El-esmâul-hüSNÂ

90. EL-MANİ

Bir şeyin olmasına mani olan, hikmeti gereği murad etmediği şeylerin gerçekleşmesine izin vermeyen,¹⁴⁸¹ Bir şeyin meydana gelmesine müsâade etmiyen. ¹⁴⁸²

Noksan sıfatlardan münezzeh olan Allah (c.c.) hikmeti gereği kullarını korumak için belâlara mani olur. Bazılarına bir imtihan vesilesi olarak lütufta bulunmaz. Buna mani olur.

Allah (c.c.) dünyada sevdiğine de sevmediği kim­selere de verir. Ahirette ise ancak sevdiği kimselere lütufta bulunur.

Bu isim Kur'ân-ı Kerim'de geçmemektedir fakat Esmâ-i Hüsnâ ile ilgili bütün hadislerde zikredilmiş­tir. Buhari'de geçtiği üzere Peygamber (s.a.v.) her namazdan sonra:

"Allah'tan başka ilah yoktur. O'nun ortağı yoktur. Mülk O'nundur. Bütün hamd O'na mahsustur. O her şeye kadirdir. Ey Allah'ım! Verdiğine ma­ni olacak kimse yoktur. Senin verdiğin nimeti verecek kimse yoktur. Gayret sahibinin gayreti de sana fayda vermez" buyurmuştur.

Allah (c.c), beden ve din bakımından her türlü eksiklik, tehlike ve helaktan koruyandır. Kim el-Hafîz'ın, manasını anlarsa el-Mani'nin manasını da an­lar.

Şüphesiz Men' korumayı murad etmeyi ifade eder. Bazen el-Hafz (koruma), el-Men' (mani olma)'dır.

Her koruyan aynı zamanda mani olandır. Bu­nunla beraber her mani, hafız (koruyan) değildir. Ta­bii tehlikeye düşüren sebeplerin hepsine mutlak ma­ni olmak bundan istisnadır. Allah (c.c) şöyle buyuruyor:

"Eğer Allah seni bir zarara uğratırsa, onu kendisinden başka giderecek yoktur. Ve eğer sana hayır verirse, şüphesiz O her şeye kadirdir." ¹⁴⁸³

İyiden, kötüden birçok arzularımız vardır ki, biri bitme­den, birkaç tanesi uç gösterir. Yaşadığımız müddetçe bunlar ne biter ne tükenir. Biz de bu arzularımızı elde etmek için çalı­şır dururuz. Her arzumuz bir takım sebeplere, sebepler de (Mâni’) ve (Mu'tî) olan Allahu teâlâ'nın emr ü fermanına bağ­lıdır. Allahu teâlâ, isteyenlerin isteklerini dilerse verir, o za­man isteyenin tuttuğu sebepler çabucak birbirine eklenir, ke­netlenir, maksat da meydana geliverir. (El-Mu'tî) ism-i şeri­finin ma'nâsı budur. Allahu teâlâ bâzı isteklere de müsaade etmez. O zaman isteyenin tuttuğu sebepler kısır kalır, mahsul vermez. Bu da (El-Mâni') ism-i şerifinin ma'nâsıdır.

Bir mülk almak veya evlenmek veya bir memuriyete geç­mek için teşebbüse girişiriz; derken ortaya akla hayâle gelme­dik bir takım vâsıtalar, sebepler çıkar; onlar bizim maksadı­mıza ulaşmamıza engel olurlar ve biz ha oldu, ha oluyor diye beklerken, bir de bakarız o iş bozulmuştur. Geri kalır, elimiz, boşa çıkar, bu neden? Çünkü o işin ya henüz vakti gelmemiş­tir, vakti gelince yeniden canlanır. Bu takdirde Allahu teâlâ (El-Muahhir) ism-i şerifinin hükmünce muamele buyurmuş demektir. Çünkü O, her şey için bir vakit ta'yin buyurmuştur. Hiçbir şey vaktinden evvel meydana gelmediği gibi, vaktin gelince de bir lâhza arkaya kalmaz; yahut da, o iş hiç mukadder değildir. Bu takdirde (El-Mâni') ism-i şerifinin hükmü zuhura gelir, istek sahibi geri kalır; çünkü Allah'ın takdir ettiği, yâni ezelde yazdığı olur, yazmadığı olmaz. Herkes gayret edip uğ­raşmakla, velev ki ehliyeti ve liyâkati olsa bile, istediği vakit istediği mevkie atlayamaz veya serveti elde edemez. Evlât ve­ya torun sahibi olamaz. Ezelî tertibi veya kaderin hükmünü gözetmek lâzım; takdir, tedbir ile ne değişir, ne de bozulur. Kaderin hükmü ise ancak teşebbüsten sonra anlaşılır. Eğer Al­lahu teâlâ, kulunun arzusunu is'af edecekse, teşebbüsü üzeri­ne onu ihsan eder, etmeyecekse teşebbüs akim kalır. Fakat biz insanlar isteriz ki, her teşebbüsümüz mahsûl versin; hiçbir işimiz aksamasın. Allahu teâlâ bâzı isteklerimizi vermediği zaman insanlık hâli, daha doğrusu hamlık icâbı canımız sıkı­lır, bâzı sert konuşmalar yapar, taşkın haller gösteririz. Bun­ların doğru bir şey olmadığı muhakkak... Fakat sevgili oku­yucu, bu mes'eleyi gel seninle beraber düşünelim:

Allahu teâlâ isteklerimizden bâzılarını veriyor, bâzılarını vermiyor. Vermediği zaman muhakkak ki, bir hikmeti vardır. Çünkü verilmemesinin başka türlü izahına imkân yoktur. Ak­lın, naklin ittifâkıyle şu yüce hakikatler tesbit edilmiştir:

1- Kulunun istediğinden haberdardır.

2- Kulunun istediği o şeyin cinsinden hazinesinde nâ-mütenâhi mevcuttur.

3- Bunu istediği zaman kuluna ulaştırmağa kadirdir.

4- Allahu teâlâ kendisinden bir şey istenenlerin en zengi­ni, en merhametlisi, en kerîmi, en cömerdi, en kuvvetlisi ol­duğu gibi, en hakimidir de. Her işinde birçok hikmetleri var­dır. Bu hikmetlerin bâzısı anlaşılsa bile, birçokları karşısında insan anlayışı acz ve hayret içindedir. Şu halde kulunun bâzı arzularını vermemesi acaba nedendir? Bundan haberi olmadığından mı? Hâşâ...

Kulunun istediği şeyi bulamadığından mı? Hâşâ...

Yetiştiremediğinden mi? Hâşâ...

Bahillikden mi? Hâşâ...

Bunların hepsinden, O münezzeh ve müteâlîdir...

Hikmetinden mi? Evet Hikmetinden ötürü vermedi. Bi­zim salâhımızın, onun verilmemesinden olduğuna inanmalı­yız. Buna aklımız erse de, ermese de hakikat budur. Söz temsi­li:

Evlâdına çok düşkün bir baba, öyle ki çocuklarını esen rüzgârdan bile sakınıyor, onların ufak bir rahatsızlığı uğrunda bütün servetini dökmek istiyor. Aynı zamanda çok sehâvetli, cömert bir baba. Yerli, yabancı, tanıdığı, tanımadığı kimsele­re yedirip içirmekle onların ihtiyaçlarını görüp gönüllerini al­makla zevk duyuyor. Böyle bir baba, çocuğunun mide ve barsağını bozmamak için, itidalinden fazla yiyip içmesine mü­sâade etmese, yahut ham meyvalara, abur cubur şeylere atılma­sına mâni’ olsa, buna bahil veya merhametsiz bir baba diyebi­lecek miyiz? Tabiîdir ki, diyemiyeceğiz. Çünkü o, çocuğunun hayrını ve salâhını düşünerek menetmiştir. Allah'ın kullarına merhameti ise, bu babanın evlâdına olan merhametinden çok fazladır¹⁴⁸⁴.

Kula Gereken Şey:

Teşebbüsten, yâni çalışıp çabaladıktan sonra arzusuna nâilolan "Eh mukaddermiş, çalıştık Allah ihsan buyurdu." de­meli ve Allah'a şükretmeli. Şayet eli boşa çıkarsa "Mukad­der değilmiş, çalıştık amma Allah vermedi." diye Hak'kın takdirine razı olmalı ve bunda O'nun mutlak bir hikmeti oldu­ğunu düşünerek işin sonuna bakmalı ve kat'iyyen sözünde ve işinde fazla taşkınlık göstermemelidir. ¹⁴⁸⁵