Documento

2Giriş

2014-2020 dönemine ilişkin Düzenleyici çerçeve, Uyum Politikası gibi Avrupa politikalarını Avrupa 2020 Stratejisinin akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı büyüme hedefine katkıda bulunmak üzere sonuç almaya yönlendirmektedir. Bu amaçla Ortak Tüzük Düzenlemesi (1303/2013), Avrupa ihtiyaçlarının ve ulusal ve bölgesel ihtiyaçların yanı sıra öngörülen sonuçları da dikkate alarak iyi tasarlanmış programların önemini artırmaktadır. Bu çerçevede, Operasyonel Programların mimarisinin tasarımında (daha açık olarak, müdahale mantığının düzenlenmesinde ve Avrupa 2020 stratejisine katkılarının tanımlanmasında) ve değerlendirme gerekliliklerinin karşılanması için uygun uygulama ve izleme araçlarının ana hatlarının belirlenmesinde programlama otoritelerini destekleyen önemli bir adım olarak ön değerlendirmenin rolü artmaktadır.

Uygun durumlarda ön değerlendirme, SÇD Direktifi olarak bilinen 2001/42/EC sayılı Avrupa Direktifi uyarınca belirli plan ve programların çevre üzerindeki etkilerini değerlendirmek üzere gerçekleştirilen Stratejik Çevre Değerlendirmesi (SÇD) ile birlikte yürütülecektir. Bu direktifin hedefi, çevre üzerinde önemli etkileri olması muhtemel belirli plan ve programlara ilişkin bir çevre değerlendirmesi yapılmasını güvence altına alarak, çevrenin üst düzeyde muhafaza edilmesini sağlamak ve sürdürülebilir gelişmenin desteklenmesi amacıyla çevre konularının plan ve programların hazırlanması ve kabul edilmesi sürecine dâhil edilmesine katkıda bulunmaktır.

Bu bağlamda, Bulgaristan-Türkiye IPA Sınırötesi İşbirliği Programı 2014-2020'nin çevre üzerinde pozitif ve/veya negatif etkileri tetikleyebileceği ihtimali gözardı edilemeyeceğinden bir Stratejik Çevre Değerlendirmesi (SÇD) yapılması gerekmektedir.

Buna göre, mevcut Çevre Raporu – SÇD asıl belgesi – Programın Öncelik Eksenleri ve Spesifik Hedefleri ile ilgili olası çevresel etkileri değerlendirmekte ve çevre bakımından programın kalitesinin nasıl artırılacağına ilişkin önerilerde bulunmaktadır.

Bulgaristan-Türkiye IPA Sınırötesi İşbirliği Programı 2014-2020'nin Çevre Değerlendirmesi, “ön değerlendirmeye yönelik Kılavuz belgede (2014-2020)” tanımlanan Uyum Politikası dahilindeki tipik programlama aşamalarına karşılık gelen SÇD süreci adımlarını takip etmektedir.

Bulgaristan-Türkiye IPA SÖİ Programı 2014-2020'nin, Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) aracılığıyla sunduğu mali ve teknik yardımla "genişleme ülkeleri"ndeki reformları desteklemeyi hedefleyen bir Avrupa sınırötesi işbirliği programı olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. IPA Programı, akıllı, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir büyüme amacıyla, siyasi reformları ve ekonomik, toplumsal ve bölgesel gelişmeyi desteklemekte ve bölgesel entegrasyonu ve işbirliğini teşvik etmektedir. Bu, Bulgaristan-Türkiye IPA SÖİ Programı 2014-2020'nin, temelde SÇD sürecinde çevre üzerindeki doğrudan etkileri sınırlı olduğu düşünülen “yumuşak etkenleri”³ (kapasite geliştirme ve artırma ve katılımcı ülkeler arasında bilgi ve iyi uygulama paylaşımları gibi) teşvik ettiği anlamına gelmektedir⁴. Bununla birlikte, "yumuşak etkenler"in teşvik edilmesi başka yatırım faaliyetleri için zemin teşkil etmektedir.

SÇD Prosedürü ve Bulgaristan ve Türkiye Çevre Değerlendirme mevzuatı uyarınca, bu SÇD Raporu (Çevre Raporu) Programın Yönetim Makamı tarafından hazırlanır ve kamuoyuyla istişare sürecinin yürütülmesi için Operasyonel Program ile birlikte katılımcı ülkelerdeki ilgili makamlara ve kamuoyuna sunulmalıdır (bkz. paragraf 2.5).

2.1SÇD'nin amacı ve hedefleri

2001/42/EC sayılı Direktif ve Bulgaristan'ın ulusal düzenlemesi uyarınca⁵, SÇD, Bulgaristan-Türkiye IPA SÖİ Programı 2014-2020'nin uygulanmasının çevre üzerindeki olası etkilerini değerlendirmeyi hedeflemektedir. SÇD'nin amacı, çevrenin üst düzeyde muhafaza edilmesini sağlamak ve sürdürülebilir gelişmenin desteklenmesi amacıyla çevre konularının plan ve programların hazırlanması ve kabul edilmesi sürecine dâhil edilmesine katkıda bulunmaktır. SÇD, programın hazırlık aşamasında gerçekleştirilir ve programın Komisyona sunulmasından önce tamamlanacaktır.

SÇD'nin ilk adımı olan kapsam belirleme süreci, Çevre Raporuna dahil edilecek konuların kapsamına ve ayrıntı düzeyine ilişkin karar vermek üzere gerçekleştirilmiştir. Buna mukabil olarak, bir Kapsamlaştırma Raporu hazırlanmış ve ilgili makamlarla istişare edilmiştir.

Program ve çevre arasındaki etkileşimin saptanmasını sağlamak üzere, bu SÇD Raporu, 5. Bölümde farklı bileşenleri konu edilen (biyoçeşitlilik, toprak, su, hava, vb.) çevrenin mevcut durumuna ilişkin bir değerlendirmeyi ve özellikle Müdahale Mantığı olmak üzere (genel hedef, tematik öncelikler, öncelik eksenleri, desteklenecek faaliyetler) Programın temel içeriğinin bir tanımını içermektedir.

Çevre Raporu, hedefleri ve kapsamlaştırma aşamasında mutabık kalınan coğrafi kapsamı dikkate alarak, diğer konuların yanı sıra, Öncelik eksenleri çerçevesindeki ikincil, kümülatif, kısa vadeli, uzun vadeli, olumlu ve olumsuz etkileri dahil olmak üzere Programın olası önemli etkilerinin bir değerlendirmesini sunmaktadır. Çevre Raporunun bir diğer önemli bölümü de, Programın çevresel etkilerinin nasıl geliştirileceğine ve olumsuz etkilerinin nasıl önleneceğine, azaltılacağına ve telafi edileceğine yönelik öneriler kısmıdır. Genel değerlendirme sürecinin "zemin"i olarak tanımlanan programın uygulanmaması (zero-option) senaryosu da dahil başka alternatifler de değerlendirilmektedir. Son olarak Çevre Raporu, Bulgaristan-Türkiye IPA Sınırötesi İşbirliği Programı 2014-2020'nin uygulanmasından kaynaklanan çevre üzerindeki olası önemli etkilerin izlenmesine katkıda bulunabilecek çeşitli önlemler sunmaktadır.

Haziran 2014 tarihli Program taslağının 1. versiyonuna dayalı olarak hazırlanan Çevre Raporu, OP ile birlikte kamuoyunda yürütülecek istişarelere tâbidir. Çevre Raporunun nihai şekli, SÇD istişare sürecinin sonuçlarına ve Ağustos 2014'te onaylanan OP'nin nihai şekline göre güncellenmiştir.