DeniZCİLİk sektöRÜ ve gemi İNŞa sanayiİ raporu

5483 no’lu parsel

Tuzla gemi İnşa Sanayi Bölgesinde yer alan tersanelere hizmet vermek amacıyla, Liman ve sektör temsilcilerine yönelik faaliyetlerde kullanılmak üzere Gemi İnşa Sanayi A.Ş.’ne tahsislidir.

6303 no’lu parsel

Bölgede yer alan müteşebbislerin tümüne hizmet verecek yatırımların yapılması amacıyla Gemi İnşa Sanayi A.Ş’ne tahsislidir.

4700 no’lu parsel

DLH İnşaatı Genel Müdürlüğüne tahsisli bir alan olup, yürütülmekte olan İstanbul Boğazı Tüp Geçit Projesi için kullanılmaktadır.

5808 no’lu parsel

DLH İnşaatı Genel Müdürlüğü’nün tarak ve diğer yüzer araçları için hizmet alanı olarak kullanılmaktadır.

5442 no’lu parsel

Daha önce Milli Savunma Bakanlığı, İstanbul Tersanesi Komutanlığının kullanımında olan parselin tahsisi adı geçen Bakanlığın talebi doğrultusunda Maliye Bakanlığı tarafından kaldırıldığından, söz konusu alan tahsisi olmayan boş bir parsel konumundadır. Parselin kiralama, kullanma izni ve irtifak hakkı işlemleri Maliye Bakanlığının görev ve yetkileri kapsamındadır.

3.1.3 Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde Yer Alan Kooperatifler

3.1.3.1 Kooperatiflerin Tahsisi ve Üye Durumu

Tuzla Aydınlı Koyu 22.09.1969 tarihinde Bakanlar Kurulu Kararı ile Özel Sektör İçin Gemi İnşa Sanayi Alanı olarak kabul edildikten sonra bu alan için çeşitli tarihlerde tahsis duyuruları yapılmıştır. Bu duyurular sonucunda Bölgede 8 adet kooperatife yer tahsisi uygun görülmüş olup, bilahare kooperatifler lehine Maliye bakanlığınca irtifak hakkı tesis edilmiştir.

Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde yer tahsisi yapılmış 8 adet kooperatif bulunmaktadır. Bunlar:

1. 
   S.S. Haliç Gemi Kızakçıları Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi: 9 üyesi bulunmaktadır.
   
2. 
   S.S. Gemi Onarım ve Donatım Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi: 46 üyesi bulunmaktadır.
   
3. 
   S.S. Nuh Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi: 60 üyesi bulunmaktadır.
   
4. 
   S.S. Ticari ve Turistik Deniz Araçları Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi: 30 üyesi bulunmaktadır.
   
5. 
   S.S. İstanbul Boğaziçi Açıkdeniz Balıkçı Tekneleri ve Yat Yapımı Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi: 7 üyesi bulunmaktadır.
   
6. 
   S.S. Gemi Taşeronları ve Yan Sanayi Toplu İşyeri Yapı Kooperatifi: 122 üyesi bulunmaktadır.
   

7- S.S. Denizcilik Yan Sanayi ve Donatım Yapı Kooperatifi: 8 üyesi bulunmaktadır.

8- S.S. Geyas Yan Sanayi Toplu İşyeri Yapı Kooperatifi: 7 üyesi bulunmaktadır.

SS Haliç Gemi Kızakçıları ve denize cephesi olan diğer kooperatifler imar planında tersane olarak gözükmektedir. Ancak, sadece SS Haliç kooperatifi tersane vasfını taşımaktadır. SS Gemi Donatım kooperatifi donatım yapmakta diğerleri ise tekne imal konusunda faaliyet göstermektedir. Yan sanayi bölgesinde bulunan kooperatifler ise imar planında işlik merkezi olarak yer almaktadır.

3.1.3.2 Kooperatiflerin Hukuki Durumu

Kooperatiflere tahsis işlemi aşamasında Denizcilik Müsteşarlığınca alınan taahhütnameler ile genel itibariyle, taşınmazın kullanım amacı, yatırım süresi, Haliç ve Boğazdaki yerlerin terk edileceği, ortak yapılacak yatırımlara iştirak edilmesini ve uyulması gereken diğer hususların belirlendiği görülmektedir.

Türk Medeni Kanununa göre İrtifak hakkının kurulması için tapu kütüğüne tescil şart olup; irtifak hakkı kurulurken resmi şekilde sözleşme düzenlenebilmektedir. Bu bağlamda Maliye Bakanlığınca kooperatiflere irtifak hakkı tesis edilirken taahhüt senedi düzenlendiği, söz konusu taahhüt senedinde irtifak hakkı kurulacak taşınmaza ait bilgilerle, irtifak hakkının süresi, konusu, kullanım şekli, yatırım süresi, bedeli, kontrolü, devir, tahliye, hakkın iptali gibi hususlara yer verildiği görülmektedir.
İrtifak hakkına konu taşınmazın kullanım şekline bakıldığında; kısmen de olsa tesise ait ünitelerden herhangi birinin kiraya verilmeyeceği ve irtifak hakkının Maliye Bakanlığı ve Denizcilik Müsteşarlığının oluru olmadan devir edilemeyeceğinin, devir ile ilgili kısma bakıldığında ise; hak lehtarının hakkın tamamı veya bir kısmını Maliye Bakanlığı ve Denizcilik Müsteşarlığının izni olmadan başkasına devir edemeyeceği, ortaklardan herhangi birinin sakatlığı, yaşlılığı, emekliliği gibi durumlarda veya ölmesi halinde mirasçılarının taahhütname konusuyla ilgilenmeleri halinde izin alınarak devir yapılabileceği hükme bağlandığı anlaşılmaktadır.
Ancak Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde yer alan kooperatiflerden bazılarının çeşitli tarihlerde, Denizcilik Müsteşarlığına müracaat ederek taahhütnamelerinin yeniden gözden geçirilerek kooperatifçilik mevzuatına uygun hale getirilmesini (özellikle, hisse devri, kiraya verme ve şirketleşme konuları) talep etmeleri üzerine, taahhütnamelerde hisse devrini yasaklayan maddenin ortadan kaldırılmasına olanak sağlandığı, halen bu konuyla ilgili olarak Denizcilik Müsteşarlığınca alınan taahhütnamelerde yasaklayıcı bir hüküm bulunmadığı, Maliye Bakanlığı Milli Emlak Genel Müdürlüğünce alınan taahhütnamelerde ise, hakkın tamamı veya bir kısmının Bakanlıklarınca ve Denizcilik Müsteşarlığının izin olmaksızın devredilemeyeceği; kooperatif ortaklarından her hangi birinin sakatlığı, yaşlılığı, emekliliği gibi durumlarda veya ölmesi halinde mirasçılarının taahhütname konusuyla ilgilenmeleri halinde izin alınarak devir yapılabileceği belirtilmektedir.
Kooperatifler Kanunu gereği; tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denilmekte ve bir kooperatif en az 7 ortak tarafından imzalanacak ana sözleşme ile kurulmaktadır.
Diğer taraftan, kooperatiflerin şirketleşme konusunun, önceleri, 1163 sayılı Kooperatifler Kanununda ticari şirketlerin kooperatif ortağı olamayacaklarına dair hüküm bulunmasından dolayı, şirketleşme hususunun, kooperatifin genel kurulu kararı ile dağılması (Feshi) neticesi tüm ortakların kuracakları bir ticari şirkete, kooperatif lehine kurulan üst hakkının devredilmesi şeklinde olabileceği, bu durumunda iş yükü ve maddi gücü az olan küçük sanayicilerin ilerde şirketten tasfiye edilmesine, tekelleşmeye dolayısıyla hak konusu taşınmazın amacı dışında kullanımına sebebiyet vereceği, tüm bunların bir kompleks olarak kurulan bölgenin onaylanmış bulunan genel yerleşim planındaki düzenlemeye ve tahsis amacına aykırılık teşkil edeceği düşüncesiyle uygun görülmediği anlaşılmaktadır.
Diğer taraftan, 5146 sayılı Kooperatifler Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunla, “Kamu ve özel hukuk tüzel kişileri amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olabilir, önderlik edebilir ve ortak olabilirler.” hükmü getirildiğinden tüzel kişiliklerin kooperatif üyesi olabilme imkanı kanunla tanınmıştır.

3.1.4 Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesinde Faaliyet Gösteren Tersanelerin Ruhsat

Durumu

İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından; 2005/9207 sayılı “İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına” İlişkin Yönetmeliğe göre, Tuzla tersaneler bölgesinde 20 mt. ve daha uzun boylarda gemi iskeleti ve gemi bölümleri imal ve tamir yerleri olarak faaliyet gösteren 49 adet işletmenin ruhsatlandırılması gerekmekte olup, bunlardan 6 tanesi ruhsatlıdır. Ruhsatı bulunmayan 43 adet işletmenin ruhsatlandırma süreci İstanbul Büyükşehir Belediyesi nezdinde devam etmektedir. Bunlardan 9 tanesine 2008 yılı Nisan ayından sonra 1 yıl süreli DENEME İZNİ verilmiş olup kalan 34 adet işletmeye belgeleri tamamlanmadığı için ruhsat veya deneme izni verilememektedir. Bu işletmelere, işyeri açma ve çalışma ruhsatı verilebilmesi için İstanbul Büyükşehir Belediyesine ibraz edilmesi gereken belgelerden temini zor ve süreci uzun olan 3 adet belge vardır:

 

İşletme Belgesi

(Bölge Çalışma Müdürlüğünden)

Yapı Kullanma İzni

(İlçe Belediyesinden)

Emisyon İzni

(İl Çevre Orman Müdürlüğünden)

İşletme belgesi bulunmayan Tesislere Bölge Çalışma Müdürlüğü tarafından eksiklikleri tebliğ edilmiş olup işletme belgelerini bu eksiklikler tamamlandığı takdirde alabileceklerdir.

 

İş sağlığı ve iş güvenliği açısından gerekli olan bütün tedbirler alındıktan sonra verilebilen “işletme belgesi” İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ibraz edilmeden işyerlerinin 4857 sayılı İş Kanununun 95. maddesi gereğince ruhsatlandırılması mümkün değildir.

Yapı kullanma izin belgesi açısından var olan mecburiyet, tesislerin fiili durumları göz önünde bulundurularak; işletmelerin tesis ve idari binalarının en azından imar şartlarına uygunluğunu gösteren yapı ruhsatı ibraz etmeleri durumunda yapı kullanma izin belgesi şartı aranmadan projesine uygun olarak faaliyet gösterdikleri göz önünde bulundurularak süresi 1 yıl olan DENEME İZNİ verilmeye başlanmıştır. Bir yıllık süre içerisinde de mevcut yapı ruhsatlarının yapı kullanma izin belgesine dönüştürüleceği düşünülmektedir.
Yapı ruhsatı alınmış olmak kaydıyla diğer bütün belgelerini tamamlamış işletmelere de emisyon izin belgesi şartı aranmaksızın sadece izin için müracaat edilmiş olması koşuluyla DENEME İZNİ verilmektedir. Yine bir yıllık deneme izni sürecinde emisyon izin belgesinin de temin edilebileceği düşünülmektedir.

 

İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelikte 19 Mart 2007 tarihinde yapılan değişiklikten önce emisyon raporu ile ruhsat verilebilirken bu tarihte yönetmelikte yapılmış olan değişiklikle emisyon izni mecburiyeti getirilmiş olup; İl Çevre Orman Müdürlüğü’nün emisyon izni konusunda tek yetkili kurum olması sebebiyle yoğunluk ve yığılmadan dolayı emisyon izni sürecinin de uzadığı gözlenmektedir.

Ruhsat ve Denetim Müdürlüğü’nde ruhsat dosyaları işlem gören 49 adet tesisin mevcut durumları aşağıdaki Tablo-3.1’de verilmektedir;