Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı
Yüklə 9,25 Mb.
|
(Coğrafyâ-yı Kâmil-i İran, 2.cilt, s.871-873; Dr.Muhammed Keyanî, Kaşkayı Folklor Materyalleri) Kaşkayı tayfalarının yaylak ve kışlak sınırları bilindiğine göre, Henry Field’in 1939 yılında hazırladığı haritayı güncellemek veya yenisini hazırlamak mümkündür. Kaşkayı ilinin yaylalara hareketi, Ferverdin ayının başlangıcı olan Nevruz’un ilk günlerinde (21 Mart) başlar. Göçün başlama gününe kadar hayvanların doğumları tamamlanmış kuzular, oğlaklar, buzağı ve taylar ayağa kalkmış ve ele gelmiş olur. Yörüklerin kullandığı “ele gelmek” tabiri; emmenin yanı sıra, haşıl ve yem yemeye başlamış yavrular için kullanılmaktadır. Göçten önce doğan kuzular için “Mart kuzusuna akıl sır ermez” denir. Kaşkayılar, yayla istikametine günde 5-6 saat hareket halinde olurlar. Bu günde yaklaşık 20-25 km yol katetmek demektir. Göç süresi yaklaşık 20 gün devam eder. Her gün bir menzil katedilir. Dere-Şörlü aşiretinden bir tirenin göçü altı hafta devam eder. Çünkü Kaşkayılar arasında en uzak mesafedeki yaylalara giden bunlardır. Kışlakları ile yaylakları arasındaki mesafenin 920 km olduğu tespit edilmiştir. (Merdumşinasi bâ-Tekiye ber-Îlât ve Aşayir, s.30-31) Kaşkayılar, çadırlarını kurup yerleşecekleri, yaz mevsimini geçirecekleri son menzil olan yaylaya vardıklarında, önce ekilecek ziraat ürünleri için tarla ve bahçelerin tarhını hazırlar, ekim-dikim işi bitince, tezgâhlarını kurarak halı, seccade, kilim, cicim, örtme, dolama, alaca, heybe (hurç/ hurçun/ hurçîn), torba, çul, çuval, çadır ipi, kuşak vb. dokumaya başlarlar. Koyunların ilkbahar ve sonbahar kırkımları yün ve yapağı olarak ayrıldığından, hangi dokumanın hangisi ile dokunacağına hassasiyet gösterirler. Yünün kullanılacağı dokumalar ayrıdır, yapağının kullanılacağı dokumalar ayrıdır. Keçi kılından dokunan çullar, yağmur geçirmediği, böce-börtü barındırmadığı için çadır örtüsü, halı ve seccadelerin altına yaygı olarak kullanılmaktadır. Deve yünü, tam bir şifa kaynağıdır. Deve yünü ile doldurulan yatak, yorgan ve yastıklar, vücudun yorgunluğunu aldığı gibi, ağrı-sızı diye hiçbir şey bırakmaz. Hele deve yünü kuşak kullananların, bel ağrısı gibi bir problemlerinin olması söz konusu değildir. Deve yünü kullanan Türk tayfalarında bel ağrısı, boyun fıtığı gibi rahatsızlıklara rastlanmaz. Düğün-dernek de yayla mevsiminde kurulur. 31 gün süren Ordubehişt (21 Nisan-21 Mayıs) ayının ortalarında yaylaya ulaşılır. Burada yaklaşık dört ay kalınır. Sonbaharda geri dönüş başlar. Kışlağa doğru hareket edilir. Beş buçuk ay da kışlakta ikamet edilir. Kaşkayıların kışlak merkezleri Firuzabad’dır. Yayla döneminde, Abade ve Gomşe/ Şehrıza şehirlerinde buluşur, ticari faaliyetlerini gerçekleştirirler. Diğer ticari merkezleri göç güzergâhındaki şehirlerdir. Yayla döneminde Keşköllü aşiretinin ticari ilişkisinin bulunduğu şehir Sepidan/ Erdekan, Dere-Şörlü ve Amele aşiretlerinin ise, Semirum’dur. Kışlak döneminde Ferraşbend, Gir, Karzin, Çenar-Şahican ve yaylak döneminde Burucin kentleri temasta bulundukları şehirlerdir. Farsça bazı kaynaklarda, Türkçe’den geçmiş olan yayla/ yaylak yerine; “tabistanî” ve “serdsir”, kışlak yerine “zemistanî” ve “germsir” tabirlerinin kullanıldığı görülmektedir. * Büyük Kaşkayı İl/ Ulusunun Yapısı Kaşkayı ili, Cani Ağa Kaşkai tarafından; 1. Dere-Şörlü/ Dere-Şorlu, 2. Şeşbeyli, 3. Keşköllü/ Keşküllü, 4. Amele ve 5. Farsi-Medan olmak üzere beş tayfa olarak düzenlenmiştir. Bazı yazarlar, hızını alamayarak bu tayfalar içerisindeki küçük oba, aile adı, soyadı, hatta yerleşim birimi, yaylak ve kışlak gibi coğrafi isimleri yeni tayfalarmış gibi alt alta yazıp, tayfa/ aşiret listesini otuzlara, kırklara çıkarmaktadır. Kaşkayı tayfa sayısı beştir. Bu düzenlemeyi Cani Ağa Kaşkai bizzat kendisi gerçekleştirmiştir. Bu beş tayfanın dışında başkaca Kaşkayı tayfası bulunmamaktadır. Tayfa sayısı gereksiz yere artırılarak bilgi kirliliğine neden olunmaktadır. Eski dönemlerde herhangi bir varlık gösteremeyen bazı ailelere mensup şahıslar, son dönemde benim büyük dedem falandı, onun ailesine “Mirzahanlı”, veya “Hasanbeyli” denmekteydi gibi uydurma cemaat ve tire yaratma sevdasına düşmüştür.
Yüklə 9,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||