Dr. Recep Albayrak Türklerin İranı

(Karabalkan) grubu
-Âcıbeg, -Paşı, -Kiçi-Kapan, -Ulı-Kapan, -Garabaş, -Görük, -Kızıl -Otağlı/ Arap, -Ak-Tokaylı, -Çatal, -Arapgir, -Hocakılıç-İşan, -Arapgir-Hacı, -Ak-İncik, -Keyik, -Kızıl, -Soranlı, -Sığırsiki, -Godana
-Karnas grubu	-Güldü, -Otuz-Öyli (Otuz-evli), -Zoryat, -Kör, -Guli, -Abacık, -Hankı, -Sultanlı, -Arazgaylı, -Kullar, -Gireli, -Dalca
-Cankurbanlı grubu	-Dovlar, -Novruz-Ali, -Boggaca, -Sergenliler

*

9.Yomut İl/ Ulusu

Rivayete göre Yomut Han, “Garrıköse” isimli bir cariye almış, bundan “Uşak” isimli bir oğlu dünyaya gelmiştir. “Uşak” daha sonra büyük bir aşirete dönüşmüştür. Bu aşiret, Hîve’de kalmıştır. Aşiretin cemaat ve obaları hakkında elde bilgi bulunmamaktadır. Diğer bir rivayet ise, Yomut Han’ın asıl evliliğinden “Şeref” isimli bir oğlu olmuş, daha sonra bir cariye ile yaptığı evlilikten, “Çonu” ve “Kuçuk” adlı iki oğlu daha dünyaya gelmiştir. Ölümünden önce iki atından birini Şeref’e, diğerini, Çonu ve Kuçuk’a müştereken vermiştir. Ancak Çonu, hakkını küçük kardeşi Kuçuk’a bağışlamıştır. Şeref bu olaya çok üzülmüş, kardeşinin de kendisine ait bir atının olması için gayret göstermiştir. Bu fedakârğından ötürü Şeref ve Çonu’nun adı Yomutlar arasında hiç unutulmamıştır. Yomutlar, bu iki kardeşin ahfadındandır. (Henry-René d’Allemagne, SeferName ez-Horasan Ta Bahtiyari, s.558) Bugün Yomutlar, Hazar denizinin doğu sahilindeki Hace-Nefes ve Gümüştepe’den Künbed-i KABus’a, oradan kuzeydeki Meravetepe ve Kazankaya’ya uzanan mıntıkada otururlar. Yomut boylarından Caferbaylar, AkKale’ya kadar perakende halde, Atabaylar ise diğer Yamut bölgelerinde yerleşmiştir. Tarımla uğraştıkları köylerin yanı sıra, Gümüştepe kentinde balıkçılıkla meşguldürler. Deşti bölgesindeki yaylak ve kışlaklarına el konulmasından sonra ticarete yöneldiler. Bakü ve Bender-Enzeli’ye mal sevketmeye başladılar. Öte yandan Hazar denizi sahilindeki Mazenderan şehir ve kasabaları da Yomutların ticaret alanıdır. Yomutlar, Yüksek askerî kabiliyeti olan bir Türkmen ulusudur. Cengiz Han ve Sahib-Kırân Timur Han’ın askerî harekâtına katılıp, Hîve Hanlarının süvarileri oldular. Başarılı geçmişleri ve cesaretleri sayesinde yurt ve vatan sahibi oldular. Timur’un ordusuna katılan Yomut Kara Yusuf, askerî başarılarından ötürü haklı şöhrete kavuştu. Atabegler döneminde, İran’ın kuzey ve kuzeydoğusundaki Türkmen yurdunda etkili oldular. Temek Yalyañgı, Karnas ve Cankurbanlılar ırsiyet itibariyle Oğuz Han oğlu Kayı Han’a ulaşırlar. (Emin Güli, Tarih-i SiyâSi ve İctİmaî Türkmenhâ, s.221, 239; Birleşik Türkmenistan Tarihi, s.13, 220)

Yomutların Yaşadığı Bölgeler
Hocanepes (Hocanefes)	Bender Türkmen-Gümüştepe yolu üzerindedir. Hazar denizi yakınında, Gürgân nehrinin mansabı/ denize kavuştuğu noktanın biraz yukarısındadır. Bu bölgede 60 çadırları vardır. Yomutlardan ötürü, sahil ve denizde herhangi bir hırsızlık olayına rastlanmaz. Emin bir bölgedir.
Gümüştepe (Kümüşdepe/ GümiŞan)	Gümüştepe, Yomutların kışlağıdır. Yazları çok sıcak ve bulaşıcı hastalıklardan ötürü Türkmenler yaylalara çekilir. Gürgân nehrinin mansabına yakın derin yerlerinde balıkçılık yaparlar.
Hasangulı Halici (Türkmenistan’dadır)	Yaz aylarında çok kalabalık olur. Kavunu ile meşhurdur.
Çeleken (Türkmenistan’dadır)	Ada ve yarımadadır. Yomutlar, hem adada, hem de aynı adlı kentin bulunduğu yarımadada ticaretle meşguldür.
Çekişler	Aktepe yakınında Yomutların yaylağıdır.
Etrek	Bugün Türkmenistan’da, Etrek nehri kenarında şehir adı. Ayrıca nehrin iki yakasını da ifade eder. Güneyi İran, kuzeyi Türkmenistan toprağıdır. Etrek, Yomutların yaşam sahasıdır.

Yomut İlinin Bölümleri
Atabay Aşireti	-Sahna, -Düvünçi, -Tana, -Kese-arka, -Kaşa, -Tömek
Caferbay Aşireti A.Yâralı, B.Nuralı	-İri-Tomaç, -Kızıl, -Sakallı, -Arıkkızlı, -Çokan, -Burkaz, -Ovnuk-Tomaç, -Hasankululu, -Kör, -Pañg, -Kütük
Şeref-Çonu Aşireti	-Garabulak, -Diyeci ve -Yalkı-Caferler Gürgân nehri civarında, -Öküz, -Salak, -Uşak, -Kuçuk, -Maşrık, -İmralı/ Emiralılar ise Hive’de yaşamaktadır.
Ogurçalı Aşireti	-Samadım, -Guru, -Terekeme, -Nidin

Türkmen Araştırmacı Emin Güli Tarafından 1355/ 1976 Yılında Yapılan Yomut Tasnifi