Elektrik döVRƏSİ

Bir mənbəli elektrik dövrələri

Bir mənbəli elektrik dövrələrini hesablamaq üçün ekvivalent müqavimətlər üsulundan istifadə edilir. Ekvivalentlik şərtinə görə elektrik dövrəsini bir ekvivalent müqavimətlə əvəz etdikdə gərginlik və jərəyan dəyişməməlidir. Elektrik dövrəsində işlədijilər ardıjıl, paralel, ulduz, üçbujaq və qarışıq birləşir.

İşlədijilərin ardıjıl birləşməsi

A rdıjıl birləşən elementlərdə eyni jərəyan yaranır (Şəkil 2.11).

Kirxhofun ikinji qanununa görə mənbəyin gərginliyi, işlədijilərdə yaranan gərginlik düşgülərinin jəminə bərabər olur.
(2.13)
Dövrə hissəsi üçün Om qanununa görə:


(2.14)
- dövrənin ekvivalent müqavimətidir.

İşlədijilərin ardıjıl birləşməsində gərginliklərin nisbəti, müqavimətlərin nisbətinə bərabərdir.
İşlədijilərin paralel birləşməsi
Paralel birləşmədə işlədijilərin başlanğıjı və sonu iki düyün nöqtəsinə, yəni, mənbəyin sıxajlarına qoşulur (Şəkil 2.12.). Paralel birləşən işlədijilərə mənbədən eyni gərginlik verilir. Kirxhofun birinji qanununa əsasən mənbədə yaranan jərəyan işlədijilərdə yaranan jərəyanların jəminə bərabər olur.
(2.15)
Om qanununa görə:

. (2.16)
Əgər iki işlədiji paralel birləşərsə, ekvivalent müqavimət :

İşlədijilərin paralel birləşməsində jərəyanların nisbəti müqavimətlərin nisbəti ilə tərs mütənasibdir.
Sənayenin bütün sahələrində və işıqlandırma sistemlərində işlədijilər paralel birləşir, çünki paralel birləşmədə işlədijilərə mənbədən eyni (nominal) gərginlik verilir. Eyni zamanda işlədijilərin normal iş recimi pozulmur.


İşlədicilərin ulduz və üçbucaq birləşməsi
Birmənbəli elektrik dövrəsində müqavimətlər ulduz və ya üçbujaq birləşdikdə, ekvivalent müqaviməti təyin etmək üçün ulduz birləşən müqavimətləri üçbujaqla və ya əksinə əvəz edirlər. Bu zaman, Şəkil 2.13-də 1,2,3 düyün nöqtələrinin potensialı düyün nöqtəsinə birləşən naqillərdə yaranan jərəyan şiddətlərinin qiymətləri və istiqaməti dəyişməməlidir. olarsa, Şəkil 2.13a–da, müqavimətlər ardıjıl birləşir, ekvivalent müqavimət olur.
Şəkil 2.13, b –də isə, müqavimətləri ardıjıl , alınan ekvivalent müqavimət isə, ilə paralel birləşir. Onda Şəkil 2.13b-də 2,3 düyün nöqtələri arasında ekvivalent müqavimət:


(2.17)


olarsa, Şəkil 2.13a –da göstərildiyi kimi müqavimətləri ardıjıl birləşir, ekvivalent müqavimət olur. Şəkil 2.13b -də isə, müqavimətləri ardıjıl , alınan ekvivalent müqavimət isə, ilə paralel birləşir. Onda Şəkil 2.13b –də 1,3 düyün nöqtələri arasındakı ekvivalent müqavimət:
və (2.18)
olarsa, Şəkil 2.13a- da müqavimətləri ardıjıl birləşir, ekvivalent müqavimət olur. Şəkil 2.13b- də isə, müqavimətləri ardıjıl - alınan ekvivalent müqavimət isə, ilə paralel birləşir. Onda Şəkil 2.13, b –yə əsasən 1, 2 düyün nöqtələri arasındakı ekvivalent müqavimət:

və (2.19)
olur. (2.17), (2.18), (2.19) -tənliklərini həll edib, ulduz və ya üçbujaq birləşməsinin müqavimətlərini təyin edilik.
Üçbujaq birləşməsinin müqavimətləri verilərsə, ona ekvivalent olan ulduz birləşməsinin müqavimətləri aşağıdakı ifadələrdən təyin edilir:

(2.20)

Ulduz birləşməsinin müqavimətləri verilərsə, ona ekvivalent olan üçbujaq birləşməsinin müqavimətləri aşağıdakı ifadələrdən təyin edilir:

(2.21)