Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

No	Tayfanın adı	Mülahaza
Nüfusu (hane)
1	Dere-Şörlü/ Dere-Şorlu (Farsça kaynaklar → Dere-Şori)	At yetiştirme konusunda ihtisas sahibidirler.	5.265
2	Şeşbeyli (Farsça kaynaklar → Şeş-Bölükî)	Eski ve köklü bir tayfadır. Irak Türkmenlerinden oldukları söylenir. Yoğun nufusa sahiptirler. Hünerli ve savaş kabiliyeti yüksek insanlardır.	4.350
3	Keşköllü (Farsça kaynaklar → Keşkûlî)	Keşköl/ Keşkül, “Derviş keşkülü” anlamındadır. Safevi döneminde verilmiş bir isimdir. Bazı araştırmacılar, Âhili tiresinin Kirman tiresi ile birleşerek, “Küçük Keşköllü” tayfasını oluştuğunu, kalanların ise, “Böyük Keşköllü” adıyla anıldığını ifade eder. Dokuma sanatında söz sahibidirler.	5.512
4	Amele/ Emele/ Әmәlә	Kaşkayı ilinin idari ve memur grubu olarak bilinir. İlhana en yakın tayfadır. Sofra kültürü gelişmiştir. İdareci, savaşçı ve sanatkârlardan oluşur.	5.397
5	Farsi-Medan (Farsça bilmez)	Farsça bilmedikleri için kendilerine bu isim verilmiştir. Türkiye’deki Afşar Madan/ Madanlu cemaatleri bu tayfa ile ilişkili olmalıdır. Farsi-Medanlar, Huzistan’dan sonra başlayan Zagros’un en çetin bölgelerinde yaşamaktadır. Türkçeleri çok temizdir. Beyaz veya sarışın tenli, mavi gözlüdürler. Kaşkayı ili oluşmadan önce de bu bölgede yaşamaktaydılar. Kaşkayı İli kurulunca onlara katıldılar. Yabancı hiçbir etnik grupla karışmamışlardır. Çok iyi at yetiştirirler. Ağaç-eri ve Halaçlar gibi eski Türk grubuna girerler. Bazı Araştırmacılara göre, Sümer özellikleri taşırlar. Yaşadıkları bölge, eski Sümer yaşam sahasıdır.	1.505

(Dr.Muhammed Keyanî, Kaşkayı Folklor Materyalleri)

*

Kaşkayı İlinin Tayfa ve Tireleri

Aşağıda verilen Kaşkayı tire/ cemaatlarının listesi hazırlanırken, “Sazman-ı Bername ve Büdce-i Fars ‘Nümudar-ı Sazman-ı İctimaî Îl-i Kaşkai’” başlıklı belgeden de yararlanılmıştır. Doğru yazılış (orfografya) ve okunuşların versiyonlarında eksiklik veya listeye alınmayan başka adlandırmalar varsa, yahut tirenin adı hiç geçmemişse, gereken eklemeler yapılmıştır. “Dere-Şori, Şeş-Bölüki, Keşkûli...” adlarında olduğu gibi, tayfa ve tirelerin adı, Kaşkayı Türkçesi’nde karşılık bulmayan şekilde yazıldıysa, Kaşkayıların kullandığı şekliyle düzeltme ve düzenleme yoluna gidilmiştir.

Kaşkayı tire/ cemaatlarının sayısının 250 civarında olduğu kabul edilmektedir. Aşağıda verilen tire ve cemaatların sayısı da bu rakam civarındadır.

Tire/ cemaat listeleri incelendiğinde görüleceği üzere, Kaşkayı Türkleri’nin Güney ve Kuzey Azerbaycan, Horasan, Türkiye, Irak, Suriye ve Türkistan Türkleri’nin devamı olduğu kolayca görülecektir.

1. Dere-Şörlü/ Dere-Şorlu (Farsça kaynaklarda→Dere-Şori)

2. Şeşbeyli (Farsça kaynaklarda→Şeş-Bölüki)

3. Keşköllü (Farsça kaynaklarda→Keşkûli)

4. Amele/ Emele/ Әmәlә

5. Farsi-Medan (Farsça bilmez anlamında)

(Kâve Bayat, Şurûş-u Aşayir-i Fars 1309-1307 H/Ş., s.15)

*

1. Dere-Şörlü/ Dere-Şorlu Tayfa/ Aşireti:

Dere-Şorlu/ Dere-Şörlü (Tuzlu dere anlamında) Kaşkayı ilinin tanınmış ve güçlü bir aşiretidir. Devlete ait Ş. 1360/ 1981 tarihli istatistiğe göre; 64 tire/ cemaat ve 5.169 aileden ibarettir. Nüfusu, 27.396 kişidir. (Mecmua-i Ittılâât ve Âmar-ı Îlât ve Tavâyif-i Aşayir-i İran, s.86)

Bu aşiretin tamamına yakını “tahtakapu” olarak adlandırılan iskân siyaseti sonucu göçü bırakıp, yerleşik hayata geçmiştir. Geçimlerini hayvancılık ve hububat tarımı ile sağlamaktadırlar.

Yaylakları; Semirum’un kuzeyi, Derdeşt, Sulucan ve Gortepe çevresidir. Kışlakları; Du-Günbedan, Gecsaran, Hüseynabad, Ser-i Meşhed, Cerre, Haşt, Başt ve Babui, Memeseni, Gor-u Espid, Heft Deşt-i Mahur, Kûhmerre-Turan, Kûh-i Barak, Beşargân, Kûh-i Sorh, Kazerun çevresi, Heft-Deşt, Pir-i Sorh-Başt, Kûh-u Siyah ve Gurre-Deşt-i Barak’tır. (Muhammed Cevadîpur, İran ve İraNiyan, s.612; İranşehr, I.cilt, s.144)

Dere-Şörlü/ Dere-Şorlu Tayfasının Önemli Tire/ Cemaatleri