Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, Osmanlı Devle- ti'nde meşruti yönetime geçiş denemeleri nin ilk meclislerinden sayılan yüksek yargı kurulu. Nizamnamelerle talimatların hazır lanması, yüksek devlet görevlilerinin yargı lanması, devletle kişi arasındaki uyuşmaz lıkların çözümü ve danışmanlık gibi hizmet leri yürüten Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adli- ye'nin 1868'de iki ayn meclise aynlmasıyla kuruldu. Yasa ve tüzükleri hazırlama görevi Şûra-yı Devlet'e bırakılırken, Divan-ı Ah- kâm-ı Adliye temyiz (yargıtay) ve istinaf mahkemelerinin görevîerini üstlenen ceza ve hukuk dairelerinden oluşan, devletin son yüksek yargı kurulu olarak görevlendirildi. Divan-ı Ahkâm-ı Adliye aynı zamanda ilk modern Osmanlı yargı kuruluydu. Vilayet- lerdeki meclis-i temyiz-i hukuk, meclis-i kebir-i cinayet adlı mahkemelerin en üst mercii sayılan Divan-ı Ahkâm-ı Adliye'nin bir görevi de devletle kişiler arasındaki uyuşmazlıkları "hakkaniyet" ilkesiyle çöz mekti. Meşrutiyet kurumu olma özelliği de bu yetkisinden kaynaklanmaktaydı. Yöneti me karşı özerkti ve çalışmaları 1 Nisan 1868 tarihli Nizamname-i Divan-ı Ahkâm-ı Adli ye ile 16 Mart 1870 tarihli Nizamname-i Dahili adlı iki tüzükle belirlenmişti. 1869'da Divan-ı Ahkâm-ı Adliye Nezareti adı altın da örgütsel yapısı genişletildi. 1870'te de Adliye ve Mezahib Nezareti adı altında bir bakanlık haline getirildi. Yaklaşık iki yıl varlığını sürdüren Divan-ı Ahkâm-ı Adliye, Yargıtay'ın kökeni kabul edilmiştir.
Divan-ı Ali, Anadolu Selçuklulannda ve Osmanlılarda yönetsel ve yargısal kurul.
Anadolu Selçuklu Devleti'nin en büyük kurulu olan Divan-ı Âlâ ya da Divan-ı Âli'ye (Yüce Divan) hükümdar başkanlık
