Diyanet iŞleri başkanlaği trabzon-akçaabat-darica eğİTİm merkezi MÜDÜRLÜĞÜ İSLÂm aile hukukunda akraba evliLİĞİ

f. 1999 Ankara’da Yapılan Araştırma

Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, akraba evliliğinin kültürel boyutları öğrenmek amacıyla, Ankara merkez ilçelerinde oturan ve akraba evliliği yapan 378 kadın ve 346 erkek üzerinde anket yapmıştır.

Anket uygulanan ailelere ‘önemli sağlık problemi olan çocukları olup olmadığı’ sorulmuş, ailelerin %93’ü hasta çocuklarının olmadığını, geriye kalan %7’si (toplam 26 çocuk) ise çocuklarında zeka geriliği, menenjit, işitme ve görme bozukluğu gibi hastalıklar olduğunu belirtmişlerdir.²⁷⁵ Araştırmada bu hastalıkların akraba evliliğinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı hususunda fikir belirtmemektedir.

Araştırma, tamamen akraba evliliği yapan aileler üzerinde yapılmış olmasına rağmen, hasta çocukların sayısı az bir miktarı oluşturmaktadır. Bu ise üzerinde durulması gereken çok önemli bir husustur.

GENEL DEĞERLENDİRME

İslam hukukunda akraba evliliği caiz olup, Kur'an ayetleri akraba evliliğini yasaklamamaktatadir. Hz. Peygamber'in, tıbbi ve sosyolojik sakıncaları olduğundan, akraba evliliğini hoş görmediği, şeklindeki sözlerinin Hz. Peygamber'e izafesinde birtakım şüpheler bulunmaktadır. Hz. Peygamber’in fiili uygulamaları ise, söylediği iddia edilen bu sözlerinin aksine, akraba evliliğinin caiz olduğunu ve bu tür evliliklerin herhangi tıbbi sakıncaları olmadığını ortaya koymuştur. Hz. Ömer'den başka, akraba evliliğinin tıbbi sakıncaları olduğunu söyleyen sahabe de yoktur. Ayrıca sahabe ve tabiin de akraba evliliği yapmıştır. Hz. Peygamber'e ait olduğu söylenen bütün bu rivayetlerin aksine, muteber hadis kitaplarında Hz. Peygamber'in akraba evliliği yapma arzusunda olduğu yönünde rivayetler de bulunmaktadır.

İnsan, anne-babanın bütün karakterlerini taşıyan iki yarım hücrenin (sperm ve yumurtanın) birleşmesiyle meydana gelmektedir. Anne-babanın taşıdığı iyi (zararsız) ve kötü (zararlı) genler, doğacak olan çocuğunun genlerine etki etmektedir. Akraba Evlilikleri müşterek atadan gelen genleri paylaştıkları için, bazı kalıtsal hastalıkların görülme sıklığını artırmaktadır. Akraba olmayanlarla yapılan evliliklerde de, bazı kalıtsal hastalıkların çocuğa geçme riski bulunmaktadir.

Genler, insanda bir takım hastalıkların meydana gelmesine sebep olabileceği gibi, bazen de üstün kabiliyetlerin ortaya çıkmasına sebep olurlar. Dolayısıyla, akraba evliliklerinin her zaman sakıncalı olduğu düşünülmemelidir.

Akraba evliliklerinin tıbbi boyutunu incelemek amacıyla yapılan araştırmalarda farklı sonuçlar elde edilmiştir. Örneğin: araştırmaların birinde, akraba evliliğinin doğuştan kusurluluklar üzerinde etkisi olduğu sonucuna ulaşılırken; başka bir araştırmada ise, akraba evliliğinin doğuştan kusurluluklar üzerinde etkisi olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Doğumdan itibaren görülen tüm hastalıkların nedeni, böyle olmasa da akraba evliliğine bağlamak ne kadar yanlış ise, bazı hastalıkların akraba evliliğinden kaynaklansa da bunun kabullenilmemesi o kadar yanlıştır.

Televizyon, gazete ve halk arasında söylendiği gibi, akraba evliliği yapanların doğacak çocuklarının sakat olacağı inancı, kesinlikle yanlıştır.

Sosyolojik açıdan akraba evlilikleri incelendiğinde, akraba evliliğinin kültürel ve yapısal sürekliliğinin arkasında, geleneklerin yanı sıra birtakım içtimai, ekonomik, coğrafi ve dini algılamaların olduğu belirtilmektedir. Akraba evliliğinin tamamen dini olduğu şeklinde bir algılama doğru değildir.

Ayrıca yapılan araştırmalarda, akraba evliliklerinin sosyolojik açıdan faydalarının yanında; zararlarının da olduğu tespit edilmiştir.

Sonuç olarak: Din, sosyoloji ve tıp disiplinleri arasında herhangi bir zıtlık bulunmamaktadır. İslam dini mutlaka akrabadan evlenmenin gerekli oldugunu belirtmiyor. Din, insanlara, evlenmeleri helal olan kadınları açıklıyor ve insana bunlardan kendisine en uygun olanını seçme hakkını tanıyor.

Birtakım ihtimallere dayanarak, akraba evliliğinin, bazı hastalıkları artırdığından ve sakatlıklara sebep oldugundan, haram olduğunu söylemek yanlıştır. Sonuçta bunların hepsi bir ihtimaldir. Cenab-ı Allah Kur’an’da bu tür evliliklerin açık olarak helal olduğunu (haram olmadığını) açıklamaktadır. Ayrıca akraba evliliğinin bazı hastalıkları artırdığından ve sakatlıklara sebep olduğundan, haram olduğunu söylersek; akraba olmayanlarda da yapılan evliliklerin de, bazı hastalıkları artırdığından ve sakatlıklara sebep olduğundan, haram olduğunu söylememiz gerekmektedir; çünkü aynı risk bu tür evlilikler de bulunmaktadır. Akraba olmayanlarla yapılan evliliklere haram denmesi dinen doğru değildir.

Akraba evliliklerinin yapılmasının farz veya vacip olduğunu da söyleyemeyiz; çünkü bu evliliklerin farz veya vacip olduğu yönünde, nass1arda herhangi bir delil bulunmamaktadır.

İslam hukuku açısından bu tür evlilikler “mubah” olan evliliklerdir. Bir fiilin muhali olduğu değişik yollardan anlaşılır. Bunlardan biri de, Şari'in “helallik” lafzı kullanmış olmasıdır. Kur'an-ı Kerim'de akraba evliliklerinin geçtiği ayetlerden birinde “helal kılındı” diğerinde “helal kıldık” lafızları ulunduğundan akraba evlilikleri mubah olan evliliklerdendir.

Modern tıp, birtakım ihtimallere dayanarak, akraba evliliğinin, bazı hastalıkları artırdığını ve sakatlıklara sebep olduğunu belirtmektedir. Bu sadece bir ihtimaldir. Kesin bir sonuç değildir. Bunun kesin olmadığını bu konuda yapılan araştırmaların sonuçlarının farklılığından öğrenmekteyiz. Akraba evliliği dinin müsaade ettiği bir konudur. Tıbbın dikkat çektiği husus ise bir uyarıdır. Evlenecek çiftlere düşen görev tıbbın bu uyarısını dikkate almaktır. Bundan dolayı, gerek akraba evliliği yapanların, gerekse yapmayanların, evlenmeden önce, gerekli birtakım testleri ve tetkikleri yaptırmaları gerekmektedir. Bu testler ve tetkikler sonucu-dinin gereği olarak sebeplere tutunur ve çareler ararız. Sakat doğumlara engel olmak için, gerçekten doğru bir sebep varsa ona da tutunur ve akraba evliliğini yapmayız. Hiçbir zaman akraba evliliklerinin caiz olmadığını veya haram olduğunu söyleyemeyiz.

SONUÇ

İslam hukukunda, medeni hukukta ve sosyolojide akraba evliliklerinin hepsi aynı derecede değildir. Akrabalardan yakın olanlarla (anne, kız kardeş ve hala vs.) evlenilmesi kesinlikle yasaktır. Bunların dışında bulunan diğer akrabalarla evlenmede dini ve hukuki herhangi bir engel bulunmamaktadır. Ancak bu tür evlilik1erin tıbbi ve sosyolojik bir takım sakıncaları olduğu gerek yazılı, gerekse görsel medyada sıkça gündeme geldiğinden, zihinlerde birtakım soru işaretleri oluşmuştur. Buradan hareketle İslami kaynaklarda akraba evliliği ile alakalı bilgiler toplanarak bunların değerlendirilmesi yapılmıştır. Ayrıca bu bilgiler sosyolojik ve tıbbi verilerle de karşılaştırılmıştır.

Yapmış olduğumuz bu çalışma sonunda aşağıdaki bilgilere ulaşmış bulunuyoruz.

-Kur’an ayetleri açık olarak yakın akrabalarla evlenilmesinin caiz olduğunu belirtmiştir.

- Hz. Peygamber'in, akraba evliliğinin birtakım tıbbi ve sosyolojik sakıncaları olduğu yönündeki sözlerin, gerçekte Hz. Peygamberin sözleri olmadığı, bunların zayıf birtakım haberler olabileceği sonucuna ulaşmış bulunuyoruz.

- Hz. Peygamber bizzat kendisi akraba evliliği yaparak ve çocuklarının da akraba evliliği yapmalarını sağlayarak bu evliliğin dini bir sakıncası olmadığını ortaya koymuştur.

- Ayrıca akraba evliliğini Hz. Peygamber'in torunları, sahabe ve tabiin de yapmıştır.

- Bu konuda Hz. Ömer'den gelen rivayetin doğruluk payının büyük olduğu kanaatindeyiz.

- Sosyolojik açıdan Avrupa ülkelerinde yapılan akraba evliliklerinin Asya Ülkelerine göre daha düşük olduğu gözlenmiştir. Bu oranın değişmesinde dini, coğrafi faktörler önemli rol oynamaktadır. Türkiye'deki akraba evliliği oranı yüksek olmakla birlikte bu oranda bir düşme gözlenmiştir. Ülkemizde akraba evliliğinin azalmasında eğitimin ve ekonomik faktörlerin etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

- Tıbbi araştırma verilerinin de farklılık gösterdiği sonucuna ulaşmaktayız. Aynı yılda ve aynı ülkede yapılan araştırmalarda akraba evliliklerinin belli bir hastalık üzerinde etkili olduğu savunulurken başka bir araştırma da bu etkinin olmadığı ileri sürülmüştür.

Akraba evliliği dinin müsaade ettiği bir konudur, tıbbın dikkat çektiği husus ise bir ikazdır. Bu ikazı yerinde değerlendirip gerçekten hasta olanların mümkünse tedavi o1maları evlenmeden önce gerekli olan testleri yaptırmaları ve hatta hastalığın ciddiyetine göre evlenmemeleri gerekir.

Akraba evliliklerinde dikkat edilmesi gerektiği gibi, akraba olmayanlarla yapılan evliliklerde de aynı hassasiyetin gösterilmesi gerekmektedir. Akraba evliliklerinin tıbbi bir takım sakıncaları olduğu kabul edildiği gibi birtakım faydalarının da olduğu her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.

Akraba evliliği ile hastalıklı çocuklar arasında bazen aşırıya giden bir ilişki olduğu kanısı uyanmaktadır. Bir yandan doğumdan itibaren görülen tüm hastalıkların nedeni böyle olmasa da kolayca, akraba evliliğine bağlanabilirken diğer yandan bazı hastalıklar akraba evliliğinden kaynaklansa da bazı aileler tarafından kabullenilmemektedir. Her iki kanaatin de aşırı uçlarda olduğu kanaatindeyiz.

Son olarak akraba evliliği yapmış olan çiftlere; Türkiye'de en sık gözüken hastalıklardan biri olan Akdeniz anemisi için eşlerden birinde taşıyıcılık testi yapılmalı, yeni doğan döneminde tarama testleri, bebek doğduktan sonra bebeğin gelişimi de takip edilmelidir.

BİBLİYOGRAFYA

Kur'an-i Kerim.

Abadi, Ebu Ğanim el-Horasani, Müdevvenetü'I-Kübra, I-II, Vizaratü’t-türas, Amman, 1404/1984.

Abdulbaki, Muhammed Fuad, eI-Mu'cemu'I-Müfehras li'Elfazi'l-Kur'ini'l Kerim Darul-Hadis, Kahire, 1047/1987.

Abdulhamid, Muhammed Muhyiddiin, el-Ahvalü'ş-Şahsiyye fiş-Şeriati'l İslamiyye, el-Mektebetül İlmiyye, Beyrut-Lübnan, 1404/1984.

Aile ve Toplum Dergisi, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yay. C. 1 ve 2, Sayı.4 ve 5, Ank. 2001/2002

Akıntürk, Turgut, Aile Hukuku, Sevinç Matbaası, Ank. 1978.

Akyüz, Vecdi “Akraba” ,DİA, II, 285. İst.1988.

Altuntek, N.Serpil, Van Yöresinde Akraba Evliliği, KBY, Ank, 1993.

Alusi, Eb'l-Fadl Şihabuddin Mahmud b. Abdillah, Ruhu'l-Meani li Tefsiri'l Kur'ani'l-Azim ve's-Seb'i'l-Mesani, IXXX, Daru İhyai't-Türasi'l-Arabî, Beyrut, ty.

Ateş, Ali Osman, İslam’a Göre Cahiliyye ve Ehli Kitap Örf ve Adetleri, İst. 1996.

Ateş, Süleyman, Yüce Kur'an'ın Çağdaş Tefsiri, I-XII, Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.

Aydın, Mehmet Akif, İslam-Osmanlı Aile Hukuku, MÜIFY, İst. 1985.

............. “Aile” DİA, II, 196, İst, 1988.

Aydın, Mehmet S., “Hıristiyanlık” DİA, XVII, 349. İst. 1988.

Aydın, Mustafa, Kurumlar Sosyolojisi Kurumlara Başlangıç Çerçevesinde Bir Çalışma. Vadi Yay., Ank, 1997.

Bakkaloğlu, Abdüssamet, Cahiliyye Dönemi Aile Hukuku, İst. 1995. Bylt.

Balamam, Ali Rıza, Evlilik Akrabalık Türleri Sosyolojik Antropolojik Yaklaşımlar, Karınca Matbaası, İzmir, 1982.

Başaran, Nurettin, Anadolu'nun Genetik Yapısı Üzerine Çalışmalar III, IV, Ankara Üniversitesi Diyarbakır Tıp Fakültesi Dergisi C.2, Sayı.1, Ank. 1973.

Başbakanlık Devlet Planlama Teskilkati Türk Aile Yapısı Araştırması, Sosyal Planlama Genel Müdürlüğü, Ank. 1992.

Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuki İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, I-VIII, Bilmen Basımevi İst., 1985.

Buhari, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail, el-Cami'us-Sahih, I-V, İst. 1315.

Canan, İbrahim, Hz. Peygamber'in Sünnetinde Terbiye, Türkiye Diyanet İsleri Başkanlığı Yay., Ank., 1980.

Cebeci, Lütfullah, Yakın Akraba Evliliği ve Genetik, İstişare, Kayseri, 1990.

Cessas, Ebu Bekir Ahmet b. Ali er-Razi, Ahkamü'l-Kur’an, I-III, Mektebetü't-Ticariyye, Mekke, ty.

Cin, Halil, İslam ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yay. Konya, 1988.

Çakan, İsmail Lütfi, Hadis Edebiyatı Çeşitleri, Özellikleri, Faydalanma Usulleri, MÜFY, İst. 1996.

Dağcı, Şamil, İslam Aile Hukukunda Evlenme Engelleri I-II, AÜIFD. C.XXXIX, I- II, Ank. 1999.

DİA, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İst. 1988.

Düzcan, Füsun, Sivas Popülâsyonunda Akraba Evliliği Sıklığı ve Aileler Üzerindeki Tıbbi Etkileri, Sivas,1994.Bdt.

Ebu Davud, Süleyman b. Eşa’sicistani, Süneni Ebi Davud, I-IV Humus, 1969.

Elibüyük, Zehra, Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi Genetik Ünitesine Başvuran Hastalarda Akraba Evliliği ve Tıbbi Sonuçlarının İncelenmesi, TUT. Ank. 1989.

Elmalılı, Muhammed HamdiYazır, Hak Dini Kur'an Dili, I-X, Feza Yay., Azim Dağıtım, (Sadeleştiren, Heyet), İst., ty.

Eyüboğlu İsmet Zeki, Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü, Soysal Yay. İst., 1991.

Fayda, Mustafa, “Cahiliye”, DİA, VII, 17. İst. 1988.

Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri, İctimaiyyat III, (Hukuknk Sosyolojisi), İsmail Akgün, Matbaasi, Ist. 1958.

Gazzali, Ebu Hamid b. Muhammed, İhya'u Ulumiddin, bi Hamişihi Tahricul'- İmami'l-İraki, I- VI, Daru'l-Hayr, Beyrut,1417/1997.

Gönüllü, Müzeyyen, Akraba Evliliği Sakıncaları, Cumhuriyet Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, Sivas,1994.

Hallaf, Abdülvahhab, İlmu Usulu'l-Fıkıh, ed-Daru'l-Müttehide, Dımeşk, 1962.

İbrahim el-Harbi, Eb İshak İbrahim b. İshak el-Harbi, Garibu'l-Hadis, (nşr. Süleyman b. İbrahim b. Muhammed el-Ayir) I-III, Daru'l-Medeni, Cidde, 1405/1985.

İbn Abidin, Muhammed Emin, Reddü'l-Muhtar ale'd-Dürrü'l-Muhtar Şerhü Tenviru'l Ebsar, I-XII, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1994. Ibn A

İbn Asakir, Ebu'l-Kasım Ali b. El-Hasen b. Hibetiillah, Tehzibü Tarihi Dimeşki'l-Kebir, (nşr. Abdü1kadir Bedran) I-VII, Daru'l-Mesire, Beyrut, 1399/1979.

İbn Cevzi, Ebu'l-Ferec Cemaluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, Zadü'l-Mesir fi İlmi't- Tefsir, I-IX, el-Mektebü'I-IsIami, Beyrut, 1403/1987.

İbn Esir, Eb'l-Hasen Ali b. Muhammed, Üsdü'l-Ğabe fi Ma'rifeti's- Sahabe, I-VII, Daru'ş-Şuab, 1970.

İbn Hacer, Şehabuddin-Ebi’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed el-Askalani- Tehzibu't-Tehzib, I-XII, Daru's-Sadır, Beyrut, 1907.

İbn Humam, Muhammed b. Abdilvahid, Şerhu Fethi'l-Kadir ala’l-Hidaye, I-X, Daru'l Fikr, Beyrut, ty.

İbn Kayyim, Ebu Abdullah Muhammed b. Ebu Bekr, Zadü'l-Mead fi Hedyi Hayri’l-İbad, I-IV, Müessesetü'r-RIs3le,Beyrut, 1995.

İbn Kesir, Ebu'l-Fida İsmail b. Ömer, Tefsiru'l-Kur'ani'l-Azim, I-IV, Daru'l Fikr, Beyrut, 1412/1992.

..............el-Bidaye ve'n-Nihaye fi't-Tarih, I-XII, Matbaatü's-Sadeh, Kahire, 1301/1932.

İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdillah b. Müslim b. e'd-Dineverii, Kitabu Uyunu’l-Ahbar, I-IV, Daru'l-Kitabi'l-Arabi, Beyrut, ty.

İbn Mace Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvini, Sünenü'bnü Mace (nşr. Muhammed Fuat Abdülbaki), I-II, Daru İhyai'l-Kütübü'-Arabi, Kahire ty.

İbn Manzur, Ebu'l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisanü'l- Arab, I-XX, Daru Sadır, Kahire, ty.

İbn Nüceym, Zeynu'l-Abidin b. İbrahim, el-Eşbah ve'n-Nazair ala Mezhebi Ebi Hanifete'n- Nu'man, Daru'l-Kütübi'l-İlmiyye, Beyrut, 1413/1993.

İbn Rüşd, Muhammed b. Rüşd el-Kurtubi, Bidayetül-Müctehid ve Nihiyetü'l Muktesid, I-II, Daru'l-Ma'rife, Beyrut, 1405/1985.

İbn Sa'd Ebu Abdillah, et-Tabakatü'l-Kübra, I-IX, Daru Sadır, Beyrut, 1380/1960.

İslam Ansiklopedisi, MEB. Basımevi, I-XIII, İst., 1988.

Kalyoncu, Cemalettin, Akraba Evlilikleri ve Doğuştan Kusurlar, TUT. İst., 1979.

Karaman, Hayrettin, Mukayeseli İslam Hukuku, I-III, Nesil Yay. Ist., 1991.

Kasani, Alau'ddin Ebi Bekr b. Mes'ud, Kitabu Bedai"s-Sanai' fi Tertibi'ş- Şerai' ,I-V, Daru'l-Kitabi'l-Arabi, Beyrut, 1394/1974.

Kazıcı, Ziya, Hz. Muhammed'in Aile Hayatı ve Eserleri, MÜIFY, İst., 1997.

Kurt, Abdurrahman, İslam'ın İlk Döneminde Aile Müessesesi-Sosyolojik Bir Yaklaşım, Bursa, 1987.Bylt.

Kurtubi, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed, el-Cami li Ahkami'l-Kur'an, I-XX, Daru'l-Kitabi'l- Arabi, Kahire, 1387/1967.

Maverdi, Ebul Hasen Ali b. Muhammed b. Habibi, Edebû'd-Dünya ve'd-Din, Daru'l-Kütübü'l-İlmiyye, Beyrut, 1407/1987.

Meydan Larousse Büyük Lügat ve Ansiklopedi, I-XII, Sabah Yayınları, Ank., 1992

el-Mu'cemu'l- Müfehresü li'elfazi'l-Hadisi'n-Nevevi, London. 1936.

Mu'cemu'l-Vasıt, I-II, Heyet, Çağrı Yay. İst., 1996.

Müslim, Ebu'l-Hüseyin Müslim b. Haccac el-Kuşeyri, Sahihu Müslim (nşr. Muhammed Fuad Abdulbaki), I-V, İst., ty.

Nesai, Ebu Abdirrahman Ahmed b. Şuayb, Sünenü'n-Nesai, (nsr. Abdülfettah Ebu Gudde), I-VIII, Beyrut, 1988.

Oy, Aydın, “Atasözü” DİA, IV, 47, İst. 1988

Razi, Fahruddin Muhammed b. Ömer, Mefatihu'l-Gayb, (et-Tefsiru'l-Kebir) I-XXXII, Daru İhyai't- Türasi'l-İslam, Beyrut, 1934.

Sabuni, Mühammed Ali Ravaiul-Beyan Tefsiru Ayatu'l-Ahkam minel Kur'an, I-II, Daru'I-Kalem, Dimeşk, 1411/1990.

Sayın, Önal, Aile Sosyolojisi Ailelerin Toplumdaki Yeri, Ege Üniversitesi Fen Edebiyat Fakühesi Yay., İzmir, 1990.

Sezen, Yümmi, Sosyolojide ve Din Sosyolojisinde Temel Bilgiler ve Tartışmalar, İst., 1990.

Suyuti, Abdurrahman Cela1uddin, ed-Dürrü 'l-Mensur fi't- Tefsiri'l-Me'sür, I-VIII, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1403/1983.

.............el-Eşbah ve'n-Nazair fi Kavaidi ve Furu'i Fıkhi'ş-Safii, (thk. Muhammed el-Mu'tasımbillah) Daru'l-Kitabi'l-Arabi, . Beyrut 1407/1987.

Şa'ban, Zekiyüddin, Usulu'l-Fıkh, (trc. İbrahim Kafi Dönmez) TDVY., Ank., 1990.

……….el-Ahkamu'ş-Şeriyye li'l-Ahvali'ş-Şahsiyye, Darul'-Kütübül İlmiyye- Beyrut, 1969.

Şevkani, Muhammed b. Ali b.Muhammed, İrşadü'l-Fuhul ila Tahkiki'l- Hakk min İlmi'il-Usul, I-II, Matbaatü'l-Medeni, Kahire, 1413/1992.

…………Fethu'l-Kadir, (el-Cami Beyne Fenniyi'r-Rivaye ve'd-Diraye min İlmi't-Tefsir) (tbk, Abdurrahman Umeyra) I-V, Daru'l-Vefa, Beyrut, 1417/1997.

Şirazi, Ebu İshk, el-Mühezzeb fi Fıkhl'-İmam eş-Şafii, (thk. Muhammed ez- Züheyli) I-VI, Beyrut, 1417/1996.

Taberi, Ebu Ca'fer Muhammed b. Cerir, Camiu'l-Beyan an Ayi'l-Kur'an, I- XXX, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1405/1984.

Tahhan, Mahmud, Teysiru Mustalahi'l-Hadis, Mektebetü'l-Maarif, Riyad, 1407/1987.

T.C. Hükümeti UNICEF, Isbirligi Programi, Türkiye'de Anne ve çocuklarin Durum Analizi, Ank., 1996.

T.D.K. Türkçe Sözlük, I-II,Türk Dil Kurumu Yay., Ankara, 1998.

Tezok, Ö. Fethi, Genetikte Temel Prensipler ve İnsan Genetiğindeki Değerlendirmeleri, BursaUniversitesiYay., Bursa, 1977.

Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa, Sünenü't-Tirmizi, (nsr. İzzet Abid ed- Deas), I-X, el- Mektebetü'l-İslamiyye, İst., ty.

Türk Medeni Kanunu, Türk Medeni KanununYürürlüğü ve Uygulama Şekli Hakkında Kanun, Nobel Yay., Ank., 2002.

Tunçbilek, Ergül, Türkiye'de Akraba Evliliği, Katkı Der. Ankara, C.I. Sayı.I. Ank.,1985.

Ulusoy ve Tunçbilek, Mahir veErgül, Türkiye’de Akraba Evlilikleri ve Çocuk Ölümlerine Etkisi, Nüfus Bilim Der. C. IX. Ank., 1987. .

Ulvan, Abdullah Nasuh, Terbiyetu'l-Evlad fi'l-İslam, I-II, Daru's-Selam, Kahire,1410/1990.

Ülken, Hilmi Ziya, Sosyoloji, RemziKitabevi, İst., 1993.

Ünal, Asife, Yahudilik'te, Hıristiyanlık'ta ve İslam'da Evlilik, KBY., Ank., 1998.

Velidedeoğlu Hıfzı Veldet, Türk Medeni Hukuku, I-II, Sermet Matbaası, İst., 1949.

Yeniçeri, Celal, Hz. Muhammed ve Yaşadığı, Hayat, MÜIFY, İst., 2000.

Zebidi, Muhammed b. Muhammed el-Hüseyni, İthafu's-Sadeti'l-Muttekin bi Şerhi İhyai Ulumi'd- Din, I-X, Daru'l-Fikr, Beyrut, ty.

Zeydan, Abdülkerim, el-Mufassal fi Ahkami'l-Mere', I-XI, Müessesetü'r- Risale, Beyrut, 1993.

…………el-Veciz fi İlmi'l-Usul, (tre. Ruhi Özcan.) MÜIFY. Ist., 1993.

Zihni Efendi, Mehmed, Münakehat ve Müfarekat, Mataibu Dari'l-Kitabi'l-Arabi, Kahire, 1906.

Zuhayli, Vehbe, el-Fikhu'l-İslami ve Edilletühü, (trc. Heyet,) I-X, Daru'l-Fikr, İstanbul, 1992.

1 Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Türk Medeni Hukuku, Sermet Matbaası, İst., 1960, II, 6, Abdüssamet Bakkaloğlu, Câhiliye Dönemi Aile Hukuku, Bylt. İst., 1995, s.1.

2 Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, İctimaiyyat III, (Hukuk Sosyolojisi), İst., 1958, s.97.

3 Meydan Larousse. Sabah Yay., Ank., 1992, I, 191; Yümni Sezen, Sosyolojide ve Din Sosyolojisinde Temel Bilgiler ve Tartışmalar, İst., ty., s.117.

4 Hilmi Ziya Ülken, Sosyoloji, Remzi Kitabevi, İst., ty., s.268.

5 İbn Manzur, Lisanül- Arab, Daru Sadr, Beyrut, ty., XI, 482.

6 Abdurrahman Kurt, İslamın İlk Döneminde Aile Müessesesi Sosyolojik Yaklaşım, Bylt., Bursa, 1987,s. 1

7 Bakkaloğlu, Câhiliye Dönemi A ile Hukuku, s.2.

8 Fındıkoğlu, İctimaiyyat III, (Hukuk Sosyolojisi), s.101; Sezen, Sosyolojide ve Din Sosyolojisinde Temel Bilgiler ve Tartışmalar, s.117.

9 Bakkaloğlu, a.g.e., s. 3..

10 Kurt, a.g.e., s. 3

11 Sezen, Sosyolojide ve Din Sosyolojisinde Temel Bilgiler ve Tartışmalar, s. 120.

12 Mustafa Aydın, Kurumlar Sosyolojisi, Vadi Yay., Ank., 1997, s. 40-47.

13 Mehmet Akif Aydın, “Aile”, DİA, II, 199.

14 Mehmet Akif Aydın, İslam- Osmanlı Aile Hukuku, MÜİF, İst., 1985, s. 3.

15 Hayrettin Karaman, Mukayeseli İslam Hukuku, Nesil Yay., 1991, I., 281.

16 Hadisler için, bkz. Buhârî, Nikah, 1,2,3; Nesâî, Nikah, 3; Tirmizi, Nikah, 1; İbni Mâce, Nikah, 1;

Kur’ân-ı Kerim için bkz. 2 Bakara 221-223, 226, 227, 240, 241; 4 Nisâ 3 ,5, 16, 19-25, 34, 35, 127-135; 5 Mâide 5; 17 İsrâ 32;24 Nûr 2-9, 23-33; 25 Furkan 68; 30 Rum 21; 31 Lokman 14; 33 Ahzâb 4-5, 35, 37, 49-51, 58-60; 46 Ahkaf 15; 58 Mücâdele 1-4; 60 Mümtehine 10-12; 65 Talak 1-7.

17 Zekiyüddin Şaban. Usûlü’l-Fıkıh, (trc. İbrahim Kafi Dönmez) TDVY, Ank., 1990, s. 39-40.

18 Abdülvehhâb Hallâf, İlmu Usûli’l-Fıkıh, Daru-l Fıkril Arabî, Medine, 1995, s. 25

19 Şevkâni, İrşadul- Fuhul, I, 286

20 Şa’ban, Usülü’l-Fıkıh, s.91.

21 Hallaf, a.g.e., s. 79.

22 Şa’ban, Usülü’l-Fıkıh, s. 188

23 Şa’ban, Usülü’l-Fıkıh, s. 180.

24 Şa’ban, Usülü’l-Fıkıh, s. 175.

25 Şa’ban, Usülü’l-Fıkıh, s. 149.

26 Şa’ban, Usülü’l-Fıkıh, s. 184.

27 İbn Manzur, Lisânü’l-Arap, II, 291- 293.

28 Aydın, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, s. 12.

29 Şaban, Usülü’l Fıkıh, s. 229.