Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət Ġdarəçilik

Firidun bəy Köçərli: ―Hər millətin ozünəməxsus ana dili 
var ki, onun məxsusi malıdır. Ana dili millətin mənəvi diriliyidir, 
həyatının mayəsi mənziləsindəndir. Ananın südü bədənin mayəsi 
olduğu kimi, ananın dili də ruhun qidasıdır‖. 
Nitq mədəniyyəti dilçiliyin praktik sahəsi olub, dildən ünsiy-
yət vasitəsi kimi istifadə qaydalarını öyrənir. Nitq mədəniyyətinə 
yaxşı yiyələnmək üçün dilin fonetik, leksik və qrammatik qayda-
larını bilmək, nitq zamanı onlara əməl etmək zəruridir. 
Nitq mədəniyyətində dilçiliyin nəzəri fikirləri praktik şəkildə 
həyata keçirilir. Buna görə də Nitq mədəniyyəti dilçiliyin nəzəri 
yox, praktik sahəsi sayılır. Nitq mədəniyyətində ayrı-ayrı dil 
faktları və ya hadisələri yox, dilçiliyin qayda-qanunlar sistemi 
öyrənilir. Nitq mədəniyyətinin konkret predmeti yoxdur. 
Natiqliklə nitq mədəniyyətini qarışdırmaq olmaz. Natiqlik də 
şairlik, rəssamlıq kimi sənətdir. Hamı nitqini tərbiyə edə bilər, 
amma hər kəs natiq ola bilməz. Ədəbi dilə yiyələnməyin özü nitq 
mədəniyyətinə sahib olmağa çalışmaqdır. 
Nitqin mədəniliyi, dilin-danışığın gözəlliyi bütövlükdə millə-
tin mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. 
Gözəl nitq üçün əsasən, iki şərt tələb olunur: 
1. dilin özünün ifadə imkanlarının genişliyi, yəni hər hansı 
bir fikri ifadə etmək imkanının olması; 
2. bu dildə danışanın yüksək hazırlılığı, yəni dilin ifadə 
imkanlarından düzgün şəkildə istifadə etməsi. 
Azərbaycan dili fonetik, leksik, qrammatik quruluşuna görə 
dünyanın inkişaf etmiş və zəngin, mükəmməl quruluşlu 

---

 
167 
dillərindən sayılır. Bu dil özünəməxsus musiqili ahəngi, səlisliyi 
və axıcılığı ilə diqqəti cəlb edir. Çox qədim zamanlarda dilimizdə 
şifahi xalq ədəbiyyatı numunələri, daha sonra isə yazılı ədəbiyyat 
yaranmışdır.Bu dildə ―Dədə Qorqud‖ dastanı bütün türk 
xalqlarının ən sanballı əsəri adlandırılıb. 
Milli mədəniyyətin, o cümlədən də nitq mədəniyyətinin 
qoruyucusu, daşıyıcısı xalqdır. Xalqın hər bir nümayəndəsi nitq 
mədəniyyətinə dərindən yiyələnməli və onu layiqli şəkildə 
qorumalıdır.Nitq mədəniyyəti dilçiliyin praktik sahəsidir. Gözəl 
nitq nitq üçün tələb olunan şərtlər də genişdir. Dildə danışan hər 
kəsin yüksək hazırlığı olmalıdır. Nitq mədəniyyətinə malik 
olmağın ən yüksək göstəricilərindən şifahi və yazılı ədəbiyyatın 
nümunələrini yaxşı bilmək tələb olunur. Belə olduqda nitq 
mədəniyyəti hər hansı dilin və xalqın milli milli mədəniyyətinin 
tərkib hissəsi kimi diqqəti cəlb edə bilər.