Dünya klasikleri : 13

KARAMAZOV  KARDEŞLER
313
— Bir dakika, görüyorsunuz... Ben... Siz, her halde öbür «odada oturan buranın korucusundan işitmişsiniz-dir...  Ben teğmen Dimitriy Karamazov'um. Kendisiyle koru için pazarlık ettiğiniz ihtiyar Karamazov'un oğlu..
Köylü sakin ve kesin bir tavırla:
— Atıyorsun be! dedi,
— Nasıl atıyorum? Fiyodor Pavloviç'i tanıyorsunuz yal
Köylü dilini ağzının içinde güçlükle döndürüyordu:
— Hiç de senin o Fiyodor Pavloviç'ini  tanımıyorum, diye söylendi.
— Canım koruyu, koruyu almak için onunla   pazarlık; etmişsiniz. Uyansarıza... Aklınızı başınıza toplayın...  Beni buraya Pavel İlyinskiy getirdi... Siz  Sam-sanovr'a yazmışsınız, o da beni size gönderdi...
Mîitya, bunu soluk soluğa söylemişti. Lyagayiv gene sert bir sesle:
— Atıyorsun! dedi.
Mîitya ayaklarının soğuduğunu hissetti.
—- Rica ederim! Bu şaka değil ki! Belki de şu anda çakır keyifsiniz, ama ne de olsa konuşabiliyor, anlı-yabilijyorsunuz... Ben bu işten hiç bir şey anlamıyorum!
— Sen boyacısın!
— Rica ederim! Ben Karamazov'um. Dimitriy Ka-ramazzov'um... Size bir teklifim var... Kârlı bir teklifim..., Gerçekten kazançlı bir iş... Hem de koru ile ilgili.
Köylü ciddi ciddi sakalını okşuyordu:
— Hayır, sen müteahhitlik ediyordun, icarcıydın, sonra ı da alçağın biri çıktın. Alçağın birisin sen!...
Mîitya umutsuzluk içinde parmaklarını büküp du-ruyorcdu:
. —- inanın bana yanılıyorsunuz! dedi.
IKöylü hep sakalını sıvazlıyordu. Birden kurnazca bir taıvırla gözlerini kıstı:314
KARAMAZOV  KARDEŞLER
— Hayır, sen bana şunu söyle! Bana öyle bir kanun göster ki, kötülük etmek serbest olsun! İşitiyor musun? Alçağın birisin sen. Anlıyor musun bunu?
Mitya, canı sıkılarak geri çekildi. Birden »Alnına bir darbe indirilmiş» gibi oldu. Sonradan kendisi de öyle diyecekti. Bir anda zihni garip bir şekilde aydınlandı. Kendisi 'bir kıvılcım çaktı, o zaman her şeyi birden kavradım-, diyecekti. Şaşkınlık içindeydi, dona kalmıştı. Nasıl oluyor da kendisi gibi, ne de olsa zeki bir adam, böyle bir saçmalığa kanmıstı? Nasıl oluyor da böyle bir maceraya burnunu sokmuş, hemen hemen tüm bir gün, tüm bir gece bu Lyagaviy ile uğraşıp didinmiş, başını ıslatmağa çalışmıştı... «Ne yapmalı yani, adam sarhoş, küp gibi sarhoş, belki de daha bir hafta durmadan kafayı çekecektir... Bu durumda daha-ne bekliye-ymı? Ya Samsanov beni buraya mahsus gönderdiyse? O zaman ne olacak? Ya Gruşenka... Aman Allahım, ben ne yaptım!...»
Köylü oturuyor, alaylı alaylı gülerek ona bakıyordu. Başka bir zaman olsaydı Mitya belki de öfkesinden bu aptalı öldürürdü, ama şimdi bütün vücudu gücünü yitirmişti, bir çocuk gibi olmuştu. Yavaşça banka doğru gitti, paltosunu aldı, sırtına giydi, izbeden çıktı. Öbür odada korucuyu bulamadı. Ortalarda kimse yoktu. Cebinden bozuk olarak elli köpek çıkardı, onu orada bir gece geçirdiği için ve yaktığı mumla verdiği zahmet karşılığı olarak, masanın üzerine bıraktı.
İzbeden çıkınca etrafın ormanla çevrili olduğunu gördü. Başka hiçbir şey görünmüyordu, izbeden çıkınca sağa mı, yoksa sola mı gitmek gerektiğini bile ha' tırlayarnadan rastgele yürümeğe başladı; o akşam Pa" pazla acele acele oraya gelirken yolun nereden geçti' ğini fark etmemişti bile. Yüreğinde kimseye karşı kin yoktu, Samsanov'a karşı bile. Ormanın içinden geçen daracık patikadan, hiçbir şey düşünmeden, kendini
KARAMAZOV  KARDEŞLER
315
betrniş, «tüm düşüncelerini yitirmiş gibi» hatta nereye gittiğini bile hiç düşünmeden yürüyordu. Birden ruh bakımından da vücutça da o kadar zayif, güçsüz oluver-jnişti ki! O sırada karşısına bir çocuk çıksaydı, onu yenebilirdi. Öyleyken güç belâ ormandan çıktı. Birden karsısına gözün görebileceği yere dek uzanan ekinleri biçilmiş uçsuz bucaksız tarlalar çıktı. Hiç durmadan ileri, hep ileri giderek Her yer ne büyük bir umutsuzluk içinde! Her yerde nasıl bir ölüm kokusu var!" diye tekrarlıyordu.
Onu yoldan geçenler kurtardı. Arabacının biri ihtiyar bir taciri köy yolundan götürüyordu. Araba hizasına gelince, Mitya onlara yol sordu, o zaman onların da Volövo'ya gittikleri anlaşıldı. Konuşmağa başladılar, sonunda Mitya'yı yanlarına yol arkadaşı olarak aldılar. Üç saat kadar sonra istasyona vardılar. Volovo istasyonunda, Mitya hemen kente gitmek için bir araba kiraladı ve birden dayanamıyacak derecede aç olduğunu hissetti. Atları arabaya koşarlarken Dimitriy'e sahanda yumurta yapıverdiler. Dimitriy yumurtayı bir çırpıda bitirdi. Koca bir parça ekmeği, hafifçe kokmağa başlamış salamı da yedi ve üç kadeh votka içti. Böylece biraz canlandı, gene cesaret buldu ve içinde tekrar bir umut ışığı yandı. Yolda rüzgâr gibi gidiyor, hep daha hızlı gitmesi için arabacıyı durmadan kışkırtıyordu. Birden «bu uğursuz parayı» hemen o gün bulmak için artık "vazgeçilmez» yeni bir plân tasarladı. Nefretle:
— Akıl alacak şey değil! Akıl alacak şey değil... Bu Allanın belâsı, adi üç bin ruble yüzünden bir insanın hayatı mahvoluyor!... diye bağırdı. Ne olursa olsun, kahrımı bugün vereceğim!
Eğer hiç durmadan Grusenka'yı düsünmeseydi, ba-şına bir şey gelmesin diye endişe etmeseydi, belki gene tam anlamıyla neşeli olacaktı. Ama bu düşünce, her an yüreğine sivri bir hançer gibi saplanıyordu. Sonun-da kente vardılar. Mitya da hemen Gruşenka'ya koştu.316                    KARAMAZOV  KARDEŞLER
— III — ALTIN MADENLERİ
Bu Gruşenka'nın o kadar korku ile Rakitin'e anlattığı ziyaretti. Bu sırada, Gruşenka, o söylediği -pusulayı» bekliyordu ve Mitya'nın bir gün önce de, o gün de, gelmemiş olduğuna seviniyor, «Allah vere de ben kentten ayrılıncaya kadar gelmese» diye umutlanıyordu. Oysa Dimitriy, birden çıka gelmişti. Ondan sonra olup bitenleri biliyorsunuz: Gruşenka onu başından savmak için, güya «para hesabı» yapması gerektiğini söyleyerek kendisini Kuzma Samsanov'un evine kadar geçirmesi için kandırmış. Mitya da ona kanarak, genç kadını hemen oraya götürmüştü. Gruşenka kapıda veda ederken saat on ikide gelip kendisini alması için ondan söz almıştı.
Mitya onun bu ricasına memnun olmuştu. Hemen kendi kendine su sonuca varmıştı: «Kuzma'nın evinde oturacaksa, Fiyodor Pavloviç'e gitmeyecek demektir... Meğer ki, yalan söylesin!» Ama ona öyle geliyordu ki, Gruşenka yalan söylemiyordu. Dimitriy, sevilen kadından ayrı olduğu vakit, Allah bilir ne feci şeyler hayalinden geçiren, başına bin türlü belâ beldiğini, ona nasıl «ihanet ettiğini» düşünen, ama bir koşu yanına geldiği vakit gene de fırsattan yararlanarak kendisine ihanet ettiğini düşündüğü halde yüzüne bakar bakmaz, o gülen, o neşeli, o şefkatli yüze bir göz atar atmaz, hemen Ye niden cesaret bulan, bütün şüphelerini bir anda silen. daha önceki kıskançlığı için de utanç duyarak sevinçle kendi kendini suçlayan kıskançlardandı.
Gruşenka'yı Samsancv'a götürdükten sonra. he men evine dönmüştü. Ah, o gün daha ne çok yapılacak iş vardı!... Ama ne olursa olsun, yüreği hafiflemişti Aklından «bir de, Smerdyakov'dan o akşam hiç bir şey
KARAMAZOV  KARDEŞLER
317
olmadığını, bir an önce öğrenmeliyim. Allah göstermesin, Fiyodor Pavloviç'e bir gittiyse! Felâket!» diye bir düşünce geçti. Daha evine varmadan, bir türlü rahat edemeyen yüreğinde gene kıskançlık alevlenmişti.
Kıskançlık! Puşkin: «Otello kıskanç değildir, inanan, saf bir insandır!» demişti. Onun bu sözü bile büyük şairimizin olağanüstü derin zekâsına işarettir. Gerçi Otello'nun iç dünyası yıkılmış, yüreği param parça, dünya görüsü alt üst olmuştur!... ideali mahvolmuştur. Ama Otello gibi bir insan saklanmaz, gözetlemez, casusluk etmez. O karşısındakine inanan insandır. Aksine ihaneti aklına getirmesi için ona yol göstermek, onu sürüklemek, olağanüstü bir çaba göstererek kıskançlığını alevlendirmek gerekiyordu. Gerçek bir kıskanç böyle olmaz!
Kıskanç insanın hiçbir pişmanlık duymadan, ne kadar utanç verici bir duruma düşebileceğini, ahlâk bakımından ne kadar alçalabileceğini, kendi kendini ne kadar küçük düşürebileceğini, insan hayalinden bile geçiremez. Oysa, hepsi adi ve kirli ruhlu insanlar değildirler. Aksine insan yüksek ruhlu da olsa, tertemiz bir sevgi de duysa, kendisinden fedakârlıklar da etse, masaların altına saklanabilir, en adi insanlara rüşvet verebilir, en adi gözetleme ve casusluk işlerinin kirli, çirkin yollarına baş vurabilir.

Otelle, ne olursa olsun, ihaneti olduğu gibi kabullenemezdi. Belki bağışlamamazlık edemezdi, ama ruhu bir süt çocuğunun ruhu kadar tertemiz, günahsız, kinsiz olduğu halde, ihaneti bir türlü hazmedemezdi. Gerçekten kıskanç olan bir insan ise. öyle olamaz. Bazı kıskançların nelere boyun eğebildiğim, nelere göz yumabileceğim, neleri bağışlayabileceğin! insan bilemez! Kıskanç insanlar herkesten daha çabuk, herkesten daha çok şey bağışlarlar... Bunu da bütün kadınlar bilirler. Kıskanç bir insan çok kısa bir süre içinde (tabiî başlangıçtaki korkunç çatışmadan sonra) bağışlayabilir.

318
KARAMAZOV  KARDEŞLER
Bunu yapabilecek bir yaratılıştadır. Örneğin artık is. patlanmış bir ihaneti, hattâ kendi gözüyle gördüğü bir kucaklaşmayı ya da öpüşmeyi bile bağışlayabilir. Yeter ki, bunun «son kez- olduğuna, rakibinin o andan itibaren artık ortadan kalkacağına, dünyanın ta ucuna gideceğine, ya da kendisinin sevgilisini bir yere kaçırabileceğine inansın! Tabiî barışma ancak bir saatliktir. Çünkü rakibi gerçekten yok olsa bile, kıskanç, hemen ertesi günü kendisine yeni. başka bir rakip uydurur ve bu sefer o yeni rakibine karşı kıskançlık duymağa başlar. Denilebilir ki, daima böyle gözetlenmesi gereken bîr sevgi nasıl bir sevgidir? Ve böyle büyük bir çaba ile her an bekçilik etmeyi gerektiren bir sevginin değeri var mıdır? Ama işte gerçekten kıskanç olan insan, bunu hiç bir zaman anlıyamaz. Oysa kıskançlar arasında, birçok yüksek ruhlu insanlar da vardır. Gariptir ki, o yüksek ruhlu insanlar bile bir köşede birini gözetlemekten çekinmezler. Birini gözetlerken de «o yüksek duyguları ile seve seve girdikleri durumun utanç verici olduğunu açık olarak anlarlar, ama işte o kösede durdukları sürece, ne olursa olsun, hiçbir zaman bir pişmanlık duymazlar.
Mitya, Grusenka'yı görür görmez içindeki kıskançlık yok oluyor, genç adam hemen ona inanan, kibar bir insan oluyor, hatta kötü duyguları için kendi kendine kızıyordu. Ama bu, yalnız o kadına karşı duyduğu bu sevgide sandığından çok daha yüksek bir şey bulunduğunu, bu duyguda yalnız Alyoşa'ya anlattığı gibi "bir vücut kıvrımının» uyandırdığı tutkunun bulunmadığını gösteriyordu. Çünkü Grusenka uzaklaşır uzaklaşmaz. Mitya gene ondan şüphe etmeğe başlıyor, onun tüm alçaklıkları isleyebileceğini, tüm ihanetleri yapabileceği ni düşünüyordu. Bunları düşünürken de içinde pişmanlık duymuyordu.
içindeki, kıskançlık yeniden alevlenmişti. Ne sa olsun acele etmesi gerekiyordu. Herşeyden önce olmazsa Gruşenka'nın yolunu kesmek için biraz
KARAMAZOV  KARDEŞLER
310
para bulması gerekiyordu. Bir gün önceki dokuz rublenin hemen hemen hepsi yola gitmişti. Parasız ise, muhakkak ki, bir adım bile atmaya imkân yoktu. Ama Di-mitriy yeni plânı ile birlikte bu zamanı geçiştirmek için. gereken parayı nereden bulacağını daha önceden arabada düşünmüş, tasarlamıştı. Mermileri ile birlikte iyi cins iki düello tabancası vardı. Bunları şimdiye kadar rehine koymamasının nedeni onları sahip - olduğu her şeyden fazla sevmesiydi. "Başkent» meyhanesinde çoktandır bir genç memurla tanışmıştı. Bir gün gene meyhanede onunla konuşurken, genç adamın bekâr olduğunu ve oldukça varlıklı olan bu memurun da tutku derecesinde silâh sevdiğini, tabancalar, revolverler, kılıçlar satın aldığını, bunları evinde duvarlara astığını, ahbaplarına göstererek onlarla gururlandığını, bir tabancanın nasıl yapıldığını, nasıl islediğini, nasıl doldurulmak gerektiğini hatta hedefe isabet etmek için nasıl ateş edilebileceğini anlatmakta usta olduğunu Öğrenmişti.
Mitya, uzun süre düşünmeden hemen ona koştu ve tabancaları on rubleye rehin olarak kabul etmesini teklif etti. Memur sevinçle ona tabancaları kendisine satması için yalvarmağa başladı. Ama Mitya razı olmadı. O zaman adam Mitya'ya on ruble verdi, bu para için de kesin olarak hiç faiz almıyacağım söyledi. Dostta ayrıldılar. Mitya acele ediyordu. Bir an önce Smerd-yakov'u çağırtmak için Fiyodor Pavloviç'in bahçesinin arka tarafına gitti. Ama böylece daha sonra çok söz edeceğimiz önemli bir olay meydana geldi, daha iki üç saat kadar önce Mitya'nın elinde hiçbir para bulunma-dıgı, on ruble bulmak için çok sevdiği şeyleri bile rehi-ne bıraktığı halde aradan üç saat geçtikten sonra ise birden binlerce rubleye kavuştuğu anlaşılacaktı.
Ama olayları gene önceden anlatmış oluyorum.
Mariya Kondratyevna'nın evinde (bu kadın Fiyodor Pavloviç'in komşusuydu) Dimitriy'i çok şaşırtan, aklını320
KARAMAZOV  KARDEŞLER
başından alan bir haber bekliyordu, bu da Smerdyakov un hastalığı haberi idi. Smerdyakov'un bodruma nasıl düştüğünü, sara krizine nasıl tutulduğunu, doktorun nasıl geldiğini, Fiyodor Pavloviç'in onunla ne kadar n, gilendiğini ayrıntılı olarak öğrendi. Hayretle ağabeyi İvan Fiyodoroviç'in de biraz önce sabahleyin Moskova' ya gitmiş olduğunu öğrenmişti. «Herhalde Volovo'dan benden önce geçmiştir.» diye düşündü.
Ama Smerdyakov'un durumuna çok üzülüyordu. «Şimdi kim bekçilik edecek, durumu bana kim bildirecek?» diye düşünüyordu. Büyük bir merakla kadınlara bir aksam önce herhangi bir şeyi farkedip etmediklerini sormağa başladı. Onlar da Dimitriy'in bunları neden sorduğunu anlayarak endişelerini tam anlamıyla giderdiler. Kimse uğramamıştı, yalnız îvan Fiyodoroviç gebeyi orada geçirmişti. Ve «Herşey yolunda gidiyordu.»
Mitya, düşünceye daldı. Muhakkak ki, o gün de etrafı gözetlemesi gerekiyordu. Ama bunu nereden yapmalıydı? Buradan mı, yoksa Samsanov'un kapısında mı? Sonunda kararını verdi: Hem burada bekliyecekti hem orada. Duruma göre beklediği yer de değişecekti, şimdilik ise, şimdilik ise... İşin önemli tarafı, şimdi zihninde daha arabada iken tasarladığı yeni ve artık yanlış elması imkânsız bir «plân" vardı. Bu plânı ertelemeğe imkân yoktu. Mitya bunun için bir saat feda etmeye karar vermişti: «Bir saat içinde herşeyi kararlaştırır, herşeyi öğrenirim. O zaman da önce Samsanov'un evine gider, Gruşenka'nın orada olup olmadığına bakarım, sonra da hemen gerisin geriye, bir koşu buraya ge lir ve saat on bire kadar burada beklerim, sonra da ge ne Gruşenka'yı alıp, tekrar evine götürmek için Samsa nov'a giderim!» İşte verdiği karar buydu.
Koşa koşa eve gitti, yıkandı, saçlarını taradı, elbi selerini temizledi, giyindi, sonra bayan Hohlakova'n evine gitti. «Plân»ı onunla ilgiliydi. O hanımdan üç bin ruble borç almağa karar vermişti. Hem de nedense, için
KARAMAZOV  KARDEŞLER
321
de onun bu isteğini reddetmiyeceğine dair şaşılacak bir inanç doğmuştu. Belki de: «Madem içinde böyle bir inanç vardı, neden önce buraya, daha doğrusu kendi çevresinden olan birine gitmeyip de, bambaşka bir insan olan Samsanov'a, kendisi ile nasıl konuşacağını bile bilmediği bir adama baş vurduğuna» hayret edilebilir. Ama şunu söylemek gerekir ki, son bir ay içinde Dimit-riy, Bayan Hohlakova ile ahbaplığını nerede ise tamamen kesmişti. Zaten eskiden de onunla az tanışıyordu. Bundan başka, o kadının kendisinden nefret ettiğini çok iyi biliyordu. Bu kadın, daha başlangıçta, yalnızca Katerina Ivanovna'nın nişanlısıdır diye ondan nefret •etmeğe başlamıştı. Oysa. kendisi nedense birden Katerina Ivanovna'nın onu bırakıp «sevimli, şövalye ruhlu. tahsilli ve her bakımdan çok kibar davranan İvan Fiyodoroviç» ile evlenmesini istiyordu. Mitya'nın davranışlarına ise, fena halde öfkeleniyordu. Mitya, onunla alay bile etmiyordu, hatta bir gün o kadının «Ne kadar hareketli ve laubali ise, o kadar terbiyesiz» olduğunu söylemişti.
İşte o sabah, arabada gelirken, birden aklına parlak bir düşünce gelmişti. «Madem, kendisi Katerina îvanovna ile evlenmemi istemiyor ve madem bu onda o kadar öfke uyandırıyor, (biliyordu ki, kadın bu ihtimali düşündükçe nerede ise isteri krizi geçirecek gibi oluyordu) o halde, neden şimdi bana bu üç bin rubleyi vermeyi reddetsin? Madem ki, bu parayla Katya'yı bı-rakıp buraya bir daha dönmemek üzere gidebilirim. üksek sosyetedeki bu şımarık hanımefendiler bir şeyi akıllarına takacak kadar istediler mi, artık ille dedik-leri olsun diye hiçbir şeyden kaçınmazlar. Sonra bu ka-zengin de Mitya böyle düşünüyordu. Tasarladığı »plan gelince, bu gene aynıydı. Yani gene Çermaş-üzerindeki haklarını ona teklif etmek istiyordu.
Karamazov Kardeşler II
F : 21322
KARAMAZOV  KARDEŞLER
Ama artık bunu bir akşam önce Samsanova'ya yaptığı gibi ticarî bir düşünceyle, üç bin ruble yerine altı, ya da yedi bin ruble kazanmak ihtimalini ileri sürerek yapmıyacaktı. Sadece bunu borcuna karşılık dürüst bir adama yakışır şekilde teminat olarak gösterecekti.
Mitya, zihninde bu yeni düşünceyi evirip çevirirken de derin bir heyecana kapılıyordu. Zaten yeni bir işe giriştiği vakit, ya da bir anda bütün kararlarında böyle oluyordu. Her yeni düşünceye tutku derecesine varan bir heyecanla kendisini kaptırıyordu. Bununla birlikte, bayan Hohlakova'nın evinin kapısına geldiği anda, birden korkudan sırtında bir ürperme hissetti. Ancak o anda, artık matematik bir kesinlikle gerçekten son umudunun burada olduğunu, bundan sonra artık onun için dünyada hiçbir şey kalmadığını, eğer bu umut burada kırılacak olursa, Önce her şey yolunda gider gibi oldu. Dimitriy daha geldiğini bildirmelerini rica eder etmez, olağanüstü bir telâşla hemen kabul edildi. Aklından «Sanki beni bekliyordu» diye bir düşünce geçti. Onu misafir odasına aldıkları vakit ev sahibi de neredeyse koşarak hemen yanma geldi ve başka bir söze başlamadan önce onu beklediğini söyledi:
— Bekliyordum ya, bekliyordum ya!... dedi. Sizin barla geleceğinizi nereden bilebilirdim, değil mi? öyleyken sizi bekliyordum işte. Bu sezgime hayret edeceksiniz Dimitriy Fiyodoroviç! Sabahtan beri bu gün geleceğinize kesin olarak inanıyordum.
Mitya, biraz hantalca oturdu :
— Gerçekten şaşılacak bir şey, hanımefendi! diye söylendi. Ama ben buraya çok önemli bir iş için gel dim... Çok, çok Önemli bir şey için... Yani benim için
KARAMAZOV  KARDEŞLER
323
hanımefendi,  yalnız benim için.  Hem de çok acelem var...
— Çok önemli bir iş için geldiğinizi biliyorum Dimitriy Fiyodoroviç... Sanmayın ki, bunu bir çeşit sezişle, ya da mucize bekleyen bir insanın geri kafalılığı ile sezdim. (Zosima dedeyi işittiniz değil mi?) Burada, bu işin içinde matematik bir kesinlik rol oynuyor: Ka-terina İvanovna ile olan şeylerden sonra, buraya gel-memezlik edemezdiniz... Gelmeden duramazdınız... Bu matematik bir gereklilik!...
— Gerçek, yaşamın gerçekçiliğidir bu hanımefendil Beni buraya getiren gerçekçiliktir.   Yalnız izin verin düşüncelerimi anlatayım...
— Evet, realizm, tam anlamıyla  realizm sizi buraya getirdi, Dimitriy Fiyodoroviç. Ben de şimdi tüm varlığımla realizmi savunuyorum. Artık mucize konusunda yeteri kadar ders aldım. Zosima dedenin ölmüş olduğunu işittiniz değil mi?
Mitya biraz şaşırdı:
— Hayır hanımefendi, bunu ilk kez sizden işitiyorum.
Zihninde Alyoşa'nın hayali canlandı.
— Bu gece öldü işte... Mitya sözünü kesti:
— Hanımefendi ben su anda ancak umutsuzluğun sınırına gelmiş olduğumu düşünebiliyorum.   Eğer siz bana yardım etmezseniz herşey mahvolacaktır. Hepsin-öen önce de ben mahvolacağım. Bu beylik sözler için özür dilerim, ama sayıklıyor gibiyim, sanki bir hum-maya tutuldum...
— Biliyorum, biliyorum... Hummaya tutulmuş gi-bi olduğunuzu biliyorum, zaten başka bir durumda ola-
.. mazsınız ve ne söylerseniz söyleyin, ben hepsini daha
önceden biliyorum. Ben çoktandır kaderinizi  inceliyo-
Dimitriy Fiyodoroviç... Onu izliyor ve inceliyorum.324
KARAMAZOV  KARDEŞLER
Ah... inanın ki ben tecrübeli bir ruh doktoruyum, Di. mitriy Fiyodoroviç.
Mitya kendini zorlayarak iltifat etti:
— Hanımefendi, madem siz tecrübeli bir ruh doktorusunuz, ben de tecrübeli bir hastayım ve öyle hissediyorum ki, madem kaderimi böyle inceliyorsunuz, o halde hayatımın mahvolmaması için yardımda bulunacaksınız. Yalnız bunun için, izin verin, size buraya gelmeyi göze almama yol açan ve yeni tasarladığım plânı... Sizden neler beklediğimi açıklıyayım... Ben buraya şunun için geldim, hanımefendi!...
— Açıklamayın! Zaten bunun ikinci derecede bir önemi var. Yardıma gelince,   yardım elimi uzattığım ilk insan siz olmayacaksınız   Dimitriy Fiyodoroviç... Herhalde kuzenim Belmesova'yı işittiniz. Onun kocası da demin çok yerinde söylediğiniz gibi mahvoluyordu. İflâs etmişti. Dimitriy Fiyodoroviç sonra ne oldu biliyor musunuz?. Ona at yetiştirmesini öğütledim. böylece şimdi çok para kazanan bir adam oldu. Siz at yetiştirmekten anlar mısınız Dimitriy Fiyodoroviç?
Mitya sinirli bir sabırsızlık içinde :
— Hayır efendim ben o işten hiçbir şey anlamam!, diye bağırdı.
Nerdeyse yerinden fırlayacak gibi oldu. 'Yalnız size yalvarıyorum, beni dinleyin hanımefendi. Rahatça konuşabilmem için beni yalnız iki dakikacık dinleyin; böylece önce size herşeyi, buraya gelmemin nedeni olan plânı olduğu gibi anlatayım, inanın zaman benim için çok değerli... Çok acele etmem gerekiyor...»
Mitya, kadirim gene konuşmaya başladığını hissederek son sözleri krize tutulmuş gibi avazı çıktığı kadar bağırarak söylemişti. Sonra onun sesini bastırmak ümidiyle bağırmağa devam etti:
— Buraya büyük bir  mutluluk   içinde geldim. •• Umutsuzluğun son basamağını inmiş bulunuyorum. Sizden üç bin ruble borç istemeğe geldim. Gerçi borçtur
KARAMAZOV  KARDEŞLER
325
ama, bu borca karşılık size sağlam, garantili bir karşılık göstereceğim, hanımefendi. Bu sizin için sağlam bir gelir kaynağı olacak! Yalnız izin verirseniz anlatayım... Bayan Hohlakova elini ona doğru sallayarak:
— Bütün bunları bana sonra söylersiniz!... Sonra... dedi. Zaten şimdi bana ne   deseniz hepsini biliyorum ben. Bunu size daha önce de söyledim. Siz benden para istiyorsunuz. Üç bin rubleye ihtiyacınız var.   Ama ben sizi bundan çok daha fazla, bununla kıyaslanmıys-cak kadar çok paraya kavuşturacağım. Sizi kurtaracağım. Sizi kurtaracağım Dimitriy Fiyodoroviç.,. Ama daha önce sözümü dinlemelisiniz!
Mitya gene yerinden fırlıyacak oldu.   Olağanüstü bir heyecanla:
— Gerçekten bu kadar iyi kalplisiniz demek hanımefendi! diye bağırdı. Allahım!... Beni kurtardınız. Su anda bir insanı intihardan, tabancayla öldürülmekten kurtardınız... Size sonsuz teşekkürlerimi sunarım...
Bayan Hohlakova Mitya'nın bu heyecanına sevinçli bir gülümseyişle bakarak:
— Ben sizi üç binden çok daha fazla, sayamıyacak kadar çok paraya kavuşturacağım!., diye bağırdı.
— Sayamıyacağım kadar bir paraya mı? Ama benim bu kadara ihtiyacım yok. Benim için şu anda yalnız o uğursuz üç bin rubleyi bulmak önemli. Bunu bana verirseniz, ben de size, vereceğiniz bu paraya karşılık bir garanti göstererek sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Size bu plânı teklif ediyorum... Bu plân...
Bayan Hohlakova iyilik yapan bir kadının, temiz yürekli bir insanın, kötülüğü yenmiş tavrıyla :
— Yeter Dimitriy Fiyodoroviç!.. Söylenen şey yapılacaktır., diye sözünü kesti. Madem sizi kurtarmağa söz verdim, kurtaracağım. Tıpkı Belmesov'u nasıl kur-tardıvsam, sizi de öyle kurtaracağım. Altın madenlerine ne dersiniz, Dimitriy Fiyodoroviç?326
KARAMAZOV  KARDEŞLER
— Altın madenlerine mi hanımefendi? Onları  hiç düşünmedim bile...
— Siz düşünmediniz, ama ben düşündüm işte! Hem de inceden inceye düşündüm!.. Bu amaçla tam bir aydır sizi izleyip duruyorum. Yanımdan geçtiğiniz zamanlar belki yüz defa size bakmış ve kendi  kendime «işte tam altın madenlerine gönderilecek enerjik bir insan» demişimdir. Yürüyüşünüzü bile inceledim ve kendi kendime şöyle karar verdim:  -Bu adam birçok altın  madenleri bulacaktır."
Mitya gülümseyerek:
— Bunu yürüyüşümden mi anladınız? diye sordu.
— Yürüyüşünüzden ya! Bundan ne çıkar? Yani siz bir insanın karakterini yürüyüşünden anlamanın mümkün olduğunu red mi ediyorsunuz Dimitriy Fiyodoroviç? Doğal bilimler aynı şeyi söylüyorlar. Ah!.. Ben şimdi realist oldum, Dimitriy Fiyodoroviç... Bu günden, beni o kadar üzmüş olan o manastırdaki olaydan sonra.artık tam anlamıyla  realist  oldum ve artık pratik bir faydası olan işlere atılmağa karar  verdim. Artık eski hastalığımdan   kurtuldum. Turgenyev'in dediği  gibi: «Yeter artık!'