Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Əhmədov

Başınağacının müalicəvi xassələri. Müalicəvi məqsədlə başınağacından istifadə olunması ilk dəfə XVI əsrdə yaran­mışdır. Başınağacı meyvəsi orqanizmi tonuslandırır, ürəyin fəaliyyətini yaxşılaşdırır, büzüşdürücü və sidikqovucu təsirə malikdir. Başınağacı meyvəsi həm də əsəb gərginliyində, hiper­toniyada, damarların spazmasında sakitləşdirici təsirə malikdir. Xalq təbabətində başınağacı şirəsi və ya onun balla həlimindən yuxarı tənəffüs yollarının soyuqdəymə xəstəliyində, səs tutul­duqda, eləcə də ishala qarşı istifadə olunur. Başın­ağa­cından hazırlanmış çay bəzən laxlayan dişlərin bərkiməsi üçün istifadə olunur. Meyvəsindən hazırlanan tinkturanı mədənin və oniki­bar­maq bağırsağın yara (xora) xəstəliyində, yoğun bağırsağın iltihabında (kolitdə), eləcə də dərinin irinli yaralarının müali­cə­sində içilir. Dərinin irinli yaraları üçün başınağacı meyvəsindən alınan şirənin 10-20%-li məhlulundan xaricə sürt­mək və dezin­fek­siyaedici vasitə kimi tətbiq olunur. Başınağacı şirəsindən kos­metikada üzdəki sızanaqlara qarşı effektli vasitə kimi isti­fadə olunur.

Dərman məqsədilə bitkinin gövdə və qol-budaqlarının qa­­bı­ğından istifadə olunur. Qabıqları payızın axırında və ya yazın əvvəlində xüsusi alətlərlə toplayır, günəşli havada sərib qurutduqdan sonra qalen zavodlarına və ya aptek anbarlarına göndərirlər.

Başınağacının təzə toplanmış qabıqlarının xoşagəlməyən iyi və büzüşdürücü acı dadı olur. Quruduqda isə bu iy yox olur. Başınağacı qabığındakı əsas təsiredici maddə – viburnın qliko­zididir. Bundan başqa tərkibində çoxlu miqdarda aşı maddəsi, valerian turşusunun duzu, qatran və digər bioloji fəal maddələr vardır. Müasir tibbdə başınağacının qabıqlarından duru spirtli ekstrakt şəklində mamalıq təcrübəsində, xüsusən uşaqlıq qan­ax­malarında qənkəsici dərman kimi istifadə edilir. Qabıq­dan hazırlanmış ekstraktdan gündə 2 dəfə 25-40 damcı, 1:20 nis­bətində hazırlanmış həlimdən isə gündə 3-4 xörək qaşığı qəbul etmək məsləhət görülür.

Xalq təbabətində başınağacı qabığından alınan tinktura və həlimdən qankəsici kimi, yuxusuzluğa, isteriyada, qıcol­maya qarşı istifadə olunur. Qabıqdan hazırlanan həlimi soyuq­dəy­məyə və təngnəfəsliyə qarşı qəbul edilir. Gündəlik doza 1 çay qaşığı xırdalanmış qabıqdan 1 stəkan suda hazırlanmış hə­limdir.

Baytarlıq təcrübəsində başınağacı həlimindən iribuynuzlu və xırdabuynuzlu (davar) heyvanların tənəffüs orqanlarının xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunur.