El-Mizân Tefsiri Allame Muhammed Hüseyin tabatabai(r a) Cilt: 7
AYETLERİN HADİSLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI
Yüklə 2,31 Mb.
|
| AYETLERİN HADİSLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI
Sa'lebî'nin Kısas'ul-Enbiyâ adlı eserinde şöyle deniyor: "İlyas Peygamber İsrailoğulları'ndan bir kadının evine geldi. Kadının el-Yesa' b. Hatub adında bir oğlu vardı. el-Yesa' bir hastalığa yakalanmıştı. Kadın İlyas'ı evine aldı ve düşmanlarından sakladı. Bunun üzerine İl-yas çocuğa dua etti, çocuk yakalandığı hastalıktan kurtuldu. el-Yesa' İlyas'a tâbi oldu, ona inandı, onu tasdik etti, ondan ayrılmaz oldu. İl-yas nereye giderse o da oraya giderdi." Müellif bu arada İlyas'ın göğe yükseltilmesi kıssasını ve el-Yesa'ın bu sırada ona şöyle seslendiğini anlatır: "Ey İlyas bana ne emredersin? İlyas yukarıdan giysisini ona attı. Bu, onu İsrailoğulları'nın üzerine halife olarak bıraktığının göstergesiydi." Daha sonra şunları ekliyor: "Yüce Allah lütfuyla el-Yesa'ı peygamber yaptı. Onu İsrailoğulları'na nebi ve resul olarak gönderdi. Allah ona vahiy indirdi, onu da kulu İlyas gibi destekledi. İsrailoğulları ona inandılar, ona büyük saygı gösterdiler. Her hususta onun görüşüne ve direktiflerine baş vururlardı. el-Yesa' onlardan ayrılıncaya kadar aralarında Allah'ın hükmü geçerliydi." [Kısas'ul-Enbiyâ, s.229] Bihar'ul-Envar adlı eserde, el-İhticac, et-Tevhid ve el-Uyun adlı eserlerden naklen Hasan b. Muhammed Nevfelî'nin İmam Rıza'dan (a.s) aktardığı uzun bir rivayete yer veriliyor. İmam burada Hıristiyan Caselik'le tartışırken şöyle buyurmuştur: "İsa'nın yaptığını, el-Yesa' da yapmıştır. O da su üzerinde yürümüş, ölüyü diriltmiş, doğuştan kör ve alacalı olanı iyileştirmiştir. Ama ümmeti onu ilâh edinmemiştir..." [c.10, s.229, h: 1] Tefsir'ul-Ayyâşî'de Muhammed b. Fudayl'dan, o da Sumalî'den, o da İmam Bâkır'dan (a.s), "Biz ona İshak'ı ve Yakub'u hediye ettik. Hepsini de doğru yola ilettik." ayetiyle ilgili olarak şöyle rivayet ediliyor: "Böyle yaptık ki, hidayet, onun ehlibeytinde, soyunda olsun. 'Daha önce de Nuh'u... doğru yola iletmiştik.' Ki hidayet onun ehlinde, soyunda olsun. Dolayısıyla yol göstericilik misyonu, İbrahim'den önce 410 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 de, onun için de peygamberlerin soyuna verilmiştir." [c.1, s.367, h: 51]
el-Kâfi'de müsned olarak, Tefsir'ul-Ayyâşî'de mürsel olarak Beşir Dehhan'dan, o da İmam Cafer Sadık'tan (a.s) şöyle rivayet eder: "Allah'a andolsun ki, yüce Allah Kur'ân'da İsa'yı kadın (Meryem) tarafından İbrahim'in soyuna katmıştır." Bunu söyledikten sonra İmam, "Ve onun soyundan Davud'u, Süleyman'ı ..." ayetini okudu, ardından sonraki ayetin de İsa'ya kadar olan bölümünü zikretti. [Tefsir'ul-Ayyâşî, c.1, s.367, h: 52] Tefsir'ul-Ayyâşî'de Ebu Harb'den, o da Ebu'l-Esved'in şöyle dediğini rivayet eder: Haccac, Yahya b. Ma'mer'e haber göndererek dedi ki: "Duyduğuma göre, sen Hasan ve Hüseyin'in Peygamber'in soyundan olduğunu söylüyor muşsun ve bunun kanıtının da Kur'ân'da olduğunu ileri sürüyormuşsun. Ben Kur'ân'ı baştan sona kadar okudum; fakat böyle bir kanıta rastlamadım." Yahya b. Ma'mer dedi ki: "Sen En'-âm Suresi'ni okumadın mı? Orada şöyle deniyor: 'Onun soyundan Davud- 'u, Süleyman'ı...' Bu sıralama Yahya'ya ve İsa'ya kadar devam eder. Şimdi söyler misin bana, İsa İbrahim'in soyundan değil midir? " Haccac dedi ki: "Evet bu ayeti okudum." [c.1, s.367, h: 52] Ben derim ki: Aynı rivayet ed-Dürr'ül-Mensûr tesfsirinde Ebu Hatem'den, o da Ebu'l-Harb b. Ebu'l-Esved'den aktarılır. Yine ed-Dürr'ül-Mensûr'da Ebu'ş-Şeyh, Hâkim ve Beyhakî Ab-dulmalik b.Umeyr'den şöyle rivayet eder: Yahya b. Ma'mer Haccac'ın yanına girdi. O sırada Hüseyin'den söz etti. Haccac dedi ki: "O Peygamber'in soyundan değildi." Yahya ona şöyle tepki gösterdi: "Yalan söylüyorsun." Haccac dedi ki: "O zaman Hüseyin'in Peygamber'in soyu olduğuna ilişkin bir kanıt göstermen lâzım gelir." Yahya, "Onun soyundan Davud'u, Süleyman'ı... İsa ve İlyas'ı." ayetini okudu ve şöyle dedi: "Burada yüce Allah İsa'nın annesi kanalıyla İbrahim'in soyundan geldiğini haber vermektedir." Haccac dedi ki: "Doğru söylüyorsun." [c.3, s.28] Ben derim ki: Alusî, Ruh'ul-Maanî adlı tefsirinde "Ve İsa" ifadesiyle ilgili olarak diyor ki: "İbrahim'in soyu bağlamında İsa'nın adının En'âm Sûresi / 91-105 .......................................................................................... 411 zikredilmesi gösteriyor ki, insanın soyunun kapsamına kızlarından
Tefsir'ul-Kebir'de deniliyor ki: "Ebu Cafer (r) Haccac b. Yusuf'un yanında bu ayeti ve Mübahele Ayeti'ni kanıt olarak göstermiştir. Resulullah, 'Geliniz, oğullarımızı ve oğullarınızı çağıralım.' ayetinin inmesi üzerine Hasan ve Hüseyin'i (r) çağırmıştır. Bazılarının iddiasına göre, bu Hz. Peygamber'e (s.a.v) has bir durumdur. Bizim mezhebe mensup olanların bu konuyla ilgili fetvaları farklılık arz etmektedir. Benim kanaatime göre, kız çocuğunun çocukları, insanın soyunun kapsamına girer." (Tefsir'ul-Kebir'den alıntı burada son buldu.) el-Menar tefsirinde şöyle deniyor: "Ben derim ki: Bu konuyla ilgili olarak Buharî'de merfu olarak Ebubekre'den şöyle bir hadis rivayet edilir: 'Bu oğlum seyyittir (liderdir, büyüktür).' Hz. Peygamber bunu söylerken Hasan'ı kastetmiştir. Araplar oğul kelimesini kız çocuğunun oğulları anlamında kullanmazlar. Yine Ebu Nuaym'ın Mari-fet'us-Sahabe adlı eserinde Ömer'den merfu olarak şöyle rivayet edilir: 'Adem- 'in bütün çocukları babalarına nispet edilirler. Fatıma'nın çocukları hariç. Onların babası ve soyları benim.' Nitekim insanlar da bunu esas alarak Fatıma'nın (a.s) çocukları için 'Evlâd'ur-Resul', Peygamber- 'in oğulları, soyu ve Ehlibeyti isimlerini kullanmışlardır." (Alıntı burada son buldu.) Ben derim ki: Meselede bir karışıklık söz konusudur. Büyük bilginlerden bazıları bu konuda meseleyi karıştırmış görünüyorlar. Konunun 412 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 lafzî olduğunu ve dilsel yöntemlerle çözüleceğini sanmışlardır. Öyle ki
Bir diğer kanıt da şairin şu sözleridir: "İnsanların anneleri kaplardır, emanet bırakılan. Soylar ise babalarındır." Hiç kuşkusuz bu yaklaşım yanlıştır. Burada akrabalık sorununun bir bölümü olarak toplumsal hukukla ilgili bir durumla karşı karşıyayız. Ümmetler ve uluslar bunun belirlenmesinde, sınırlandırmasında farklı yaklaşımlar içinde olmuşlardır. Kadın akrabalığın kapsamına girer mi? Adamın kızlarının çocukları adamın çocukları sayılır mı? Akrabalık sırf doğumla mı sınırlıdır, yoksa evlâtlıklar da insanın akrabalarının kapsamına girerler mi? Cahiliye döneminde Araplar kadına doğal akrabalıktan başka bir statü tanımazlardı. Bunun da etkisi evlilik ve geçim gibi doğal uygulamalarla sınırlıydı. Kadına mirastan pay vermeyi vb. hususları öngören kanunî bir akrabalık tanımazlardı. Kız çocuğunun çocukları ise akraba sayılmazlardı. Ama evlâtlıkların akrabalıklarını onaylarlardı. Evlâtlıklarını oğulları gibi çağırırlardı. Bunu yaparken dayanakları dilde böyle bir nitelemeyi haklı kılacak bir örnek olduğu için değil elbette, bunu kendilerine komşu olan ileri ülkelerden öğrenmişlerdi. Roma ve İran gibi büyük ülkelerin medenî yasalarından veya ulusal geleneklerinden almışlardı. İslâm gelince, evlâtlıkların gerçek akraba gibi algılanmalarına ilişkin cahiliye anlayışını tamamen geçersiz saydı. Yüce Allah bu konuda şöyle buyurmuştur: "Evlâtlıklarınızı sizin öz oğullarınız yapmadı." (Ahzâb, 4) İslâm gelince, kadını akraba statüsüne yükseltti. Buna bağlı olarak birtakım haklar tanıdı. Kız çocuğunun çocuklarını da insanın çocuklarının kapsamına aldı. Yüce Allah miras ayetinde şöyle buyuruyor: "Allah size, evlâtlarınız hakkında şunu tavsiye eder: Erkeğin payı iki kızın payı kadardır." (Nisâ, 11) Bir diğer ayette de şöyle buyurmuştur: "Ana-babanın ve yakınların geriye bıraktıklarından erkeklere bir pay vardır; ana-babanın ve yakınların geriye bıraktıklarından En'âm Sûresi / 91-105 .......................................................................................... 413 kadınlara da bir pay vardır. Gerek azından gerek çoğundan (fark
414 .......................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 İmam Bâkır (a.s) buyurdu ki: "Size Allah'ın kitabından Hasan ve Hüseyin'in
Kısacası, mesele dilsel ve lafızla ilgili bir husus değildir. İslâm, kadının doğal yakınlığını2 da, yasal yakınlığını da gerekli görür. Aynı şekilde kızların çocuklarının da insanın çocukları olduğunu hükme bağlamıştır. Yine insanın soyunun erkek tarafından devam edebildiği gibi kadın tarafından da devam edeceğinin altını çizmiştir. Bunun yanında evlâtlık yoluyla veya gayri meşru ilişki sonucu doğan bir çocuğun insanın kendi soyunun kapsamına alınması uygulamasını geçersiz saymıştır. Hem Şiîlerin, hem de Sünnîlerin Hz. Peygamberden (s.a.a) rivayet ettikleri bir hadiste şöyle buyuruluyor: "Çocuk kadının şer'î kocasına aittir. Zina edenin hakkı ise taştır." Ne var ki dinî gerçekleri önemsememe eğilimi insanlara bu gerçeği unutturmuştur. Bunun miras ve evlilik yasağı dışında pek etkinliği görülmemektedir. İslâm- ------------------- 1- [Ravzat'ul-Kâfi, c.8, s.317, h: 501] 2- Doğal yakınlık derken, doğum ve canlı türleri arasında geçerli olan tekvinî veraset kuralı uyarınca doğum sebebiyle belirginleşen birtakım ilişkileri kastetmi-yoruz. Bilâkis, bizim bu ifadeyi kullanırken kastettiğimiz, insanın evlâdının kendisine ait olması, evlâdını himaye etme hakkına sahip olması gibi kural olarak konulurken fazla bir çabayı gerektirmeyen yasal hükümleri doğuran doğal ilişkilerdir. Bunun tam karşısında ise, [evlilikten kaynaklanan birtakım haklar gibi] yasalaşması için fazladan çabayı gerektiren ilişkiler vardır. Hukukçuların terminolojisinde, bu da doğal hükümle aynı konumdadır. En'âm Sûresi / 91-105 ............................................................................... 415 'ın ilk dönemlerinde iktidara gelen kişilerin bu tür bir sonucun ortaya
Tefsir'un-Numanî'de, müellif kendi rivayet zinciriyle Süleyman b. Harun el-İclî'den şöyle rivayet eder: İmam Cafer Sadık'ın (a.s) şöyle dediğini duydum: "Bu işin [hilâfet yetkisi] sahibinin hakkı Allah'ın koruması altındadır. Bütün insanlar ölseler bile, Allah onları getirir, ortaya çıkarır. Bunlar yüce Allah'ın haklarında şöyle buyurduğu kimselerdir: 'Eğer onlar, bunları inkâr ederse, biz, bunları inkâr etmeyecek bir topluluğu bunlara vekil bırakmışızdır.' Bir diğer ayette de onlar hakkında şöyle buyurmuştur: 'Allah yakında öyle bir toplum getirecektir ki, O onları sever, onlar da O'nu severler. Müminlere karşı alçak gönüllü, kâfirlere karşı onurlu ve şiddetlidirler.' [Mâide, 54]" Ben derim ki: Bu rivayet, ayetin özel bir duruma uyarlanmasına ilişkin bir örnek içermektedir. el-Kâfi'de, müellif kendi rivayet zinciriyle Ebu Hamza'dan, o da İmam Bâkır'dan (a.s) şöyle rivayet eder: "Yüce Allah Kur'ân'da şöyle buyurmuştur: 'Daha önce de Nuh'u... doğru yola iletmiştik... Eğer onlar, bunları inkâr ederse, biz, bunları inkâr etmeyecek bir topluluğu bunlara vekil bırakmışızdır.' Yüce Allah onun ehlibeytinin üstünlerinden, kardeşlerden ve zürriyetlerden vekiller kılmıştır. İşte yüce Allah'ın şu sözünde kastedilen budur: 'Eğer onlar, bunları inkâr ederse...' Eğer senin ümmetin bunları inkâr ederse, biz, senin ehlibeytini senin getirdiğin dine inanmanın vekilleri kılmışızdır. Onlar bunu ebediyen inkâr etmezler. Seni görevlendirdiğim imanı zayi ve ihmal etmem. Senden sonra senin ehlibeytinden, ümmetinin âlimleri, senden sonra benim işimin sahipleri, içinde yalan, günah, vebal, kibir, böbürlenme ve riya olmayan ilmin yorumcuları olan kimseler olacaktır." [Ravzat'ul- Kâfi, c.8, s.119, h: 92] 416 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 Ben derim ki: Ayyâşî bunu ve bundan önceki hadisi mürsel olarak rivayet
Ben derim ki: Bu rivayetin özü şudur: İmam (a.s) ayağının istemeden sofranın bir tarafına takılmasından hayâ duymaktadır. Sanki sofraya basmayı bir küfran-ı nimet gibi algılamıştır. Böylece, "bunları inkâr etmeyecek..." ifadesindeki "küfür" sözcüğünü, nankörlüğü de kapsayacak şekilde genelleştirmiştir. Nehc'ül-Belâğa'da şöyle deniyor: "Peygamberinizin (s.a.a) hidayetine uyun; çünkü o, en üstün hidayettir." Ben derim ki: Bu anlamı ayetlerden açıkça algılayabiliriz. Tefsir'ul-Kummî'de Hz. Peygamber'in (s.a.a) şöyle buyurduğu rivayet edilir: "Yol göstericiliklerin en iyisi, en güzeli peygamberlerin yol göstericilikleridir." 1- [Tefsir'ul-Ayyâşî, c.1, s.369, h: 57] En'âm Sûresi / 91-105 .......................................................................................... 417 Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|