattan fazla artış,
2002 yılında tersanelerimizin toplam siparişi 83 adet iken, 2008 Mayıs başı itibariyle tersanelerimizin toplam 265 adet sipariş alarak gemi siparişlerinde 3 kattan fazla artış olduğu ve 2002 yılında mevcut tersanelerimizin proje kapasitesi 550 bin DWT iken 2007 yılında proje kapasitesinin 1,98 milyon DWT çıktığı ve Tuzla Tersaneler Bölgesindeki özel sektör tersanelerinin ülkemiz gemi inşa sanayinin sahip olduğu; tersane sayısının % 52’sini, istihdamın yaklaşık %70’ini ve ihracatın yaklaşık % 80’ini karşıladığı göz önüne alındığında,
Toplam 1.283.608 metrekarelik bir alana sahip Tuzla Tersaneler Bölgesindeki çalışma alanlarının yetersiz kaldığı, yaşanan bu hızlı gelişme sonucunda, yetersiz duruma gelen bu dar alanlarda yapılan yoğun çalışmanın; iş sağlığı ve güvenliği yönünden gerekli önlemlerin alınmasını zorlaştırdığı ve riskli çalışma ortamlarının oluşmasına neden olduğu görülmektedir.
Dünyanın en modern tersanelerinden biri olan Hyundai Tersanesi, 8.000.000 m² alan üzerine kurulmuş olup 2.400.000 metrekare çalışma alanına sahiptir.
Tek bir tersaneye ait olan bu alan dikkate alındığında, Tuzla Tersaneler Bölgesi’nde yer alan tersanelerin alan yetersizliği açıkça görülmektedir.

3.1.9 Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde Alt İşveren (Taşeron) Çalıştırılmasına İlişkin

Durum

Tuzla Tersaneler Bölgesine ilşkin yapılan incelemelerde, Gemi İnşa sanayiinde artan talep ile birlikte tersanelerin, gerekli alt yapı ve yetişmiş işgücünden yoksun olmalarına karşın kapasitelerinin üzerinde sipariş almış olmaları nedeniyle, eğitimli, deneyimli, işyerini ve işyerindeki riskleri tanıyan işgücü yerine, bu vasıflardan yoksun ve işyerindeki riskleri algılayamayan taşeron grupları ile çalıştıkları görülmüştür.

Diğer taraftan, tersanelerin alınan gemi siparişlerinin zamanında teslim edilebilmesini teminen üretimin hızlandırılması için aynı tersanede aynı işi yapan birden çok taşeron ile çalıştıkları ancak, ana işveren olarak tersane işletmelerinin, tersane alanları üzerinde aynı anda faaliyet gösteren çok sayıdaki alt yüklenici firma arasında gerekli koordinasyonu sağlayacak bir yapılanma içinde olmadığı ve bir çok parametrenin içinde olduğu tersanelerdeki iş planlamasına yönelik ciddi eksiklikler bulunmasının yaşanan iş kazalarında önemli bir etken olduğu saptanmıştır.
Tersanelerde alt işveren ve alt işveren işçilerinin sık değişmesi de, yine yukarıda belirtilen güçlükleri artırmakla birlikte, eğitimli, deneyimli, işyerini ve işyerindeki riskleri tanıyan işgücü yerine, bu vasıflardan yoksun ve işyerindeki riskleri algılayamayan bir çalışma grubunun oluşmasına neden olduğu görülmektedir.
Alt işveren uygulamasındaki diğer bir sorununda, kısa süreli çalışma yapan taşeronların bildirimde veya gerçek ücret üzerinden bildirimde bulunmamaları ile sigortalılık primlerinin gün sayısı olarak eksik olarak yatırılması sebebiyle kayıt dışı işçi çalıştırılması olduğudur.
Bu şekilde ana işveren alt işveren arasındaki bir ilişkinin, iş organizasyonunun sağlanması, sağlık ve güvenlik önlemlerinin alınması, sürekliliğinin sağlanması, kayıtdışılığın önlenmesi açısından zorluklar oluşturacağı, işyerlerinde gözetim, denetim ve iş disiplininin sağlanmasını da güçleştireceği aşikardır.
Gemi inşa Sektörü içerisinde yer alan tersanelerin gerçekleştirdikleri gemi inşaatının yapım aşamaları ve yapılan işin süreleri, ülkemizin bu konudaki uluslar arası piyasadaki rekabet koşulları açısından konuya bakıldığında, işletmelerin maliyetlerinin azaltılması, rekabet gücünün artırılması konusunda alt işverenlik uygulanmasının gerekliliği hususunda, hemen hemen konuya ilişkin tüm kesimler hemfikirdir.
Burada esas olan alt işveren uygulamasının objektif kriterlere bağlanmasıdır. Asıl işin alt işverene verilmesinin gerekip gerekmediği, hangi sektörde hangi işlerin alt işverene verilebileceğinin, ayrıca alt yüklenici firmaların çalışma standartları ve çalışma alanlarının belirlenmesine ilişkin yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

3.1.10 Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde Eğitim Durumu

İş sağlığı ve güvenliği konusu bir uzmanlık dalıdır. İş sağlığı ve güvenliğinin bir sistem olarak uygulanması da hayati bir önem arz etmektedir. Söz konusu uzmanlık dalının eğitiminin paydaşları, konuyla ilgili kamu kuruluşları, uzman akademik kuruluşlar ve sanayiyle birlikte meslek oda ve örgütleridir.

Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesi’nde Gemi İnşa Sanayicileri Birliği (GİSBİR)’in Eğitim Müdürlüğü eliyle de dışarıdan eğitimci sağlanarak eğitimler verilmektedir. 2004 yılında Türk Loyd’u tarafından GİSBİR ile beraber kaynakçı eğitim kursları açılmış olup yakın zamanda sözkonusu kurslar Yalova Valiliği tarafından da düzenlenmiştir.
2004’te faaliyete geçen GİSBİR İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi tarafından yapılan planlar doğrultusunda, üye tersanelere “İş Sağlığı ve Güvenliği” başlığı altında 8 ayrı konuda eğitim verilmektedir. Bugüne kadar 25.253 sektör çalışanına bu konuda eğitim verilmiştir. Eğitimler, üye tersanelere yıllık plan şeklinde bildirilmektedir. Yılık plan içinde yer alan aylık planlarda, belirtilen günlerde tersaneler ziyaret edilmekte, özellikle tersanede verilen eğitimlere taşeron işçilerinin de katılması sağlanmaktadır.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim Merkezi (ÇASGEM), GİSBİR ve Dok-Gemi İş Sendikası arasında 25 Şubat 2008 tarihinde “Tersanelerde İş Sağlığı ve Güvenliğinin Geliştirilmesi İşbirliği Protokolü” imzalanmıştır.
Bu Protokol kapsamında; iş sağlığı ve güvenliği kültürünün oluşturulması için iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ve işyerlerinde ortam ölçüm ve analizleri, iş sağlığı ve güvenliği araştırmaları yapılması ile kişisel koruyucu donanımların standartlara uygunluğunun denetimi planlanmıştır. Söz konusu Protokol kapsamında 01.03.2008’den itibaren; 95 alt işveren, GİSBİR üyesi 39 asıl işveren, 102 iş güvenliği uzmanına ve 368 proje, üretim ve kalite kontrol mühendisine eğitim verilmiş olup bu eğitimler devam etmektedir.
Eğitimler, üye tersanelere yıllık plan şeklinde bildirilmektedir. Yılık plan içinde yer alan aylık planlarda,belirtilen günlerde tersaneler ziyaret edilmekte, özellikle tersanede verilen eğitimlere taşeronların katılması sağlanmaktadır.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ