Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı
Yüklə 9,25 Mb.
|
Şahruh’un ölümünden sonra Irak-ı Acem ve Fars’a yeniden hâkim olan Muhammed bin Baysungur, Horasan’a yürüdüyse de BAbür’e yenilerek öldürüldü (H.856/ 1452). BAbür’ün Irak-ı Acem’i ele geçirme girişimi, Kara-Koyunlu Türkleri tarafından başarısızlığa uğratıldı. Orta İran şehirleri birbiri ardına Kara-Koyunlu hâkimiyetine girdi. Timurlular’ın iç çekişmelerinden yararlanan Cihan Şah, Horasan’ı zaptederek, Hicri şaban 862/ Haziran 1458’de Herat’a girmeye muvaffak oldu. Ancak Horasan’ı kısa süre sonra yeniden Timurlular’a terk etmek zorunda kaldı. Ardından iki devlet arasında zahiRi bir dostluk kuruldu. Cihan Şah, Hicri 872/ 1468’de Ak-Koyunlular’dan Uzun Hasan’a mağlup olup öldürülünce, Kara-Koyunlu toprakları Ak-Koyunlular’ın eline geçti. Bu durum Ebu Said Mirza Han’a, Timurlular’ın Şahruh’tan beri sarsılan Batı ve Orta İran hâkimiyetini yeniden kurmak için fırsat verdi. Ak-Koyunlularla olan ittifaka ve Ak-Koyunlular’ın günden güne artan güçlerine rağmen batıya yürüyen Ebu Said, Miyane yakınlarına geldiği zaman bir fermanla Uzun Hasan’ı itaate davet etti. Fakat onun karşısında uğradığı yenilgiden sonra Timurlular, Batı ve Orta İran hâkimiyetini tamamen Ak-Koyunlular’a terk etmek zorunda kaldılar. Maveraünnehr’i ele geçiren Özbekler, Herat’a girerek, buradaki Timurlu yönetimine son verdiler. İran’ın fethine dönüşEbilecek Özbek tehdidi, ancak Şah İsmail tarafından bertaraf edilEbildi. Ebu Said’in öldürülmesinden (H.873/ 1469) sonra Uzun Hasan Irak-ı Acem, Fars ve Kirman’a hâkim oldu. Başkenti Amid’ten Amid’den Tebriz’e nakletti. Timurlular’dan yadigâr Muhammed’i destekleyen Uzun Hasan, Horasan’a hâkim olması için ona askerî yardımda bulundu. Hicri 875 Muharrem’inde (Temmuz 1471) muzaffer bir şekilde Herat’a giren yadigâr Muhammed’in kısa süre sonra Hüseyin Baykara’ya yenilmesi ve katlinin ardından Horasan sınır olmak üzere Ak-Koyunular ile Timurlular arasında dostane ilişkiler kuruldu. Böylece İran’ın büyük bir kısmı Uzun Hasan’ın hâkimiyetine girmiş oldu. Ardından Şah İsmail, Irak- Acem ve Fars’ı da ele geçirerek, Ak-Koyunlu Devleti’ne son verdi. (920/1514). (Osman Gazi Özgüdenli, İA, “İran” maddesi ‘Fetihten Safevilere Kadar’, s.399; Servân/ Yüzbaşı Ahmed KEyvanpur, Tarih-i Umumî Azerbaycan, s.15; J.H.Kramers, İslam Ansiklopedisi, MEB, “İran” maddesi, Tarihî ve Etnografik Bakış, , s.1013-1030) *
Yüklə 9,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||