El-esmâul-hüSNÂ

84. MALİKÜ'L-MÜLK

Mülkün ebedi sahibi. ¹⁴²¹

"Sen mülkü dilediğine verirsin." ¹⁴²²

Allah mülkün sahibi, mülkünde mutlak muta­sarrıf, dilek ve iradesini mülkünde dilediği gibi kul­lanandır. O'nun hükmünü uygulamadan alıkoyacak kimse olmadığı gibi, hükmünü sorgulayacak kimse de yoktur.

Mülk burada, "hakimiyyet, kudret ve idare al­tında bulunan" demektir. "El-Malik", mutlak kudret sahibi manasındadır.

Mülk kudretinde olan Allah yüceler yücesidir. O, mülkün sahibi, her şeye malik olandır. Kulaklara, gözlere, kalplere mutasarrıfdır, Rahman ve Rahîm’dir. Din gününün sahibidir. Hiçbir şey ondan gizli kalamaz. Kıyamet günü; "Bu gün mülk kimindir?" diye sorduğunda, kullar Kahhar olan bir Allah'ındır diye haykıracaklardır.

Maliku'1-Mülk, Kur'ân-ı Kerim'de bir defa geç­mektedir.

"(Resulüm!) de kî: “Mülkün gerçek sahibi olan Allah'ım! Sen mülkü dilediğine verirsin ve mülkü dilediğinden geri alırsın. Dilediğini yüceltir, dile­diğini de alçaltırsın. Her türlü iyilik senin elinde­dir. Gerçekten sen her şeye kadirsin."¹⁴²³

Allahu teâlâ mülkün hem sahibi, hem hükümdarıdır. Mâlikiyetinde olsun, Melikiyetinde olsun¹⁴²⁴ O'na bir ortak veya bir denk yoktur. Kullarından bâzılarına muvakkaten mülk verir, hükümdar yapar, bâzılarına da arazi ve emlâk verir, mülk sahibi yapar. Bu suretle onlar, Allah'ın verdiği bu mal ve mülk üzerinde ariyet bir melikiyet hakkına mâlik olurlar. Allahu teâlâ verdiği bu hükümdarlık veya mal ve servet kuvvetini kullanma ve onlardan faydalanma yolları­nı da bildirmiştir.

Allah ister ki, kullar nefs ü hevâya uyup da zarar ve ziyana uğramasınlar, bilâkis bu fâni kuvvetle daha büyük kârlar elde etsinler. ¹⁴²⁵

Hüner, Bu Fâni Sermaye İle Bâki Saadet Ka­zanmaktır:

İnsanlar bu kuvvetleri yalnız fâni maksatlar uğrunda ve kendi keyf ve heveslerine göre kullanırlar ve harcarlarsa, ecel geldiği vakit bunların hepsi biter, herşeyden mahrum kalır. Fakat muvakkat sâhibliğe aklanmayarak, mülk ve melekûtun hakîki sahibi olan Allah'ın emirlerine göre, O'nun rızâsı için, O'nun yoluna sarf ederlerse, Allah onları boşa gidermez, ebedî ni'metlerle karşılar. Bu suretle ecel gelince, fâni hayâta bedel bakî hayat başlamış, olur. ¹⁴²⁶

Allah Kendi Mülkünü Yine Kendi Mülkü İle Satın Alıyor:

Allahu teâlâ Mâlikü'l-mülk olduğu için, kulun elindeki de O'nun mülküdür ve hattâ kulun bizzat kendisi de. Şu halde Al­lah kendi mülkünü yine kendi mülküyle değiştiriyor; fâniyi baki ile tebdil ediyor demektir. Fakat burada kazanç yalnız ku­la âit olduğu için, bu kazancı kabul edip etmemek hususunda Allah kulunu serbest bırakmıştır. Kul kazanmak istiyorsa, gönül hoşluğiyle Allah'ın rızâsını gaye tutarak, elindeki kuv­vetle o uğurda çalışması icâbeder. Birçokları bu ariyet kuvvete aldanarak, yâni bu kuvvet kendisininmiş te, ileride hiç hesabı sorulmayacakmış gibi davranarak, Allah'ın kullarına ezâ ve cefâ ettiğini, hak, hukuk tanımayarak, bir çok hak sahibinin haklarını elinden aldığını ve nihayet günün birinde eli boş, di­li tutuk göçüp gittiğini düşünerek, böyle feci bir sonuçtan Al­lah'a sığınmak ve Allah'ın verdiği bu imkânlarla kendine ve başkalarına hayır ve menfaat sağlamağa çalışmak durumunda­dır. ¹⁴²⁷

Kula Gereken Şey:

Bir kul için ni'metler azdırıcı değil, düşündürücü olmalı­dır. Köylerde olsun, şehirlerde olsun, malına güvenerek cebbarlık eden zenginlerle, Allah'ın kullarına zulüm yapan, kuv­vet ve salâhiyet sahibi olanlar, bu hakikati dâima gözönünde tutmalıdır. Menfaatleri bunu icabettirir. ¹⁴²⁸

85. ZÜ'L-CELALİ VE'L İKRAM

Azamet ve ikram sahibi, ¹⁴²⁹ hem büyüklük sahibi, hem fazl-ı kerem sahibi. ¹⁴³⁰

Azamet ve büyüklük sahibi, rahmet ve cömertlik sahibi, herkese iyilik ve ihsanda bulunan demektir.

O, kendisini yücelten, saygı duyan ve seven dostlarına ve samimi kullarına ikram edendir.¹⁴³¹

Kendisinden başka azamet, kemal ve şeref sahi­bi olmayan Allah noksan sıfatlardan münezzehtir. O'ndan başka kerem ve ikram sahibi yoktur. Bütün bunlar ondan sadır olur.

Allah zatında azamet sahibi, mahlukatına karşı hükmünde kerem sahibidir.

Zü'1-Celal, Allah'ın kemal sıfatına işaret etmek­tedir. İkram ise Allah'ın tenzihi sıfatına delalet eder. "Celâl" hakiki bir sıfat, "el-İkram" izafî bir vasıftır. Celâl, onun zatî sıfatı, ikram ise fiilî sıfatıdır.

Bazı rivayetlere göre de zül-celali ve'1-ikram İsm-i Azam'dır.

Rivayete göre Peygamber (s.a.v.) bir yoldan geçi­yordu. Birden bir bedevi "Allah'ım senin en büyük isimlerinle el-Azim, el-Hennan, el-Mennan, Malikü'l-Mülk ve Zü'1-Celali ve'1-İkram'la senden niyazda bu­lunuyorum" diyordu. Bunun üzerine Peygamberimiz (s.a.v.):

"O, kendisiyle dua edildiğinde mutlak icabet edilen Allah'ın ismiyle dua etti, bununla dua edildiği zaman mutlaka Allah verir." buyurdu.

"Zü'l-Celali ve'1-İkram", Kur'ân-ı Mübin'de iki yerde geçmektedir.

1. "Ancak azamet ve ikram sahibi Rabbinin zâtı baki kalacak." ¹⁴³²

2. "Büyüklük ve ikram sahibi Rabbinin adı yücelerden yücedir." ¹⁴³³

Celâl, büyüklük, ululuk ma'nâsmadır. Büyüklük nişanesi olan ne kadar kemâlât varsa, hepsi O'na mahsustur. Bu nâ-mütenâhî kemâlâttan, velevki bir tek olsun, başkasında bulun­mak imkânsızdır, hattâ benzeri bile. Gerçi Allahu teâlâ, bü­yüklüğünü göstermek, kemâlâtını sezdirmek için, insanlarda o kemâlâtın izlerini, nişanlarını yaratmıştır. Bu izlere ve nişanlara bakıp da büyüklenmemeli, belki bunların kılavuzluğuyla hakiki büyüğü izleyip bulmalı ve ondan faydalanmalı, yoksa Allah'ın büyüklüğü önünde zâtlarıyle, sıfatlarıyle topyekûn bütün mahlûkat sıfırdır. Çünkü onlar ne kendilerine sahiptir, ne de üzerlerindeki ni'metlere...

Celâl sahibi, ancak Allah'tır. O'nun karşısında hiçbir şey kendi kendine tutunamaz. Azamet ve celâliyle, her şeyi bir an­da yok edebilecek derecede büyüktür. O halde, kime ve hangi kuvvete güvenerek O'na isyan edilir? ¹⁴³⁴

Her Nimet Ancak Allah'tan Gelir:

Allahu teâlâ yoklara varlık, fânilere hayat vererek, onları çeşitli ni'metlerine müstağrak kılan fazl u kerem sahibidir de. Mahlûkat üzerine akıp taşmakta olan sayıya gelmez, tenâhî kabul etmez ni'metler, ancak O'nun ihsanı, O'nun ikramıdır. O ni'metlerin velev ki bir zerresinde olsun, O'ndan başka kim­senin hakkı yoktur. Allahu teâlâ insanları, ihtiyaç denilen gö­rülmez, tutulmaz iple birbirine bağlamıştır. Her insan başka insanlara muhtaçtır; tek başına yaşıyamaz. Onun için her ni'metin ele geçmesinde, insanlar birbirlerine yardımcı, vâsı­ta, bir sebep, bir mecra olabilirler. Fakat hiçbir zaman, hiçbir ni'metin halikı ve saikı olamazlar. Ni'meti yaradan da Al­lah'tır, sevk eden de... Allah'ın bu sayısız ni'metlerinden daha büyük bir ni'meti de şudur ki:

İnsanlara bu fânî ni'metleri, bakî ni'metlerle değiştirme yollarını bildirmiş olmasıdır. O halde bu kadar kârlı kazançtan kaçmak için, insanda bulunması lâzım gelen gafletin kalınlığı ve derinliği nasıl ifade edi­lir? ¹⁴³⁵

Kula Gereken Şey:

Yalnız Allah'tan korkmak ve yalnız O'na karşı alçalmak, yâni yalnız Allah'a karşı kendini hor, hakir görmek ve her um­duğunu da, yalnız O'nun lütuf ve kereminden beklemektir. Bu hal büyük bir mertebedir. Allah'ın birliğine inanmış olanların tam nişanı da budur. İnsanlardan beklediği bir şey olmayan, her haceti için Allah'tan başka merci' bilmeyen bir gönül. Al­lah'a yalvarmakta ve Allah'a hâlini arz etmekte ne yüksek bir samimiyet taşır. Böyle gönüller için elbette Allah kâfidir. On­ları himaye eder, lûtfuyla muamele buyurur. Onun için hakikî tevhid ehli (tevhid ehli, Allahu teâlâ'nın zâtında, sıfatlarında, efal ve icraatında, birliğine inanmış olanlardır.) olanların kimseden ne pervası vardır, ne de umduğu... Hakîki insanlık ölçüsü işte budur. Tevhid ehlinin öyleleri vardır ki, ayağına altın dökmekle başına kılıç tutmak birdir; ne sevinir, ne de ye­rinir.

Tenbih: Bu ism-i şerîf, Allahu teâlâ'nın hususî sıfatlarındandır. Zü'1-Celâl-i ve'1-İkrâm sıfatı, Allah, Er-Rahmân ism-i şerifleri gibi, Allahu teâlâ'ya mahsus olan ve O'ndan başkası için velev ki mecazen olsun kullanılmayan sıfatlar­dandır.

"(Yâ Ze'1-Celâli ve'1-İkrâm) diye ısrar ediniz" mealinde bir hadîs-i şerîf vardır. Bu ism-i şerîfin İsm-i A'zam olduğunu söyleyenler de olmuştur. ¹⁴³⁶