İ
il: Ulus, il.
ilhan: İlin, ulusun hanı.
İmam-ı İsNa Aşere: Bkz. →Oniki İmam
İmamkulu Han: Kaşkay İli’nden Allahverdi Han’ın oğludur. Safevi dönemi Serdarlarındandır. 25-30 bin süvarisi ile Portekizlilerin Géşm/ Gışm ve Hürmüz ve diğer adaların işgalini önlemiştir. (http://elxan.blogspot.com)
İran Başbakanları: İran ile ilgili kitap ve makalelerde yapılan hatalardan biri de Pehlevi dönemi başbakanlarının isimlerinin teleffuzu ve iktidara geliş sıralmasında görülmektedir. Batılı ve Türk yazarlar benzer hataları tekrarlanmaktadır. Araştırmacı ve yazarların çalışmalarına katkı amacıyla Pehlevi dönemi başbakanlarının isimleri aşağıda verilmiştir. İktidar yılları Şemsi takvime göre düzenlenmiştir. Konuya ilgi duyanlar, aşağıda verilen Şemsi ayların listesinden Miladi takvime göre karşılıklarını bulabilirler.
Seyyid Ziyaeddin Tabatabai/ Seyyid Ziya
|
5 İsfend 1300/ 1921
|
8 Hordâd 1300
|
Kavamüs-Saltana Ahmed Kavam
|
14 Hordâd 1300
|
2 Behmen 1300
|
MüŞir’üd-Dövle Hasan PirNiya
|
3 Behmen 1300
|
15 Hordâd 1301
|
Kavamüs-Saltana Ahmed Kavam
|
17 Hordâd 1301/ 1922
|
7 Behmen 1301
|
Mustovfi’l-MeMalik Hasan Mustovfi
|
26 Behmen 1301
|
25 Hordâd 1302
|
MüŞir’üd-Dövle Hasan PirNiya
|
23 Hordâd 1302/ 1023
|
4 Aban 1302
|
Ordu Komutanı/ Serdarı Sipeh Rıza Han
|
6 Aban 1302
|
21 Aban 1304
|
Zekâül-Mülk Muhammed Ali Furuği
|
28 Azer 1304/ 1925
|
15 Hordâd 1305
|
Mustovfi’l-MeMalik Hasan Mustovfi
|
16 Hordâd 1305/ 1926
|
12 Hordâd 1306
|
Muhbirüs-Saltana Mehdikulu Hidayet
|
16 Hordâd 1306/ 1927
|
22 ŞehRiver 1312
|
Zekâül-Mülk Muhammed Ali Furuği
|
26 ŞehRiver 1312/1933
|
12 Azer 1314
|
Mahmud Cem
|
13 Azer 1314/ 1935
|
2 Aban 1318
|
Ahmed Metîn DefteRi
|
3 Aban 1318/ 1939
|
5 Tîr 1319
|
Mansurül-Mülk Ali Mansur
|
5 Tîr 1319/ 1940
|
4 ŞehRiver 1320
|
Zekâül-Mülk Muhammed Ali Furuği
|
5 ŞehRiver 1320/ 1941
|
18 İsfend 1320
|
Ali Süheyli
|
18 İsfend 1320
|
15 Mordâd 1321
|
Kavamüs-Saltana Ahmed Kavam
|
18 Mordâd 1321/ 1942
|
25 Behmen 1321
|
Ali Süheyli
|
28 Behmen 1321
|
7 Ferverdin 1323
|
Muhammed Sâid Merağai
|
8 Ferverdin 1323/1944
|
2 Azer 1323
|
Sihamüs-Saltana Murtaza-kulu Bayat
|
4 Azer 1323
|
12 Ordubehişt 1324
|
Hekîmül-Mülk İbrahim Hekîmî
(Eski Kacar hanedanı saray doktoru)
|
22 Ordubehişt 1324/ 1945
|
23 Hordâd 1324
|
Sadrül-Eşraf Muhsin Sadr
|
22 Hordâd 1324
|
22 Mehr 1324
|
Hekîmül-Mülk İbrahim Hekîmî
|
7 Aban 1324
|
30 Dey 1324
|
Kavamüs-Saltana Ahmed Kavam
|
3 Behmen 1324
|
5 Dey 1326
|
Hekîmül-Mülk İbrahim Hekîmî
|
6 Dey 1326/ 1947
|
25 Hordâd 1327
|
Abdülhasan Hejîr هژير
|
27 Hordâd 1327/ 1948
|
25 Aban 1327
|
Muhammed Sâid Merağai ساعد
|
17 Azer 1329/ 1950
|
2 Ferverdin 1329
|
Mansurül-Mülk Ali Mansur
|
14 Ferverdin 1329
|
6 Tîr 1329
|
Serleşker/Tümgeneral Hacc Ali Rezm-ârâ
|
6 Tîr 1329
|
29 İsfend 1329
|
Hüseyin Âlâ علا
|
29 İsfend 1329
|
12 Ordubehişt 1330
|
Muhammed Musaddık
|
13 Ordubehişt 1330/ 1951
|
28 Tîr 1331
|
Kavamüs-Saltana Ahmed Kavam
|
28 Tîr 1331/ 1952
|
31 Tîr 1331
|
Muhammed Musaddık
|
31 Tîr 1331
|
28 Mordâd 1332
|
Serleşker/ Tümgeneral Fazlullah Zahidi
|
28 Mordâd 1332/ 1953
|
28 İsfend 1333
|
Hüseyin Âlâ
|
Ferverdin ayının başı 1334/ 1955
|
12 Ferverdin 1336
|
Dr.Menûçehr İkbal
|
14 Ferverdin 1336/ 1957
|
6 ŞehRiver 1339
|
Cafer ŞeRif İmami
|
9 ŞehRiver 1339/ 1960
|
15 Ordubehişt 1340
|
Ali Emini
|
16 Ordubehişt 1340/ 1961
|
29 Tîr 1341
|
Esedullah Alem علم
|
30 Tîr 1341/ 1962
|
18 İsfend 1342
|
Hasan-Ali Mansur
|
17 İsfend 1342/ 1963
|
7 Behmen 1343
|
Amîr Abbas Huveyda
|
11 Behmen 1343/ 1964
|
27 Mehr 1346
|
Amîr Abbas Huveyda
|
28 Mehr 1346/ 1967
|
20 ŞehRiver 1350
|
Amîr Abbas Huveyda
|
28 ŞehRiver 1350/ 1971
|
Mehr aynın başı 1354
|
Amîr Abbas Huveyda
|
Mehr aynın başı 1354/ 1975
|
25 Mordâd 1356
|
Cemşid Âmuzegâr
|
27 Mordâd 1356/ 1977
|
4 ŞehRiver 1357
|
Cafer ŞeRif İmami
|
5 ŞehRiver 1357/ 1978
|
14 Aban 1357
|
Arteşbud/ Orgeneral gulam-Rıza EzhâRi
|
15 Aban 1357
|
17 Dey 1357
|
Şahpur Bahtiyar
|
17 Dey 1357
|
22 Behmen 1357
|
İrec: Bkz.→Tur
İrevan: Kentin eski adı “Çuhur Sa’d”tır. Aynı zamanda bölgenin de adıdır. (Safevi, Afşar ve Kacar dönemleri)
İstiklâl Marşı: İran’ın, hem Şah dönemi, hem de İİC’nin ayrı ayrı İstiklal marşı vardır. Ancak Meşrutiyet döneminin marşı hâlâ hafızalardadır:
Ey İran!
Ey İran, ey merz-i pur gôher
Ey hâket ser çeşme-yi honer
Dûr ez-tû endîşe-i bedân
Payende bâd nîk u Cavidân
...
Ey İran!
Ey İran! İncilerle bezenmiş vatan
Ey! Toprağından sanatın kaynaklandığı
Senden uzak olsun kötülerin düşüncesi
Sonsuza dek huzurlu ve payiDar ol!
Ey düşman!
Sen kayadan bir düşman olsan
Benim demirden bir kılıcım.
işik ağası: Eşik ağası, saray muhafızlarının komutanı (Gard-ı Şahi). İişik âgası hakkında bkz.→Farsça’ya Geçmiş Türkçe Kelimelere Örnekler
-it, -ut, -et: Kafkas dillerine ait toponim eklerindendir: Lekit, Ohut, Pulut, Lecet.
ittifaq-ârâ: Oybirliği.
K
-k, -âk, -ek: Geniş zaman gövdelerinden isim kurulmasını ve isimlerden sıfat yapılmasını sağlar. Horak: yiyecek.
-k, -çe, -îçe: Küçültme ekleridir: End/ miktar→endek/ biraz; merd/ adam→ merdek/ adamcağız; keman/ yay→keMançe/ kemençe; bağ/ bağ→ bağçe/ bahçe.
kadim: Eski.
-Kale, -bert (-birt, -bird, burd): Kale/ Gala kelimesi Türkçe, Bert ise Ermenice’dir: Gündüz Kale, Bedir Kale, Ezneburt.
Kâlpûş: Mahal, mekân, geçici ikametgâh.
Karaçorlu: Bir Türk tayfası. Karaçor/ karaçolu/ karaçoRi, “Kılıç, uzun kılıç” demektir.
kârger: İşçi, amele.
kârĥana/ karxana: İmalâthane, fabrika, işletme.
kârşiNaSi erşed: Yüksek lisans tezi.
karye/ garye: Köy. Karye-i Asayiş: Asayiş köyü; Urumiye’ye bağlı eski Asuri köylerinden.
Kaşan: Kentin eski unvanı “Darül Mü’minîn”. (Gürgânî, Ak-Koyunlu, Safevi ve Zend dönemleri)
Kavam: Adalet, temel, nizam.
Kavamül-Mülk: Devlet mülkünün temeli. Şahıs unvanlarından.
Kazvin: Kentinin eski unvanı “Darüs-Saltana”dır. (Safevi dönemi)
keher: Gövdesi kızıl, ayak ve yelesi siyah olan at.
kelağayı: 1.İpek kadın başörtüsü. 2.Azerbaycan’da devlet-gez tayfa erkeklerinin başlarına sardıkları uçları büsküllü sarık.
Kelb: “Köpek” anlamındadır. Mecaz olarak “Kul, bende ve hadim” anlamında erkek çocuklara isim ve lakab olarak verilmektedir. Hz. Ali’nin hadimi anlamında “Kelb-i Ali” adı kullanılır. Türklerde de aynı anlamda “Köpek” adı isim ve lakap olarak kullanılmaktadır. Gerek Türkistan ülkelerinde, gerekse Anadolu’da “Köpek,Köpekli, Köpekoğlu” adını taşıyan tanınmış soylu Türk tayfa ve aşiretleri vardır. Köpekov; Türkistan’ın soylu ailelerinden.
-kend: 1.Tayfa, nesil ve bir toplumun yaşam mıntıkasını belirtir. “Köy” anlamına da gelir: Ganlıkend, Aydınkend.→ kendli: Köylü. 2.Özel bir şahıs adı ve şahıs mefhumunu ifade eden sözlerle, mıntıka veya bölgenin bir şahsa mensupluğunu anlatır: İsakend, Mahmutkend, Gonaqkend. “-di, -şen, -hur” kelimeleri de “kend/ köy” anlamına gelmektedir: Türkedi, Senceredi (Derviş kendi), Mehdişen, Miruşen, Ecehur (Hacıhur), Jindu (Talışça, Aşağı köy), Senedi (Yamaç köyü), Veledi (Talışça, Ayıdöşeği köyü), Ketişen (Ermenice, Çaykend/ Çayköy), Vartaşen (Ermenice, Gülköy), Seperadi (Talışça, Üçhisse köyü), Spitakşen (Ermenice Ağkend), Metsşen (Ermenice, Büyükkend), Nuydi, Nuvedi, Zeyhur.
-keran: (İran dillerinden Talışça) Bağımsız bir kelime olup, “evler” anlamındadır: Gilekeran (Gilekevleri), Lenkeran (Kamışevler), Türkekeran (Türkevleri), Tahtakeran (Tahtaevler), Sifekeran (Akevler). “-keran” ve “-kenar” kelimelerinin; sahil, kıyı, sınır, son, yakın anlamlarına geldiği de kaydedilmiştir.
Kerli: Yerleşim birimi. (Kara-Koyunlu dönemi)
-kert: Ermenice, “yurt, kend, köy” demektir. Farsça ve Azarbaycan Türkçesi’ndeki “abad”ın karşılığıdır: Stapanakert, Mardakert.
Kestan: Yerleşim birimi. (Kara-Koyunlu dönemi)
Dostları ilə paylaş: |