DeniZCİLİk sektöRÜ ve gemi İNŞa sanayiİ raporu

Şekil-2.1 Gemi inşa kapasitesi

Kaynak: İTÜ Türk Loydu (sunum)
Gemi İnşa Projeksiyonu çalışmasına göre 2010 yılında Dünyada toplam 100.000.000 DWT’dan fazla 2.000’den fazla geminin teslim edilmesi tahmin edilmektedir.

Şekil-2.2 Gemi inşa projeksiyonu

Kaynak: İTÜ Türk Loydu (sunum)

Tablo-2.1 Adet Bazında Gemi İnşa Siparişleri Dünya

Sıralaması (2008)

Ülkeler	Siparişler (Adet)
Çin	2951
Güney Kore	2233
Japonya	1444
Türkiye	249
Vietnam	205
Almanya	161
Hindistan	122
Filipinler	101
TOPLAM	7466

Kaynak: Fairplay 2008
Avrupa’da 2006'da görülen rekor aktivite 2007'de de devam etmiştir. Gezi, Ro/Pax ve Ro/Ro araçları için talep, offshore kesimindeki aktivite gibi, Avrupa'da yeni üretim yarışını sürüklemiştir. Geçen sene yeni üretim başlıklarını domine eden büyük kuru dökme yük siparişleri temel olarak Uzak Doğu’lu inşacılar tarafından karşılanırken sadece birkaç Avrupalı tersane bu yarıştan pay alabilmiştir.
Kore gemi inşası yeni bir rekor yıl geçirmiş, rekor sayıda kontrat yapılmış, ve yerleşik üreticiler kapasitelerini artırırken yeni tersaneler yerleşik büyük tersanelere benzer ürünlerle pazara girmiştir. 2007 yılı bir dökme yük yılı olmuş, tüm dökme yük tonajlarında Koreli üreticiler önemli ölçüde siparişler almışlardır. Yılın ilk dönemleri Kore tersanelerinin MR-Ürün taşıyıcıları, tankerler, konteynerler, LPG ve LNG gemileri gibi geleneksel tasarımlarına yoğunlaşmalarıyla başlamış, bazı üreticiler yıla büyük LNG ve VLCC'lerle başlarken STX yanında SLS ve SPP gibi orta büyüklükteki üreticiler standart 50 Kdwt MR-Ürün tankerleri siparişi almışlardır.
Japon gemi inşa sanayi, diğer Uzak Doğu üreticileri gibi, kuru dökme yük segmenti için güçlü bir taleple karşı karşıya kalmış, uygun ödeme koşulları ve zayıf Yen/Dolar kuru Japon üreticileri için 2007 yılında rekabette avantajlı bir konuma getirmiştir.
Çin’de dökme yük segmenti için 2007 mega siparişler patlamasının yaşandığı bir yıl olmuş, Çin, 2007'de rekor sayıda dökme yük ve tanker kontratı yaparak bu konuda liderliğini sürdürmüştür. Bu durum muhtemelen son birkaç yılda gözlenen büyük döngünün zirve noktası olarak hatırlanacaktır. Çin bu iki segmentte Kore gemi inşa sanayiinden ileride olmasına rağmen, hala Korelilerin üstün olduğu LNG ve konteyner gemileri segmentleri karşısında henüz Dünya’nın en büyük gemi yapımcısı konumuna ulaşamamıştır. Artan üretim kapasitesi ile Çin Dünyanın en büyük gemi üreticisi olmaya aday durumdadır.
Gemi inşa sanayiinde ülkeler arasındaki Mukayeseli Üstünlükler Analizi Tablo-2.2’de verilmektedir.

Tablo-2.2 Gemi inşa sanayinde Mukayeseli Üstünlükler Analizi

Ülkeler	Finansal Rekabet Gücü	Yüksek Kalite	Kısa Sürede Teslim
Güney Kore	0.970	0.9979	0.9927
Japonya	0.9669	1.0000	1.0000
Çin	1.0000	0.7049	0.5566
Almanya	0.5769	0.7016	0.7667
Türkiye	0.4918	0.5610	0.1903

Kaynak: İTÜ-Türk Loydu

2.1.3 Türkiye’de Gemi İnşa Sanayi

2.1.3.1 Türkiye’de Gemi İnşa Sanayinin Tarihçesi

Türk denizcilik tarihi çok eski zamanlara dayanır. Türk denizciliginin baslangıcında ülkeleri fetih için donanmanın ihtiyacı olan harp gemilerinin insaası esas alınmıs, böylece ilk Türk tersaneleri kurulmustur.

Bilinen ilk tersanelerimiz Selçuklu Devleti zamanında kurulan Sinop (1214) ve Alanya (1227) tersaneleridir. Osmanlı Devletinin yükselme döneminde tersanelere çok önem verilmis, mevcut tersanelere Süveyş, Rusçuk ve Sinop tersaneleri eklenmistir. 1455’de Fatih Sultan Mehmet zamanında kurulan İstanbul Tersaneleri devrin sartlarında en büyük ve modern gemileri yapabilecek kapasiteye erişmiş, İnebahtı Deniz Savasında (1571) yakılan gemilerimizin yerine bir yılda 242 gemi hazırlanarak donanmanın emrine verilmistir. Ancak, XVI. yüzyılın sonlarından itibaren İmparatorluğun gerilemesiyle birlikte tersanelerin de gelismesi durmustur.
1773 de bugünkü Teknik Üniversite ve Deniz Harp okulunun temeli kabul edilen Mühendishane-i Bahri Hümayun kurulmus, böylece gemi insaası konusunda da ilk teknik ve modern eğitime başlanmıştır.

Cumhuriyet döneminde ilk özel sektör gemi inşa faaliyetleri 1940'lı yıllarda Haliç'te kurulan çekek yerleri ile mavna ve ağaç teknelerin onarımları ile başlamıştır.

1960'lı yılların ortalarında Haliç ve İstanbul Boğazı'nda Özel Sektör Tersaneleri kurulmaya başlanarak, ticari amaçlı ağaç tekne inşaları ve küçük tonajlı gemilerin bakım onarımları yapılmıştır.

1950-1963 dönemi kamu tersanelerinin gelişmesi, özel sektör tersanelerinde ise ahşap teknelerden çelik tekne imalatına geçilmesi devresidir. 1963 yılından itibaren 5 yıllık planlı kalkınma devreleri başlamıştır.

Dördüncü Beş Yıllık Plan Döneminde (1979-1983); Tuzla Gemi İnşa Sanayi Bölgesi organize edilerek kurulmuştur.
Planlı dönem yıllarında denizciliğin geliştirilmesi, ekonomik kalkınmanın önemli bir unsuru olarak dikkate alınmış ve uygulanan Beş Yıllık Kalkınma Planları çerçevesinde denizcilik sektörüne özel bir önem verilmiştir.

Planlı dönem yıllarında denizciliğin geliştirilmesi, ekonomik kalkınmanın önemli bir unsuru olarak dikkate alınmış ve uygulanan Beş Yıllık Kalkınma Planları çerçevesinde denizcilik sektörüne özel bir önem verilmiştir. Bunun sonucunda, gemi inşa sanayinde özel kuruluşlar gelişmeye başlamış ve kabotaj taşımacılığında ahşap tekneler terk edilerek çelik tekne yapımı ve işletmeciliği yaygınlaşmaya başlamıştır

2.1.3.2 Mevcut Durum

2003’ten itibaren büyük bir atılım içine giren ülkemiz tersanecilikte büyük bir gelişme sağlamıştır ve sağlamaya devam etmektedir. Bu gelişime örnek olarak; Ülkemizde 2002 yılında 37 olan tersane sayısı 2008 Haziran ayı itibariyle 84 adede ulaşmıştır. 2013 yılında ülkemizdeki tersane sayısının 140 adede ulaşması beklenmektedir. Diğer taraftan, 2002 yılında mevcut tersanelerimizin proje kapasitesi 550 bin DWT iken 2007 yılında proje kapasitemiz 1,98 milyon DWT çıkarak yaklaşık 4 kat büyüme sağlamıştır. Mevcut yatırımlar ve planlama aşamasında olan projeler tamamlandığında 2013 yılı hedefi 8,6 milyon DWT’a ulaşmaktır.

Tersane yatırımları bazında değerlendirildiğinde; ülkemizde 2003 yılından sonra yeni tersane yatırımları hızla artmıştır. Bu dönemde 108 adet tersane projesi başlamıştır. Halen 65 adet proje devam etmektedir.

2002 yılında tersanelerimizin toplam siparişi 83 adet iken, Haziran 2008 itibariyle tersanelerimizin toplam siparişi 254 adet gemiye ulaşmıştır. Son beş yılda dünya sipariş sıralamasında en önlere çıkma başarısı gösteren tersanelerimiz tanker siparişlerini 207 adede çıkararak 4 kattan fazla arttırmıştır. Ülkemiz dünya yeni gemi inşa siparişlerinde dünya dördüncülüğünü korumaktadır. Tabi ki sipariş sayısı teslimle birlikte reel anlam kazanmaktadır.

Söz konusu gelişmelere paralel olarak, gemi siparişleri teslimlerinde de olağanüstü bir artış kaydedilmiştir. Bu artışı hem adet olarak hem de DWT olarak görmek mümkündür. 1998-2002 arasında tersanelerimiz 142 adet gemi teslim etmişken 2003-2007 arasında 409 adet gemi teslim etmiştir. 1998-2002 arasında tersanelerimiz 0,68 milyon DWT gemi teslim etmişken 2003-2007 arasında 2,097 milyon DWT gemi teslim etmiştir.

Aynı şekilde bu artış eğilimi doğal olarak ihracatımıza da yansımıştır. 1998-2002 arasında tersanelerimiz 56 adet gemi ihraç etmişken 2003-2007 arasında 183 adet gemi ihraç etmiştir. Deniz araçları ihracatımız ise 1998-2002 arasında 1,2 milyar ABD Doları iken 2003-2007 arasında 5,3 milyar ABD Doları olmuştur. Sektörün ihracatı 4 kattan fazla artmıştır. Ülkemiz tersaneleri son beş yılda 176 adet tanker teslim ederek tanker inşasında dünyada marka olmuştur. Butik tarzında çalışan ve müşteri memnuniyetini ön planda tutan tersanelerimiz bu alandaki başarısını kanıtlamıştır. Özgün çıktılar elde etme kapasitesi bakımından da tercih edilen ülkemiz mega yat inşasında dünya üçüncülüğüne yükselmiştir. Emek yoğun yapıya sahip olan gemi inşa sanayimizin istihdam kapasitesi iki kattan fazla artmıştır.
Diğer taraftan, dünya gemi inşa sanayinden gelecekteki 20 yıl içinde ülkemizin alabileceği payı ve hedef ürünleri belirlemek, alınması lüzumlu hukuki, idari, mali, eğitsel, finansal ve teknolojik tedbirler ile yeni tesis yerleşim yerleri tespit etmek amacıyla yapılan ve bu sahaya ilgi duyan yerli ve yabancı yatırımcılarla konu ile ilgili ülke bürokrasisi ve siyasi erk’ine önemli ölçüde rehber olması umulan Türkiye Tersaneler Master Planı güncelleme çalışmaları devam etmektedir.
Dünya gemi inşaa sektörünün %96’sını elinde tutan Japonya-Güney Kore ve Çin’den sonra, Türkiye, Dünya Gemi İnşaa sektörünün geriye kalan %4’ün içinde ilk sırada yer almaktadır.
Türk Gemi İnşa Sanayi 2002 yılında başladığı atılım ile halen Ülkemizin en hızlı büyüyen sektörlerinden biri olup yatırımları da paralelinde getirmektedir.
Türk Gemi İnşa Sanayii yılda;

• 
  10 Milyon DWT bakım onarım
  
• 
  1 Milyon 800 Bin DWT'luk yeni gemi inşa
  
• 
  600 bin ton çelik işleme ve
  
• 
  80 bin DWT'a kadar yeni gemi inşa İmkan ve kabiliyetine sahiptir.
  

Tuzla Yıldız Tersanesinde 88 m boyunda teknolojisi itibariyle dünyanın en iyi yelkenli yatı inşa edilmiştir. Tek kalemde en yüksek ihracat geliri elde edilmiştir.

Dünya gemi inşa sanayi dört yılda yüzde 89’luk büyüme sağlarken Türk gemi inşa sanayi yüzde 360 ‘lık büyüme oranını yakalamıştır.
Günümüzde Türkiye gemi inşa sektöründe faaliyet gösteren tersaneler;
Kamu tersaneleri

• 
  Haliç Tersanesi
  
• 
  Camialtı tersaneleri
  

Askeri tersaneler

• 
  İstanbul Tersanesi (Pendik)
  
• 
  Gölcük Tersanesi (Kocaeli)
  
• 
  İzmir Tersanesi (Alaybey)
  

Özel sektör tersaneleri bölgesel olarak aşağıda belirtildiği üzere 3 grupta toplanabilir.

Özel Sektör Tersaneleri;

• 
  Karadeniz Bölgesinde: 20 adet
  
• 
  Marmara Bölgesinde: 63 adet
  
• 
  Akdeniz Bölgesinde: 1 adet bulunmaktadır.
  

Türk tersaneleri de ana üretimleri 25.000 DWT'dan düşük ürün taşıyıcıları olacak şekilde aldıkları güçlü taleplerle pazarda güzel bir yıl geçirmiş ve bu durum sipariş miktarlarındaki en yüksek doluluk oranlarına ulaşılmasıyla sonuçlanmıştır. Aynı zamanda Avrupalı offshore tersaneleri sipariş listelerini 2010'a kadar doldurarak etkileyici bir 2007 geçirmekle beraber bazı tersanelerin 2011’e kadar dolu olduğu açıklanmıştır (DTO, 2007).

2.1.3.3 Gemi İnşa Sanayinin Ekonomiye Katkısı

Türk gemi inşa sektörü üretim kapasitesi artışına paralel olarak ihracatı potansiyali de artmıştır. Yurt içi piyasa (Türk armatörleri) için inşa edilenler ve bakım onarım işleri de dahil, sektörün ihracat sayılan hacmi 3 milyar dolara ulaşmaktadır. Gemi İnşa İhracat Rakamları 1998-2002 arası 1.228 Milyar ABD Doları, 2003-2007 arası 5.330 Milyar ABD Doları’dır. Sektörün ihracatı 4 kattan fazla artmıştır.

Tersaneler yılda 2.5 milyar doların üzerinde katma değer yaratmaktadır. Toplam gemi maliyetinin yaklaşık%39’u işçilik üzerinden ekonomiye sıcak para olarak kazandırılmaktadır. Kullanılan kapasitenin sadece %75’ini oluşturan Kimyasal Tankerler ve Çok Maksatlı Konteyner Gemileri dışında geri kalan %25’lik kısmını oluşturan çeşitli tipteki gemi inşaatları da ekonomiye benzer oranda katkı değer sağlamaktadır. Orta büyüklükteki bir gemi inşasında devlete kazandırılan katma değer oranı ortalama %24’dir (Alkan, G., Ergin, A., 2008).
2007 yılında sadece gemi ve yat ihracatı olarak 1 milyar 820 milyon ABD Doları buna ilaveten gemi bakım-onarımı ile birlikte 3 milyar 100 milyon ABD Dolar’lık, sektörümüzde ihracat gerçekleşmiştir. (DTO, 2007). 1998-2002 arasında tersanelerimiz 56 adet gemi ihraç etmişken 2003-2007 arasında 183 adet gemi ihraç etmiştir.