Dr nazim beratli

AŞK ÇEŞMESİ

Kıbrıs tarihi yazarlarından Lüzinyan'a göre, Poli, Truva Savaşlarından dönen Atina'lı Acamantus tarafından kurulmuştur olup Grekler'in Crusocco Körfezi dedikleri, körfezde yer almaktadır. Akama Burnu'nun adı da Acamantus'tan gelir. Poli kentinin antik adı, Arsinoe Marion olup, halkı da Ptoleme Kralı Lagus'a isyan ettikleri için buraya sürülen, eski Baflılar idi.

Orta çağ yazarları, Poli'yi anlatırken, çevresindeki altın ve bakır gibi zengin madenlerden, gemileri fırtınalardan koruyan körfezinden ve kaynağına kadar takip edilebilen, körfeze dökülen suyundan dem vururlar. Söylenceye göre, bu sudan içenler hemen aşık oldukları için, adı Fotana Amorosa'dır. Yani, Aşk Çeşmesi...

Antik çağlarda kent iki bölümden ibaretti. Marion batı ile yürütülen bakır ticaretinin merkezi durumunda iken, Arsinoe'nin halkın yaşamına ayrılmış bir bölüm olduğu anlaşılmaktadır. İki bölge arasında, mezarlık bulunmaktaydı.

Venedik döneminde, Poli dikkati çekecek bir biçimde büyürken, adı da Crosoccho olarak anılmaya başlanır.

Poli'den altı mil ötede, Afrodit'in Akama'yla evlendiği yer olduğuna inanılan, Fontana Amorosa bulunur. Türkler'in Afrodit Hamamları dedikleri bu yere, anlaşılan başkaları daha romantik işlevler yüklemişler.

Aşk Çeşmesi'nin mitolojik öneminin yanında, bir de tarihsel değeri var. O da, 1488'de Rizzo di Mario'nun, burada yakalanmış olması. Kim mi o?

Buyrun:

KADERSİZ BİR KRAL

1470 yılında, Kıbrıs Lüzinyan Kralı ll. James, hanedanının giderek güç kaybetmesinden çekinerek, kendisine güçlü müttefikler aramak kaygısı ve politik amaçlarla, Venedikli bir kızla evlenmeye karar verir. O dönemde, zaten bir biçimde Kıbrıs'a el koymayı hedeflemekte olan Venedik için bu, bulunmaz bir fırsat olarak yorumlanır ve yönetim, kollarını sıvayarak, krala uygun bir kız aramaya başlar. Arayış, uzun sürmez...

Soylu Cornaro ailesinin 15 yaşındaki kızı Katerina, krala eş olmak için, seçilir. Ertesi yıl, Venedik'in ünlü St. Mark Katedralinde, Kral ll. James'in gıyabında yapılan düğün töreni ile, Katerina Cornaro ile Kral James evlendirilirler. Düğünden sonra Doç'un (Başkan) sarayında yapılan görkemli bir törenle, Catarina Cornaro'ya, " Veneta" soyadı ve " St. Mark'ın Kızı" (yani Venedikin kızı) Ünvanı verilir.

Kıbrıs Kraliçesi, onsekizine varana değin, baba evinde kalmaya devam eder. Kral, genç karısına üç yıl sonra 1473'te kavuşur. Ne var ki; evliliklerinin henüz altıncı ayında, Mağusa'ya ava gitmiş olan kral, burada hastalanır ve dokuz gün sonra da ölür.Tarih, 6 Temmuz 1473'tür. Kral henüz, 33 yaşındadır ve dünyada varisi de yoktur. Neyse ki; Katerina, hamiledir.

Catherina Cornaro, birkaç ay sonra, yeni kralı doğurur. lll. James adı verilen bu çocuk da bir yıla varmadan, ölecek ve böylece, ondokuz yaşındaki Venedikli bir kız, Kıbrıs Kraliçesi olarak, adaya geleli daha bir yılken tahta oturuverecektir.

KUŞKULAR VE SUİKASTLER

Kralın , bu ani ve beklenmeyen ölümü, kuşkular doğmasına neden olur. Genel kanaat, kraliçenin amcalarının, kralı zehirledikleri doğrultusundadır. Bu öylesine yaygın bir düşüncedir ki, Papa bile kraliçenin amcalarının kralı zehirlediklerini düşündüğünden, onları tel'in etmiştir. Öte yandan, Lüzinyan soyluları da olup bitenden hoşnut değillerdir. Başpiskopos Fabricius, Roma'ya giderek, Papa ile görüşmüş, onun ve Napoli Kralı Ferdinand'ın desteğini alarak, Ferdinand'ın oğlu Alfonso'yu, Kıbrıs Kırallığı'na getirmek için çalışmalara başlamıştır.

15 Kasım 1473 günü, başpiskopos Fabricius ve adamları, iki gemiyle Mağusa Limanına girerler. Beraberlerinde, papanın tel'in mektubu ve darbe fikri vardır. Burada, kraliçenin amcalarının konakları basılır va hareketin önderi Rizzo di Mario, Andrea Cornaro ve Marco Bembo isimli amcaların ikisini de öldürür. Bu olayları haber alan Venedik, Mağusa'ya bir filo gönderir. Fabricius ve Rizzo di Mario, adayı terketmek zorunda kalırlar. Venedikliler, bütün muhalifleri ortadan kaldırırlar. Rizzo'nun kafasını getirecek olana onbin duka altını ödül vereceklerini duyururlar.

BİR KUKLA KRALİÇE

Böylece taht, Catherina Cornaro'ya kalır. Ne var ki; Catherina'nın kraliçeliği sözde kalır. Onun onbeş yıllık "iktidarı" süresince, Venedik adayı danışmanları vasıtasıyla yönetir. Bütün kaleleri ve müstahkem yerlerini işgal eder. Güya kraliçe olan zavallı kadının hiç bir yetkisi, bulunmamaktadır. Ama Venedik yine de durumdan memnun değildir. Genç ve güzel bir kadın olan Catherina'nın, Alfonso ile evlenmesinden, ya da Memlükler'den yardım isteyip, kendilerini adadan kovmasından çekinmektedirler.

KIBRIS SEVGİSİ ÖLÜME GÖTÜRÜYOR

Öte yandan Rizzo, kaçıp gittiği İspanya'da hiç de rahat değildir. Kıbrıs'ı özlemektedir. Nihayet, olaydan onbeş yıl sonra herhalde artık unutulduğunu sanmış olmalı ki, Kıbrıs'a gelmeye kalkar. Poli'de, Fontana Amoroso'da , Aşk Çeşmesi'nde yakalanır ve Venedik'e götürülüp, orada gizlice ortadan kaldırılır.

ADA VENEDİK'İN OLUYOR

Ertesi yıl, Venedik idaresi artık daha fazla bekleyemeyerek, Catherina Cornaro'dan, Kıbrıs Kraliçeliğinden, Venedik lehine feragat etmesini ister. 26 Şubat 1489 günü, Mağusa'daki büyük katedralde düzenlenen ayinde, Catherina Cornaro, istenileni yerine getirir. Venedik adayı ilhak eder ve meydana St. Mark arması çekilir.

Catherina Cornaro'ya, bir şato, ömür boyu maaş ve Kıbrıs Kraliçesi ünvanını kullanma hakkı verilir. Eski kraliçe, ömrünün bundan sonraki bölümünü, şatosunda sanatçılarla geçirir. Uğruna bütün bir yaşam ve bir eş, bir oğul ve bir ülke bağışladığı Venedik'in kendisine verdiğine bu olur...

Acaba, adaya geldiğinde, ll. James onu Fontana Amoroso'ya götürüp bir yudum su içirmiş miydi? Mıutlaka, hayır... Yoksa bir kadın, nasıl bu kadar duygusuz olabilirdi ki?

Aşk Çeşmesi'nde yaşamını veren Rizzo di Mario ile, Venedik'in egemenliği için, bir ömür harcayan Catherina arasındaki farka bakar mısınız?

1510'da, 56 yaşında ölür.

Not: Bu yazı Rupert Gunnis, Historic Cyprus ve üstad Haşmet Gürkan, Kıbrıs Tarihin'den Sayfalar adlı eserlerden yararlanılarak yazıldı.