El-Mizân Tefsiri Allame Muhammed Hüseyin tabatabai(r a) Cilt: 7
Yüklə 2,31 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AYETLERİN AÇIKLAMASI
- 158) İlle meleklerin gelmesini yahut Rabbinin gelmesini ya da Rabbinin bazı ayetlerinin gelmesini mi bekliyorlar!
- Rabbinin bazı ayetleri geldiği gün...
- "Daha önce iman etmemiş kimseye... artık imanı bir fayda sağlamaz."
- 159) Dinlerini parça parça edip, grup grup olanlar var ya, senin onlarla hiçbir ilişkin yoktur...
- 160) Kim iyilik getirirse, ona onun on katı vardır; kim de kötülük getirirse, sadece onun dengiyle cezalandırılır ve onlar haksızlığa uğratılmazlar.
- AYETLERİN HADİSLER IŞIĞINDA AÇIKLAMASI
Ayetlerin Meâli 158-160158- İlle meleklerin gelmesini yahut Rabbinin gelmesini ya da Rabbinin bazı ayetlerinin gelmesini mi bekliyorlar?! Rabbinin bazı ayetleri geldiği gün, daha önce iman etmemiş ya da imanında bir hayır kazanmamış olan kimseye artık imanı bir fayda sağlamaz. De ki: "Bekleyin; şüphesiz biz de beklemekteyiz." 159- Dinlerini parça parça edip grup grup olanlar var ya, senin onlarla hiçbir ilişkin yoktur. Onların işi ancak Allah'a kalmıştır. Sonra (Allah), yaptıklarını onlara haber verecektir. 160- Kim iyilik getirirse, ona onun on katı vardır; kim de kötülük getirirse, sadece onun dengiyle cezalandırılır ve onlar haksızlığa uğratılmazlar. AYETLERİN AÇIKLAMASI Bu ayetler, önceki ayetler grubuyla bağlantılıdır. Burada dosdoğru yo En'âm Sûresi / 158-160 ........................................................................................ 611 lu izlemekten kaçınan, dolayısıyla bölük pörçük gruplara ayrılan müşriklere
Böyle bir bağlamda, meleklerin gelmesinden maksadın, onların azap ayetiyle (nişanesiyle) inmeleri olması gerekmektedir. Nitekim bir diğer ayetten bunu anlamak mümkündür: "Dediler ki: 'Ey kendisine Zikir (Kur'ân) indirilmiş olan, sen mutlaka delirmişsin. Eğer doğrulardansan, bize melekleri getirsene!' Biz, melekleri ancak hak ile indiririz; o zaman da onlara mühlet verilmez." (Hicr, 6-8) Dolayısıyla Rabbin gelmesinden maksat da, kıyamet günüdür. Çünkü o gün tevhit ayeti, Allah'ın birliğinin kanıtı eksiksiz bir şekilde ortaya çıkar, üzerinde en küçük bir kapalılık, bir örtü kalmaz. Nitekim kıyamet gününün özelliği, eşyanın hakikatinin üzerindeki perdeleri açmasıdır. Dolayısıyla ayette yüce Allah hakkında sözü edilen "gelme" den maksat, gizlilikten sonra açıklık, gaip oluştan sonra hazır oluştur. Yoksa yüce Allah başka varlıkların gelmesi gibi cismanî bir gelişten münezzehtir. Bazıları, "Bundan maksat, Allah'ın emrinin gelmesidir." demişlerdir. Benzeri bir değerlendirmeye, tefsirimizin ikinci cildinde, "Onlar, bulut gölgeleri içinde Allah'ın... gelmesini mi bekliyorlar?" (Bakara, 210) ayetini tefsiri ederken yer vermiştik. Bu durumda, "Rabbin bazı ayetlerinin gelmesi"nden maksat da, dünya hayatının bir daha geri dönülmeyecek şekilde kendileri hakkında değişmesi ve seçme haklarının ellerinden alınmasıdır. Meselâ 612 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 ölüm ayeti, dünyadaki amel hayatının berzah âlemindeki ceza hayatına
Ya da [Rabbin bazı ayetlerinin gelmesi"nden maksat,] küfür ve inkâr karakterinin onların nefislerinde kalıcılık kazanmasına sebep olacak bir ayetin tecelli etmesidir. Ki bu durumda tevhide yönelmeleri ve hakka kalplerini açmaları mümkün olmaz; sadece ilâhî gazap ve azabın dört bir yandan kendilerini kuşatması sonucu korku etkisiyle, dilleriyle "İman ettik." derler. Nitekim şu ayetten böyle bir sonuç algılamak mümkündür: "Söz (hüküm) onlar hakkında kesinleştiği zaman, insanların ayetlerimize kesin inanmıyor oldukları için onlara yerden bir dâbbe (canlı) çıkarırız; o onlarla konuşur." (Neml, 82) Bir diğer ayette de şöyle buyuruluyor: "Doğru iseniz bu fetih ne zaman? diyorlar. De ki: Fetih günü gelince, inkâr edenlere o zaman inanmaları fayda vermez ve kendilerine mühlet de verilmez." (Secde, 28-29) Ayetin zahirinden anlaşıldığı gibi fetihten maksat, Hz. Peygamber'le (s.a.a) ümmeti arasında adalet ilkesi doğrultusunda kesin hükmün verilmesidir. Nitekim yüce Allah, Şuayb Peygamber'in şöyle dediğini aktarmaktadır: "Rabbimiz, bizimle kavmimizin arasında hak olarak fethi gerçekleştir; muhakkak ki sen, fethedenlerin en iyisisin." (A'râf, 89) Bir diğer ayette de yüce Allah elçileriyle ilgili olarak şöyle buyuruyor: "Fetih istediler ve her inatçı zorba perişan oldu." (İbrâhîm, 15) Ya da ["Rabbin bazı ayetlerinin gelmesi"nden maksat,] yüce Allah tarafından geri çevrilmesi mümkün olmayan kaçınılmaz bir gazabın gelmesidir. Ki bu gazap sonucunda, acı veren azaptan korunabilmek için iman etmek zorunda kalırlar. Fakat bunun onlara bir faydası olmaz; çünkü yalnızca insanın kendi özgür iradesiyle gerçekleştirdiği imanın ona faydası olur. Nitekim aşağıdaki ayetten bunu anlıyoruz: "Azabımızı gördükleri zaman, 'Tek Allah'a inandık ve O'na ortak koşmakta olduğumuz şeyleri inkâr ettik.' dediler. Fakat azabımızı gördükleri zaman inanmaları, kendilerine bir fayda sağlamadı. Allah'ın kulları hakkında eskiden beri yürürlükte olan yasası budur. İşte o zaman kâfirler ziyana uğradılar." (Mü'min, 84-85) Dolayısıyla meleklerin gelmesi veya Rabbin gelmesi ya da Rabbin bazı En'âm Sûresi / 158-160 ........................................................................................ 613 ayetlerinin gelmesi, onlar arasında adalet ilkesine göre hüküm verilmesi ile birlikte gündeme gelen olgulardır. Aslında onlar, farkında olmasalar da, hiçbir öğütten etkilenmedikleri ve hiçbir kanıtı kabul etmedikleri için, gerçekte bundan başkasını da beklemiyorlar. Çünkü bilsinler veya bilmesinler, gerçek olanca çıplaklığıyla karşılarında durmaktadır. Bazılarına göre, ayetteki soru üslûbu azarlama amaçlıdır. Çünkü onlar Hz. Peygamber'den (s.a.a) üzerlerine melekleri indirmesini veya Rablerini görmeyi ya da önceki topluluklara gösterildiği gibi kendilerine de bir mucizenin gösterilmesini istiyorlardı. Bu yüzden âdeta şöyle deniyor: Bunlar kanıt falan istemiyorlar, sadece önerdikleri şeylerin gerçekleşmesini bekliyorlar. Aslında ayetin giriş kısmını baz aldığımızda, bu değerlendirmenin pek de uzak olmadığı görülür. Ancak ayetin şu son cümlesi, yani, "Rabbinin bazı ayetleri geldiği gün..." cümlesi, bu değerlendirmeyle gerektiği gibi örtüşmemektedir. Çünkü azarlama amaçlı bir ifadenin akışı içinde gerçeklerin açıklanması ve sonuçların ayrıntılı olarak gözler önüne serilmesi hedef alınmaz. Rabbinin bazı ayetleri geldiği gün... Bu ayetlerin ortaya çıkacakları günün özellikleri açıklanıyor. Aslında bunların, bizzat o ayetlerin özellikleri olduğunu söyleyebiliriz. Buna göre, bu günden önce gönüllü olarak ve kendi isteğiyle iman etmemiş olan bir kimsenin bu günde iman etmesinin ya da iman edip de imanının bir gereği olarak herhangi bir hayır işlememiş, salih bir amel gerçekleştirmemiş, tam tersine ömrünü kötülükler ve günahlar arasında geçirmiş olan bir kimsenin imanının ona faydası olmaz. Çünkü böyle bir insanın tövbesi kabul edilmez. Yüce Allah bir ayette şöyle buyurmuştur: "İçlerinden birine ölüm gelip çatıncaya kadar kötülükleri yapıp, 'Ben şimdi tövbe ettim.' diyenler... için (kabul edilecek) tövbe yoktur." (Nisâ, 18) Dolayısıyla daha önce gönüllü olarak ve kendi rızasıyla iman etmeyen ya da Allah'a iman edip de ayetlerini inkâr eden, O'nun koyduğu yasalara, şeriata aldırış etmeyen, tam tersine günahlar vadisinde ömür tüketen, salih amel namına hiçbir şey kazanmayan bir kimse, bütün bunlara karşın ilâhî azabı fark edip zorunlu olarak imana sığındığında, bu iman, sırf ilâhî azabı geri çe- 614 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 virme amaçlı bir kaçış olduğu için, kendisine hiçbir fayda sağlamaz,
Bu ayette Kur'ân'ın benzersiz ifade tarzının göz alıcı örneklerinden birini görüyoruz. Çok hoş ve gönül açıcı bir üslûpla konu ele alınıyor. Şöyle ki: Ayette "Rabbinin (Senin Rabbinin)" ifadesi üç kere tekrarlanıyor. Bunun tek amacı var; o da hasımları, yani müşrikler karşısında Peygamber'e (s.a.a) özgüven aşılamak, direncini arttırmaktır. Çünkü müşrikler tanrılarıyla övünüyor, putlarıyla iftihar ediyorlardı. Böyle bir manzara karşısında Peygamber'in Rabbine güvenip dayanması, buna bağlı olarak kalbini pekiştirmesi, davetine olan bağlılığını, coşkusunu sürdürmesi amacıyla böyle bir moral desteğe gereksinim duyuluyor. Eğer davetinde başarılı olursa, ne güzel. Öbür türlü, Allah onunla kavmi arasında kesin hükmünü, adalet ilkesine dayalı ve her şeyi açığa çıkarıcı kararını verecektir. Sonra yüce Allah bu atmosferi daha etkili kılmak ve Peygamberimizin özgüvenini daha çok pekiştirmek için ayetin sonunda şöyle buyuruyor: "De ki: Bekleyin, biz de beklemekteyiz." Yani, onların beklediklerini sen de bekle ve onlara, bunun beklentisi içinde olduğunu haber ver. Onlara da beklemelerini emret. Çünkü bu, gerçeklerin olanca çıplaklığıyla ortaya çıkarılacağı hükümdür, kesinlikle bir şaka değildir. Bundan da anlaşılıyor ki ayet, ciddî bir tehdit içeriyor, laf olsun diye korkutmuyor. Bu da bazı müfessirlerin aşağıya alacağımız yorumlarının yanlışlığını ortaya çıkaran bir olgudur. Bu müfessirler, "Ayetteki soru, azarlama amaçlıdır." diyenlerin bu görüşlerini geçersiz kılmak için demişlerdir ki: "Bu üç ayet, onların başkaları gibi aynı meseleyle ilgili olarak bekledikleri şeyleri içermektedir. Dolayısıyla bu bazı ayetlerle, onların önerdikleri şeylerin kastedilmiş olması doğru olmaz. Çünkü peygamberlerden getirilmesi istenen ayetler, mucizeler, Allah'ın yasası gereğince, bunlara iman etmeyen toplumun kökten yok edilme azabıyla cezalandırılmasını öngörür. Oysa yüce Allah rahmeti gereği, Hz. Peygamber'in (s.a.a) ümmetini bu şekilde cezalandırmayacaktır." Bu yoruma karşılık bizim söyleyeceklerimiz var: Kur'ân ayetlerinde, İslâm ümmetinin de aralarında adalet ilkesine göre karar verilmesi En'âm Sûresi / 158-160 ........................................................................................ 615 ve haklarında gerçekleri ortaya çıkaracak kesin hükmün verilmesi
Bazıları, tefsirini sunduğumuz bu ayetten hareketle salih amelle desteklenmeyen imanın olumlu bir etkinliğinin olmayacağı sonucuna varmışlardır. Bu çıkarsama mutlak olarak değil, ama bazı durumlar için gerçeği ifade etmektedir. Çünkü ayet, Allah'a iman etme imkânına sahipken iman etmeyen veya iman edip salih amel edebilecekken, sadece iman edip salih amel işlemeyen, ama Allah'ın şiddetli azabının geldiğini görünce iman etmek veya salih amel işlemek zorunda kalan kimseye imanının fayda vermeyeceğini açıklamaya yöneliktir. Fakat gönül rızasıyla iman eden, ancak salih amel işlemeye, imanı sonucu bir hayır elde etmeye fırsat bulamadan ölüp giden kimseye gelince, ayette böyle bir kimsenin durumuna yönelik bir işaret yer almamaktadır. Hatta denebilir ki, ayette gönüllü olarak gerçekleştirilen, hatalara bulandırılmayan, herhangi bir kötülükle ifsat edilmeyen imanın da tek başına yararlı olabileceğine dair bir işaret veya kanıt yer almaktadır. "Daha önce iman etmemiş kimseye... artık imanı bir fayda sağlamaz." ifadesinin orijinalindeki "lâ yenfeu" fiilinin faili olan "imanuha", mevsuf ("nefsen") ile sıfatı ("lem tekun...") arasında yer almıştır. Sanki, fiil ile fail arasında uzun bir aralığın oluşmasının önlenmesi için böyle bir uygulamaya başvurulmuş gibi. Ayrıca, böylece "fî imaniha" ve "imanuha" ifadelerinin cümle içinde çok yakın olmalarından da kaçınılmıştır. 159) Dinlerini parça parça edip, grup grup olanlar var ya, senin onlarla hiçbir ilişkin yoktur... 616 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 Bundan önceki ifadenin muhatapları, hanif dini parça parça bölen müşrikler olmakla birlikte, ifadenin içeriğinin Ehlikitap'la da bir ilintisi olduğunu, onlara da bir ölçüde göndermede bulunulduğunu söyleyebiliriz. Bu da, "Dinlerini parça parça edip grup grup olanlar..." ifadesinin müşrikler, hatta müşriklerle birlikte Yahudi ve Hıristiyanları da kapsayacak şekilde algılanmasını gerektirir. Çünkü onlar da, Allah'ın dinini parçalamak ve dinde görüş ayrılıklarına düşmek hususunda müşriklerle aynı konumu paylaşmaktadırlar. Şu kadarı var ki, ayetlerin akışının, şirki yasaklamakla başlayıp Allah- 'ın yolundan ayrılma yasağıyla son bulan genel ilâhî yasaları içeren ayetler grubuyla bağlantılı olması, "Dinlerini parça parça edip grup grup olanlar." ifadesinin Peygamberimizle bu niteliğe sahip olanlar arasındaki durumu açıklamaya yönelik olmasını gerektirmektedir. Dolayısıyla, "parça parça edip..." ifadesinin orijinalinde mazi/ geçmiş zaman fiilinin kullanılmış olması, olayın ister geçmişte, ister şimdiki zamanda, isterse gelecekte olsun, özü itibariyle gerçekleşmiş olma hâlini ifade eder, salt olayın geçmiş zamanda gerçekleşmiş olduğunu değil. Bilindiği gibi Hz. Peygamber'in (s.a.a) dinde ayrılığa düşüp, grup grup olan ve her biri bir önderin peşine düşenlerden ayrı tutulması, onlarla bir ilişiğinin olmadığının bildirilmesi, soyutlandırılması tamamen şu gerçeğin vurgulanmasına yöneliktir: O bir elçidir, insanları hak söze ve tevhit dinine davet eder. O, varlığıyla İslâm'ı temsil eden eksiksiz bir örnektir. Hareketleriyle insanları İslâm'ın gereklerini yerine getirmeye çağırır. Böyle olunca, "senin onlarla hiçbir ilişkin yoktur..." sözü şu şekilde anlaşılmaktadır: Onların, senin davet ettiğin dinle bir ilgileri yoktur, senin izlediğin yol üzere de değildirler. Bu durumda ayette kastedilen anlam şudur: "Kitap verilenler, ancak kendilerine ilim geldikten sonra, aralarındaki kıskançlık yüzünden ayrılığa düştüler." [Âl-i İmrân, 19 ] ayetinde vurgulandığı gibi, kaçınılmaz olarak bilgiden kaynaklanan (bilerek yapılan) ihtilâflar sonucu dinlerini parça parça edip, çeşitli mezheplere ayrılanlar, senin mesaj birliği ve tefrikadan kaçınma temeline dayandırdığın yolunun üzerinde değildirler. Bu şekilde dinde ayrılığa düşenlerin işi Allah'a aittir. En'âm Sûresi / 158-160 ........................................................................................ 617 Onlardan dolayı sana bir zarar gelmez. Allah, kıyamet günü onlara
Bu açıklamalarımızdan, ayetin anlamını, Peygamberimizin (s.a.a) sırf müşriklerden veya müşriklerle birlikte Yahudi ve Hıristiyanlardan ya da bu ümmetten çeşitli mezheplere bölünen bidatçilerden uzak olduğunu vurgulamaya özgü kılmayı gerektiren bir hususun olmadığı anlaşılmıştır. Ayet, bunların tümünü içerecek şekilde genel niteliklidir. 160) Kim iyilik getirirse, ona onun on katı vardır; kim de kötülük getirirse, sadece onun dengiyle cezalandırılır ve onlar haksızlığa uğratılmazlar. Ayet, vermek istediği mesaj bakımından eksik bir husus bırakmıyor. Burada yüce Allah'ın kullarına yönelik bir iyiliğine işaret ediliyor. Allah kullarına, işledikleri iyiliklere on katı iyilikle karşılık vereceğini bildiriyor. Kötülüğü de sadece kendisi kadar bir kötülükle cezalandıracağını belirtiyor. Yani iyiliğe on misli, kötülüğe de bir misli karşılık vardır. Amellerin karşılıklarının verilmesinde eksiklik söz konusu değildir. İyiliğin karşılığında kısmaya, kötülüğün karşılığında da artırmaya başvurulmaz. Bunun yanında iyiliğinin karşılığını fazlasıyla vermesi mümkündür. Nitekim şu ayette buna işaret etmektedir: "Mallarını Allah yolunda infak edenlerin örneği, yedi başak bitiren, her başağında yüz tane bulunan bir tanenin örneği gibidir. Allah dilediğine kat kat artırır." (Bakara, 261) Aynı şekilde kötülüğün karşılığını affetmesi, karşılık olarak öngörülen o bir cezayı da vermemesi mümkündür. Fakat ayetin önceki ayetlerle ilintili olması, onların akışının bir parçası hâlinde devam etmesi, bir diğer anlamı daha gündeme getirmektedir. Sanki önceki ayetler grubunun akışı içinde hak üzere birleşip ittifak etme ve onda ayrılığa düşme hususları üzerinde durulduktan sonra şöyle deniyor: Bu iki iyi ve kötü huyun her birine hak ettiği karşılık verilir. Bu konuda hiçbir haksızlığa meydan verilmez. Çünkü karşılık, işlenen amelin dengi olmalıdır. Bir iyilik yapana, işlediği iyilik kadar iyilikle karşılık verilir. Buna ek olarak fazladan da ödül verilir. Bir kötülük işleyene de, -ki bu kötülükten maksat, ayette yasak oldu- 618 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 ğuna işaret edilen dinde ihtilâfa düşmedir- sadece işlediği kötülüğün
Ben derim ki: "Bazı kimseler kötü işler işlemekte ısrar ederler..." ifadesi, "ya da imanında bir hayır kazanmamış olan..." cümlesinin açıklaması mahiyetindedir. Bunu daha önceki açıklamalarımızdan çıkarıyoruz. Ayrıca aşağıdaki rivayet de bunu destekler mahiyettedir. Aynı eserde Ebu Basir, İmam Bâkır ve İmam Sadık'tan birinden (üzerlerine selâm olsun), "ya da imanında bir hayır kazanmamış olan..." ifadesiyle ilgili olarak şöyle rivayet eder: "Günahkâr müminle imanı arasına çok günah işlemesi, buna karşılık az iyilik etmesi girer, böylece imanında bir hayır kazanmamış olur." [c.1, s.385, h: 130] Tefsir'ul-Kummî'de deniyor ki: Bana babam anlattı, o da Safvan'-dan, o da İbn-i Muskan'dan duymuş: İmam Bâkır (a.s), "Rabbinin bazı ayetleri geldiği gün..." ifadesiyle ilgili olarak buyurdu ki: "Güneş batıdan doğunca, o gün iman eden hiç kimseye imanı fayda vermez." --------------- [c.1, s.221-222] En'âm Sûresi / 158-160 ........................................................................................ 619 ed-Dürr'ül-Mensûr adlı tefsirde belirtildiğine göre, Ahmed, Abd b.
Ben derim ki: Görüldüğü kadarıyla bu ve öncesindeki rivayetlerde genel bir ifadenin nesnel karşılıklarından birine uyarlanması söz konusudur. Fakat bu rivayetlerin, ayetin tefsiri mahiyetinde söylenmiş olmaları da muhtemeldir. Her hâlükârda burada, yüce Allah'ın hışmının ve azabının belirginleştiği bir gün kastediliyor. Bu korkunç hışmı ve gazabı gören insanlar, iman etmek zorunda kalacaklar. Ama bu imanın kendilerine bir faydası olmayacak. Güneşin batıdan doğacağına ilişkin birçok hadis, Şiî kaynaklarda Ehlibeyt İmamlarından; Sünnî kaynaklarda da Ebu Said el-Hudrî, İbn-i Mesud, Ebu Hureyre, Abdullah b. Ömer, Huzeyfe, Ebuzer, Abdullah b. Abbas, Abdullah b. Ebî Evfa, Safvan b. Assal, Enes, Abdurrahman b. Avf, Muaviye, Ebu Umame ve Aişe gibi sahabîlerden rivayet edilmiştir. Ancak Sünnî kaynaklarda yer alan bu rivayetlerin içerikleri arasında akıl almaz ihtilâfların da bulunduğunu vurgulayalım. Çağdaş bilimsel teoriler yeryüzünün şimdiki hareket tarzının değişmesini büsbütün olumsuzlamamaktadır. Buna göre, doğudan başlayan hareket tersine dönebilir ya da kutuplar yer değiştirebilirler; kuzey kutbunun güneye, güney kutbunun da kuzeye, aşamalı olarak veya bütünsel bir atmosfer olayı sonucu birden bire gelmesi mümkündür. Ancak bütün bunlar, ayette geçen ifadenin sembolik bir anlam taşıdığı, bununla gerçeklere ilişkin ilâhî sırlardan bazılarına işaret edildiği ihtimalini göz ardı ettiğimizde söz konusu olan şeylerdir. Rivayetlerde bu alâmetlerden bazısı şu şekilde sıralanır: Dâbbe-t'ularzın çıkması, bir dumanın göğü kaplaması, Ye'cuc ve Me'cuc'un ortaya çıkması... Bütün bunlar, Kur'ân'da zikredilen olgulardır. Bunun yanında başka alâmetler de sayılmıştır: Mehdi'nin (a.s) zuhuru, Meryem oğlu İsan'ın (a.s) inişi, Deccal'ın ortaya çıkışı vs. Bunlar, ahir zamanda ortaya çıkacağı söylenen olgular olmakla beraber, 620 ......................................................................... El-Mîzân Fî Tefsîr-il Kur'ân – c.7 tövbe kapısının kapanmasını gündeme getiren olaylar olma özellikleri
el-Burhan adlı eserde, el-Berkî'den, o da kendi rivayet zinciriyle Abdullah b. Selman el-Amirî'den, o da İmam Cafer'den (a.s) şöyle rivayet eder: "Yeryüzü durdukça, orada helâl ve haramı bilen ve insanları Allah'ın yoluna çağıran Allah'ın bir hücceti (kanıtı) bulunacaktır. Kıyametten kırk gün öncesine kadar yeryüzü hüccetsiz kalmayacaktır. Hüccet kaldırıldığı zaman tövbe kapısı kapanır, hüccetin kaldırıldığı güne kadar iman etmemiş olan kimsenin o gün iman etmesi fayda vermez. Bu duruma düşenler, Allah'ın yarattığı varlıkların en kötüleridir. Kıyamet onların başına kopar." [c.1, s.564, h: 5] Ben derim ki: Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberî, "Mena-kib-u Fatıma" adlı eserinde, bu hadisi başka bir rivayet zinciriyle İmam Cafer'den (a.s) rivayet etmiştir. Tefsir'ul-Kummî'de, müellif babasından, o Nazr'dan, o Halebî'den, o Mualla b. Huneys'den, o da İmam Cafer'den (a.s), "Dinlerini parça parça edip, grup grup olanlar..." ayetiyle ilgili olarak şöyle buyurduğunu nakleder: "Allah'a yemin ederim ki, şu halk da (İslâm ümmetinin geneli) dinini parça parça etmiş bulunuyor." [c.1, s.222] Ben derim ki: Yani çeşitli mezheplere bölünmüşlerdir. Daha önce İslâm ümmetinin yetmiş üç fırkaya bölüneceğini belirten bir hadise yer vermiştik. Tefsir'ul-Ayyâşî'de, Ebu Basir'den, o da İmam Cafer Sadık'tan (a.s) Hz. Ali'nin (a.s) bu ayeti, "fâreku dinehum..." şeklinde okuduğunu rivayet eder. [Buna göre, "Dinlerinden ayrılıp, grup grup olanlar..." şeklinde bir anlam karşımıza çıkar.] [c.1, s.385, h: 131] Ben derim ki: ed-Dürr'ül-Mensûr gibi kaynaklarda belirtildiğine göre, bazı Sünnî kaynaklar da böyle bir kıraati Hz. Ali'den (a.s) rivayet etmişlerdir. el-Burhan adlı eserde el-Berkî'den, o babasından, o Nazr'dan, o Yahya el-Halebî'den, o Muskan'dan, o da Zürare'den şöyle rivayet eder: "Ben yanında oturduğum bir sırada İmam Cafer'e (a.s), 'Kim iyilik getirirse, ona onun on katı vardır.' ayetinin Ehlibeyt İmamlarının ve En'âm Sûresi / 158-160 ........................................................................................ 621 lâyetinden haberi olmayanları kapsayıp kapsamadığı soruldu. İmam
Ben derim ki: Bu rivayet gösteriyor ki, ahirette elde edilecek ecir kişilerin marifetiyle bağlantılıdır. Bu anlamı içeren birçok rivayet, hem Şia, hem de Ehlisünnet kaynaklarında yer almaktadır. Öte yandan, "Kim iyilik getirirse, ona onun on katı vardır." ifadesinin anlamıyla ilgili birçok rivayet aktarılmıştır. Bunları hem Şia uleması, hem de Ehlisünnet uleması aktarmış ve bu ayetin tefsiri bağlamında materyal olarak kullanmışlardır. Ancak bu rivayetlerin büyük kısmı, oruç ve namaz gibi [ayette sözü edilen iyiliğin] nesnel karşılıkların[ın] belirginleştirilmesi etrafında gelişmektedirler. Bu yüzden söz konusu rivayetleri burada birer birer ele alıp irdelemeyi uygun görmedik. Yüklə 2,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|