Əli Aslanoğlu Yovşanlıq şərqiləri Bakı 2009 Redaktoru: Firuz Mustafa Əli Aslanoğlu. Yovşanlıq şərqiləri
Yüklə 1,24 Mb.
|
| Müharibə
1990-cı ilin yanvar ayının 20-də dəhşətli bir xəbər bütün Laçını lərzəyə gətirdi. Rus ordusu Bakını işğal etmişdi. Yüzlərlə günahsız adam qırılmış, itkin düşmüş, yaxud yaralanmışdı. Azərbaycanın ürəyi, ölkənin paytaxtı Bakı şəhəri tamamilə xarici aləmdən təcrid olunmuşdu. SSRİ dövlətinin başçısı M.Qorbaçovun erməni millətindən olan köməkçilərinin də az rol oynamadığı mənfur bir tarixi cinayət törədilmişdi. Rus hərbi qüvvələri qurudan, dənizdən və havadan qəflətən dinc əhalinin üzərinə hücuma keçib böyük qırğın törətmiş, bu qədim və gözəl şəhərin küçələrini bərbad hala salmışdı. Şəhərdə hərbi vəziyyət elan edilmişdi. Həmin gün bu qara xəbəri Natiqgilə xalası oğlu Mübariz gətirmişdi. Xəbəri eşidən Natiqin elə bil başına bir qaynar qazan su tökmüşdülər. O, hirsindən, hiddətindən özünə yer tapa bilmirdi. Ürəyini didib-dağıdan onlarla suala cavab tapa bilmir, ona görə də əsəbiləşirdi. Rəngi qapqara qaralmışdı.
Necə oldusa, o, ilk dəfə döyüşə getdiyini xatırladı. O zaman da Mübariz qara xəbərlə tənginəfəs qaçıb onu küçədə tutmuşdu... Bu, 1989-cu ilin yazı idi.
Xəbərin var? – deyə tövşüyünü güclə saxlayan Mübariz həyəcanla soruşdu. Ermənilər? – deyə Natiq dərhal suala sualla cavab verdi. Hə, Hacılar kəndinə hücuma keçiblər. Bütün rayon gedib ora. Getdik! – deyə Natiq onun çiyninə vurub evə cumdu. Yavaş görək, necə gedək? Tez gəl! - deyə, Natiq cavab vermədən onu ardınca çağırdı. Beş dəqiqə çəkmədən o, evdən ov tüfəngini və patron qatarını götürüb çıxdı. Onlar birlikdə Hacılara üz tutdular. Yolda 4-5 nəfər də onlara qoşuldu. Kəndə çatmağa 6-7 km. qalmış atəş səslərini açıq-aydın eşidirdilər. Yaxşı ki, onlara kənddən daha üç nəfər qoşuldu, yoxsa onlar hansı səmtdə nə baş verdiyini bilmirdilər və vəziyyətin necəliyini bilmədən döyüşə girmək çətin idi. Hacılardan olan orta boylu 38-39 yaşlarında bir kişi (deyəsən idarə işçisi idi) onları dayandırıb izahat verdi: Səhərdən kəndə tərəf avtomat silahlardan atəş açırdılar. Biz də ov tüfənglərilə hərdən cavab verirdik. Günortaüstü iki tərəfdən kəndə hücuma keçiblər. Hər tərəfdə 50-dən yuxarı erməni var. Sol tərəfdən atəş daha güclüdü. Sağda polis dəstəsi vuruşur. Ona görə də oradan bir qədər geri çəkilib, bütün gücü sol cinaha veriblər. Tərpəndik ora! – deyə, kimsə dilləndi. Gedək, amma ayrılmayın. Hamı bir yerdə getsin. Silahı olanlar (cəmi 6 nəfərdə ov tüfəngi vardı) mənimlə irəlidə, qalan 3 nəfər arxada gəlsin.– deyib, həmin kişi irəli yeridi. Onlar atəş səsinin güclü olduğu yerə yaxınlaşanda göründü ki, burada da 7-8 nəfər polis işçisi qayaya söykənib atışır. Onlardan biri uşaqları gətirən kişiyə: Həsən, siz burda olun, mən təpənin üstünə tərəf gedim görüm vəziyyət nə hallıdı. – deyib, avtomatını da götürüb yoxuşa dırmaşmağa başladı. Tüfəngi olanlar hərəsi bir daşın dalına yatıb, düşmən tərəfə bir-iki atəş açdılar. Qarşı tərəfdən atəş səsi elə bil bir qədər azaldı. Natiq qoşalüləni ikinci dəfə doldurub atəşə hazırlaşırdı ki, birdən yuxarıdan bir polis nəfəri qışqırdı: Tez olun, çəkilin aşağı! – sağ əlini dərəyə tərəf uzatdı. - Köpəy uşağı bizi mühasirəyə almaq istəyirlər. Həsən tez qalxıb: Uşaqlar, silahı olmayanlar tez geri çəkilib dərəyə düşsün, ordan qobu yuxarı çəkilmək lazımdır. – dedi. Mübarizin tüfəngi olmasa da Natiqin yanına qaçdı. Gəl bir yerdə gedək, məndən aralanma – dedi, - bir-birimizi itirərik. Artıq gün batmağa yarım saatdan bir az çox qalırdı. Onlar qalxıb Həsən deyən səmtə getmək istəyirdilər ki, daha 3-4 polis nəfəri onlara çatdı: Tez düşün, mühasirəyə düşürük, - deyə, onlardan biri qışqırdı. Uşaqlar kolluq yamacdan özlərini aşağı uçurladılar. Yıxılıb dura-dura dərəyə endilər. Hər ikisinin üst-başı cırıq-cırıq olmuşdu. Onlarla daha 3 polis nəfəri düşdü. Polis işçilərindən biri: Haydı, dərə yuxarı gedib, o biri təpənin dalından, onların arxasına keçmək lazımdır. – dedi. Təpəni aşmaq bir saata qədər vaxt apardı. İrəlidə iki polis işçisi, onun ardınca yerli kənddən 3–4 nəfər, sonra Natiqlə Mübariz gedirdilər. Göstərilən yerə çatanda polis işçilərindən biri o birisinə: Musa, sən 4-5 nəfərlə burda dur, mən üç nəfərlə təpənin üstünə çıxım, hava qaralır. Atəş açsam, siz də gələrsiz.– dedi və ilk nəzərinə çarpan iki nəfər işarə etdi: Getdik! Bu iki nəfərin biri Natiq idi. Onlar 4-5 dəqiqədən sonra artıq təpənin üstündə idilər. Polis işçisi diqqətlə hər tərəfi gözdən keçirib: Əclaflar aşağıdadırlar. – dedi və avtomatından həmin tərəfə üç-dörd atəş açdı. Artıq arxadakılar da gəlib çıxmışdılar. Altı-yeddi atəş birdən açıldı. Ala-toranlıqda aşağıda kolların tərpəndiyi görünürdü. Qaçırlar quldurlar, – deyərək, həmin polis nəfəri daha 5-6 avtomat atəşi açdı və ov tüfəngləri də ona qoşulub şaqqıldadı. Onlar atəş aça-aça irəli yeridilər. Qarşıdan atəş səsi kəsilmişdi. Təxminən 600-700 metr irəlilədikdən sonra sağa buruldular. Daha yarım saatdan sonra sağ cinahda vuruşan polis dəstəsinin yanına çıxdılar. Vəziyyət necədi? – qaranlıqda kimsə, gələnlərdən soruşdu. Qovduq, yoldaş rəis. - polis nəfəri cavab verdi. Natiq indi tanıdı ki, vəziyyəti soruşan Telmandı... O zaman Natiq evə gecə saat 2-də gəlib çıxdı. Anası və bacısı özlərinə yer tapa bilmirdilər. Onların danlağını, tənqidini, hədəsini Natiq elə bil eşitmirdi. Üst-başının cırılması isə təəssüf hissindən artıq qürur hissi doğururdu. O, evə qələbə ilə qayıtmışdı!.. İndi yanvarın 20-də gələn qara xəbər isə onda acı təəssüf, heyrət və təhqiramiz acizlik hissi doğururdu. İlk dəfə idi ki, Natiq özünü gücsüz və kimsəsiz hiss edirdi. Natiq və Mübariz evdən çıxıb raykomun binasının qarşısındakı meydançaya yollandılar. Hər bir fövqəladə hadisə baş verəndə camaat bura toplaşırdı. Meydança indi də dolu idi. Orada mitinq gedirdi. Tribunaya yaxınlaşmaq çətin idi. Meydan kişi, qadın və uşaqlarla dolu idi. Tribunada rayon Xalq Cəbhəsinin üzvlərindən bir nəfər çıxış edirdi. Mikrofon olmadığından onun səsi meydançanın kənarında güclə eşidilirdi. Lakin ümumi məzmun qırıq-qırıq çatan cümlələrdən aydın olurdu. Bu, laçınlıların 20 yanvar işğalına etiraz nümayişi idi. Daha iki cansıxıcı həftə də gəlib keçdi. Bakıdan isə yalnız və yalnız ürək ağrıdan xəbərlər gəlməkdə davam edirdi. Şəhərdə komendant saatı tətbiq edildiyindən Bakıya gediş-gəliş çətinləşmişdi. Xalq Cəbhəsinin üzvlərinin bir neçəsi həbs edilmiş, bəziləri də gizli fəaliyyətə keçmişdilər. Respublika rəhbərliyi yenidən dəyişmişdi. Ə.Vəzirovun yerinə A.Mütəllimov partiyanın mərkəzi komitəsinin birinci katibi təyin olunmuşdu.
Mart ayının 28-də Natiqin böyük qardaşı Namiq Bakıdan Laçına gəldi. O, əsgərlikdən 1990-cı ilin dekabrında qayıtmışdı. İki həftə Laçında qalıb Bakıya getmişdi. 20 Yanvar qırğınında o da Bakıda idi. Xoşbəxtlikdən xəsarət almamışdı. Namiq anası və bacısı ilə görüşüb hal-əhval tutduqdan sonra Natiqi soruşdu:
Natiq dərsdədi? Yox, deyəsən, bu gün posta gedib. – deyə, Hürü xala cavab verdi, sonra böyük oğluna öz narazılığını bildirdi: Dəfələrnən demişəm, özünə yığışmır. Özbaşına tüfəngi götürüb gedir, gecənin yarısı qayıdıb gəlir. Bir dəfə lap səhər işıqlaşanda qayıtmışdı. Neyniyim, kişi Bakıda, mənim də sözümə qulaq vermir. Kimnən gedir posta? – Namiq soruşdu. Nə bilim, ay bala, özlərinin qrafiki var. Heç evdə söz danışır ki, biləsən hara gedir, kimnən gedir? Vallah bu gədə bizim başımıza iş açacaq. Onun tayları qəbul imtahanına hazırlaşır, bu isə... nə deyim vallah. Eybi yoxdur, yəqin mənim əvəzimə gedirmiş – deyə, Namiq bacısına göz vurdu, – Daha getməz, özüm öz yerimə çıxaram. Hürü xala üzünü qızına tərəf çevirib: Düzəltdi!... Biz dedik böyük gələr, kiçiyin başına ağıl qoyar. Ay oğul, hökumət gərək müharibə aparsın. Hərə - hərəliknən erməni qabağına durmaqmı olar? Vallah, belə getsə, ermənilər buraları viranə qoyacaq! – dedi və başını narazı-narazı silkələyib mətbəxə keçdi. Hökumət yoxdur, ay ana. Elə nə iş görsək, gərək özümüz görək. Biz indi iki cəbhədə mübarizə aparmalıyıq. Həm öz qeyrətsiz başçılarımıza qarşı, həm də erməni quldurlarına qarşı. Hələ rus imperialistlərini demirəm. Gördünüz də...ə, Bakıya nə toy tutdu əclaflar. Ona görə ki, qulaqlarına azadlıq sözü dəymişdi. Amma bizim xalqı belə şeylər qorxuda bilməz. Namiq evin ortasında ayaq üstə dayanıb sanki çıxış edirdi. Süfrəyə yemək gəldiyindən sözünü yekunlaşdırdı: Gec-tez ruslarnan da qurtaracağıq. O kəslər ki, bizə dost deyil, deməli düşməndi... O axşam Natiq evə tez qayıtdı. Darvaza qapısını açıb həyətə girəndə Namiqlə üz-üzə gəldi. Ə, hardasan, gəl çıx də..ə! – deyib, Namiq onunla əl tutub görüşdü. Cavab gözləmədən dərhal soruşdu: Posta gedirsiniz? Kimlərnən gedirsiniz? 5-6 nəfərik. Mən Mübariznən bir çıxıram, xalaoğluynan. – Natiq cavab verdi. Silahınız var? Var deyəndə,... belə də.. – Natiq hələ də əlində saxladığı qoşalüləyə işarə ilə: Kimin nəyə gümanı gəlir. – dedi. Ə, bunnan silah olar? Ermənilərin pulemyota qədər hər şeyi var. Natiq tüfəngi və içində qatar olan çantanı stolun üstünə qoyub, ayaqqabılarını çıxara-çıxara soruşdu: Bakıda vəziyyət nə təhərdi? Pis. Komendant saatı qoyulub, Xalq Cəbhəsi dağıdılıb, şəhər bərbad gündədi. Hürü xala uşaqlarını evə çağırdı: Bala, gəlin çay için, niyə ayaq üstə qalmısınız? Gəlirik, - deyə Natiq böyük qardaşını irəli buraxıb onun ardınca evə keçdi. Yollar necədi? Qubadlı yolu gəlmisən? – Natiq soruşdu. Başqa yol var ki? Heç Qubadlı yolu da qorxusuz deyil. Ermənilər hər cür təxribat törədə bilərlər. Gərək həmişə sayıq olasan. Səhərisi gün Natiq məktəbə gedəndən sonra, Namiq də evdən çıxdı ki, şəhərdə bir az hərlənib vəziyyətdən hal-əhval tutsun. * * *
Natiq qəbul imtahanlarına demək olar ki, hazırlaşmadı. Daha doğrusu, hazırlaşmağa nə vaxt var idi, nə də həvəs. Həftədə 2-3 dəfə posta gedib növbə çəkirdi. Qalan günlərdə isə ev işlərini və gündəlik dərsini yola verirdi. Ancaq o, dərslərindən axsamırdı, riyaziyyat və fizikadan isə sinifdə hamıdan birinci idi. İmtahanlara 12 gün qalmış Natiq Namiqlə birlikdə Bakıya yola düşdü. Laçın-Qubadlı yolu boyunca bir neçə yerdə nəzarət-yoxlama postları var idi və yolda tez-tez keçən polis maşınlarına rast gəlinirdi. Bu yol indiki vəziyyətdə doğrudan da təhlükəli idi. Dərələrdən və meşələrdən keçən yola hər vaxt erməni quldurları gəlib çıxa bilərdilər. Qubadlı və Laçın rayonlarının Ermənistanla həmsərhəd olan hissələrində bir neçə nəzarət postu qoyulmuş olsa da, istənilən vaxt erməni yolkəsənləri meşənin içi ilə xəlvət yollarla buralara qədər irəliləyə bilərdilər. Xoşbəxtlikdən hər şey salamatlıqla qurtardı və onlar 7 saatlıq yoldan sonra gəlib Bakıya yetişdilər. Qəbul imtahanları gözlənilmədən çox asanlıqla keçdi və Natiq Azərbaycan İnşaat Mühəndisləri İnstitunun Yol-inşaat fakültəsinə qəbul olundu... 1991-ci ilin ortalarından etibarən Laçın demək olar ki, blokada vəziyyətində idi. Ermənilər Laçın-Şuşa, Laçın-Kəlbəcər yollarına tam nəzarət edir, Laçın-Qubadlı yolu isə Qayğı qəsəbəsi ərazisində müntəzəm atəşə tutulurdu. Bu təhlükəyə baxmayaraq Laçının yeganə çıxış yolu olan Qubadlı yolu ilə laçınlılar respublika ilə əlaqəni üzmürdülər. Milli Ordunun yaradılması barədə qərar verilməsinə baxmayaraq hələ ortada bir şey yox idi. Laçının əli silah tutan adamları ov tüfəngləri ilə gecə-gündüz quduz və hiyləgər düşmənin qabağında dayanırdılar. Xalq könüllülərindən yaradılmış Laçın batalyonu və polis işçilərindən təşkil olunmuş kiçik bir dəstə yeganə ümid yeri idi. Laçın döyüşür, müharibə aparırdı, özü də təkbaşina, arxasiz, köməksiz, silahsiz. Buna bəlkə də buna müharibə yox, öz torpağı, od-ocağı, ev-eşiyi, doğma yurdu uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi demək daha doğru olardı. Artıq uşaqdan-böyüyə hamıya bəlli idi ki, respublika rəhbərliyindən heç bir hay-haray olmayacaq. Buna görə də əsli Laçından olan, lakin respublikanın, eləcə də SSRİ-nin başqa şəhərlərində yaşayan cavanlar da axışıb gəlirdilər ki, öz ata-baba yurdlarını müdafiə etsinlər. Laçın batalyonu yavaş-yavaş böyüyüb möhkəmlənir, döyüş təliminə və təcrübəsinə yiyələnirdi. Natiq institutun gündüz şöbəsində oxumasına baxmayaraq dəfələrlə Laçına gəlmiş və hər dəfə də rayonda qaldığı 10-15 gün müddətində müntəzəm olaraq döyüş bölgələrinə getmişdi. Qardaşı Namiq Laçın batalyonunda döyüşürdü. Əslində Natiq Bakıya - instituta arabir gedirdi. Onun əsas vaxtı cəbhədə keçirdi. Dekanlığa Laçın batalyonunda vuruşması barədə arayış təqdim olunmuşdu. Könüllülər dəstəsində o, kəşfiyyat qrupunun döyüşçüsü kimi tanınırdı. Hər dəfə cəbhəyə gedəndə Natiq xalası oğlu Mübarizin yanına gedir və onun rəhbərlik etdiyi 10 nəfərlik kəşfiyyat dəstəsinə qoşulub əməliyyatlarda iştirak edirdi. Laçının cənubunda Səfiyan, Suarası, Türklər, Cicimli kəndləri, eləcə də Susuz dağ, Qızartı yüksəklikləri uğrundakı döyüşlərdə Natiq yaxından iştirak etmiş, dəfələrlə çətin sınaqlardan çıxmışdı. Xalaoğlu Mübariz bu bölgədə böyük ad-san qazanmışdı. Onun rəhbərlik etdiyi kiçik kəşfiyyat dəstəsi neçə yol ermənilərin arxasına keçib qəfil zərbələrlə düşməni pərən-pərən salmış, çoxlu sayda əsir götürmüşdü. Mübarizin kəşfiyyat dəstəsində Natiq döyüşün adi bir iş olduğuna artıq alışmışdı. Burada qorxunun nə olduğunu heç kəs xəyalına gətirmir, əməliyyatlardan azad vaxtlarda demək olar ki, hamı darıxırdı. ...Qızartı yüksəkliyini tutmaq üçün Suarası kəndinin ermənilərdən təmizlənməsi lazım idi. Bunun üçün həmin kənddə kəşfiyyat işi görülməli, düşmənin qüvvəsi və mövqeləri barədə dəqiq məlumat toplanmalı idi. Ümumi məlumat belə idi ki, düşmən Suarasında bir rotadan çox qüvvə saxlayır, Qızartı yüksəkliyində isə güclü atəş nöqtələrinə malikdir. Mübariz, Natiq və 8 nəfər də başqa döyüşçülər kəşfiyyata axşam saat 10 radələrində yollandılar.
Qərargahın tərtib etdiyi plana görə, Mübarizin kəşfiyyat qrupu düşmən mövqelərini aydınlaşdırdıqdan sonra hücum barədə yaşıl raketlə işarə verməli idi. Hücumun istiqaməti də raketin uçuşu istiqamətində olmalıydı. Kəşfiyyat qrupu əsas qüvvələrin hücuma keçmə işarəsini alan kimi özü arxadan yayındırıcı zərbə endirməli idi. Gecə saat 2 radələrində kəşfiyyat dəstəsi artıq Suarası kəndinin arxasında idi. Onlar sağ tərəfdən kəndi dolanıb keçmişdilər. Buralarda nə post, nə də atəş nöqtəsi aşkar edilməmişdi. Lakin özlüyündə bu da yaxşı deyildi. Çünki, əldə heç bir məlumat yox idi. Məlumat toplamaq üçün kəndə girməli, həm də onun ətrafı axtarılmalıydı. Bunun üçün onlar iki yerə bölünməli oldular. Mübariz, Natiq və daha 2 nəfər kəndin içərisini, qalan 6 nəfər isə kəndin sol cinahını və Qızartı yüksəkliyini 2,5 saat müddətində öyrənib şərtlənilən yerdə – Boz qayanın altında görüşməli idilər. Hər bir halda bütün dəstə səhər saat 4:30-da burada cəmləşib raket işarəsi verməli idi. Natiqgilin dəstəsi yavaş-yavaş kəndə yaxınlaşıb birinci işıq gələn bir evin arxasına çıxdılar. Mübariz göz gəzdirib gördü ki, başqa heç bir evdə işıq yoxdur. Bilinirdi ki, bura ya qərargahdı, yaxud da vacib bir məntəqədir. Çünki evin qarşısında silahlı növbətçi gəzişirdi. Evə yaxınlaşmaq, hətta burada çox dayanmaq belə çox təhlükəli idi. Ona görə də Mübariz öz dəstəsini bir qədər də geri çəkib qalın bir kolun altında cəmlədi. Buradan kəndin əksər evlərinin qaraltısı görünürdü.
Burada oturmaqla heç nə əldə edə bilmərik. – deyə Natiq Mübarizin qulağına pıçıldadı. Hə, gərək bir təhər kəndin içindən keçib o biri başa çıxaq – Mübariz cavab verdi. Minaya düşmərik? Düşsək, indiyə kimi düşərdik. Elə minaya düşməmək üçün kəndin içinə girmək lazımdı. Ətrafı dolansaq, sən deyən ola bilər. Daha 10-15 dəqiqə darıxdırıcı bir sükutla keçdi. Nəhayət, Mübariz dilləndi: Durub getməliyik. Deməli belə edirik: iki nəfər Üzeyir və Niyazi arxadan – bizdən 50 metr aralı gəlir, Natiqlə mən qabaqda düz yerişlə kəndin içi ilə addımlayıb keçirik. Bizi görən olsa da gecə vaxtı ağlına gətirməz ki, özgədir. Hər halda hərə bir qumbara hazırlasın və avtomatını ayaqda saxlasın. Qorxusu yoxdur. Çətini bura kimi idi. Dığalar yatır. Natiq və Mübariz qalxıb irəli yeridilər. İki evin arxasından keçib üçüncü evin çəpərinin yanına çıxdıqda üstü torla örtülmüş iki təzə tankın həyətdə dayandığını gördülər. Ən kənardakı evin qarşısında da bir piyada döyüş maşını dayanmışdı. Onlar kənddən çıxıb 30 metrlik məsafədə olan bir ağacın altında dayanaraq arxadakı iki nəfəri gözlədilər. Onlar təqribən 30–40 metr aralı sakit addımlarla gəlirdilər. Kənardan baxan onları gecə gəzintisinə çıxmış avaralara oxşadardı. Üzeyirlə Niyazi çatdıqdan sonra Mübariz dedi: İndi təhlükəlidi. Buralar minalı ola bilər. Gəlin geri qayıdıb kəndin içindən arxasına çıxaq. - deyə Natiq dilləndi. Yəni deyirsən risq həmişə gətirir? – Üzeyir gülümsədi. Ağıllı təklifdi, xalaoğlunun başı işləyir. – deyə, Mübariz bu təklifə razı oldu. Sonra: Uşaqlar, həmin qaydada getdik! – dedi və Natiqin əlindən tutub irəli yeridi. Artıq 12-13 dəqiqədən sonra onlar kəndin o biri tərəfində idilər. Mübarizin dəstəsi Boz qayaya çatanda saat 4 idi. O biri dəstə hələ qayıtmamışdı. İkinci dəstənin ilk üç nəfəri 5-6 dəqiqədən sonra qayıtdı. Onlar Suarası kəndinin sağ ətrafını gəzib gəlmişdilər. Məlum oldu ki, orada meşənin arasında açıq talada xəndək qazılıb və müdafiə mövqeyi yaradılıb. Qızartıya gedən uşaqlar ləngiyirdilər. Yəqin yoxuş yuxarı çıxıb sonra səssiz eniş enmək çətin idi. Kəşfiyyatçılar bunu yaxşı bilirdilər. Yoxuşa dırmaşmaq çətin olsa da, kəşfiyyatçı üçün təhlükəsiz idi. Çünki, yuxarıdan onu görmək çətin idi, həm də ayağın altında çınqıl sürüşməsi ehtimalı az idi. Eniş aşağı qayıdanda isə çınqılın sürüşüb kəşfiyyatçını ələ verməsi ən qorxulu cəhət idi. Nəhayət, axırıncı üç nəfər də gəlib çıxdı. Artıq saat 5-ə iyirmi dəqiqə işləyirdi. İşarə vaxtına 10 dəqiqə qalırdı. Məlum olmuşdu ki, Qızartı yüksəkliyinin ön və sol tərəflərində müdafiə istehkamları yerləşdirilib. Oraya tank çıxa bilməzdi. Yəqin ki, qranatamyot və pulemyot da yerləşdirilmişdi. Mübariz bütün məlumatları kəşfiyyatçılarla götür-qoy edəndən sonra qərara gəldilər ki, kəşfiyyat qrupunun gəldiyi tərəfdən hücum daha əlverişlidir. Artıq 5 dəqiqədən sonra 2 ədəd dalbadal yaşıl fişəng Suarası kəndini işıqlandırdı. Bundan 2-3 dəqiqə sonra aşağıdan qırmızı fişəng atıldı. Bu, hücumun başlanmasına işarı idi. * * *
Hürü xala neçə dəfə Natiqə yalvarmışdı ki, müharibəyə bir evdən biriniz gedirsiniz bəsdi. Lakin Natiqi evdə saxlamaq mümkün deyildi. Bir dəfə anası yenə də onu yasalamaq istəyəndə Natiq qəti cavab vermişdi: Ay arvad, məni biabır etmək istəyirsən? Gör mənim tay-tuşlarımdan evdə, aralıqda veyillənəni var? Namiqin öz yeri, mənim də öz yerim. Müharibədə elə qayda yoxdur ki, hər evdən bir nəfər döyüşsün. 10 qardaş olsaq onumuz da getməliyik. Hürü xala oğlunun tərsliyini bilsə də yenə dayana bilməyib: Oğul, demirəm ki, qaçıb gizlənəsən, qoy hökumət əsgər yığsın, təlim keçsin, silah versin, biz də bilək ki, uşağımız hara gedir, kimnən gedir. Belə olmaz axı. – deyəndə Natiq: Hökumətdən gözünüzü yığın – demişdi – hökumət komissiyon dükanları açmaqdan, rüşvət pulu saymaqdan vaxt tapa bilmir ki, müharibə ilə məşğul olsun. Bakıda “yıxdı-yıxdı”, nə bilim “yordu-yordu” oyunu gedir. Rəhmətliyin qızı, sən də hökumət, hökumət deyə yapışmısan. Sənin dediyin hökumətin Ali Baş Komandanı bircə dəfə də cəbhə bölgəsinə ayaq basmayıb, heç basmaq fikri də yoxdur. Bizim işimiz göydə bir Allaha, yerdə isə ancaq öz qüvvəmizə qalıb, nə qoyub, nə axtarırsan ?– deyə, vəziyyəti izah etmişdi. Onun cavabından heyrətlənən anası əlini üzünə qoyub mat-məətəl qalmışdı. Vəziyyət getdikcə ağırlaşmaqda davam edirdi. Daha nə dözüm üçün səbr, nə də nicat üçün ümid yeri vardı. Natiq institutu buraxıb cəbhəyə getməyi qəti qərarlaşdırmışdı. Özünə münasib bir–iki yoldaş axtarırdı ki, tək yola düşməsin. 1992-ci ilin may ayının 6-da Natiq Yeni Günəşlidə uşaqlıq dostu Asəf Heydərovla rastlaşdı və fikrini ilk dəfə ona açıqladı: - Rayonda vəziyyət ağırdı, belə getsə, Laçını ermənilər alacaq. Gəl 5-6 uşaq yığıb biz də gedək.
Natiq sanki xeyli yüngülləşdi. Doğrusu, onun özünün də nizama salınmalı işləri vardı. Artıq onların ailələri Bakıda idi. Laçın demək olar ki, tamam köçmüşdü. Rayonda yalnız əli silah tutan, vuruşmağa imkanı olanlar qalmışdı. Mayın 18-də Laçının süqutu barədə qara xəbər ildırım kimi beyinlərə işlədi. Natiq dərsdən qayıdanda yolda eşitmişdi ki, Laçında vəziyyət xarablaşıb, qoşunlar da geri çəkilirlər. Ancaq o, inana bilmirdi ki, silahı, sursatı ola-ola qoşun geri çəkilər.
Həmin gecə bəlkə də heç bir laçınlı yatmadı. Evi-eşiyi, dədə-baba yurdu dağılan da yatardımı? Natiq gecədən xeyli keçmiş yatağına uzansa da, səhər saat 5-ə kimi yuxuya gedə bilmədi. O, nə fikrini cəmləşdirib düşünə bilir, nə də rahatlaşıb yuxuya keçə bilirdi. Qovrula-qovrula o tərəf-bu tərəfə çevrilirdi. Gözünün qabağına ancaq bir şey gəlirdi. Evləri od tutub yanır, yekəpər bir erməni odpüskürəni taxtapuşa tuşlayıb onların evini alışdırırdı. Başqa birisi tankı sürüb darvazanı uçuraraq həyətə girir, həyətdə nə varsa əzişdirirdi. Bunun yuxu, yaxud ayıq halda təsəvvür olduğunun onun üçün indi heç bir fərqi yox idi. Natiq yuxudan saat 10-da ayıldı. Başı ağrıyırdı. Həmin gün instituta getmədi. Daha doğrusu, öz-özlüyündə evdən bayıra çıxıb camaatın gözünə görünmək ona ağır gəlirdi. Fikirləşirdi ki, indi hamı ona baxacaq, kimisinin yazığı gələcək, kimisinin də acığı tutacaq. Bunun hər ikisi dözülməz idi. Yeri-yurdu düşmən tapdağında olan cavan oğlan da belə məqamda kənarda qala bilərmi? Bu sual ona bir an belə rahatlıq vermirdi. Hürü xala oğlu üçün çay töküb stolun üstünə qoydu. Sonra yaylığının ucu ilə gözünü silib o biri otağa keçdi. Məlum idi ki, ağlayırdı. Həmişə anasının kövrəlməsinə acığı tutan Natiq indi stolun arxasında lal kimi oturub gözünü bir nöqtəyə zilləmişdi. O da ağlayırdı. İçində. Bəlkə də səsnən ağlasaydı onun üçün bir yüngüllük olar, ürəyi toxtayardı. Ola bilsin ki, ağlamaq onun ağlına gəlməmişdi. Yoxsa çarpayısına uzanıb ürəyi soyuyana kimi ağlayardı. İndi o keyləşmişdi. Nə qədər fikrə getdiyini bilmədi, onda fikirdən ayıldı ki, çayı tamam soyuyub, buza dönüb. İki qurtum soyuq çaydan udub gedib üzü üstə çarpayısına uzandı... Onlar Asəflə iyun ayının 7-də səhər saat onun yarısında Yeni Günəşlidə görüşdülər. Nə vaxt yola düşək? – deyə, Asəf kefsiz halda soruşdu. İndi. Necə yəni indi? Çox sadə. Çıx evdən pal-paltarını götür gedirik avtovağzala. Asəf bir qədər duruxdu. Bəlkə səhər tezdən... Yox, indi! – deyə, Natiq israr etdi. Uşaqlıq dostunun inadkarlığından xəbərdar olan Asəf: Gəl çıxaq, götürək. – deyib, yaşadıqları evin blokuna tərəf irəlilədi. Natiq deyəsən hazır gəlmişdi. Əlində yol sumkası var idi. Bayaqdan sumkaya fikir verməyən Asəf indi gördü ki, Natiqə yoldaşlıq etməsə, bu inadkar təkbaşına yola düşəcək. Birdən Asəf sanki yuxudan ayıldı: Avtovağzala niyə gedirik? Müdafiə Nazirliyinə getmək lazımdı. Mən avtovağzal dedim? Yox, əlbəttə Müdafiə Nazirliyinə gedirik. Onlar saat 12:30-da artıq Müdafiə Nazirliyinin səfərbərlik şöbəsində idilər. Hündürboylu, Azərbaycan dilində çətin danışdığı hiss olunan kapitan onların hər ikisinə cəbhəyə könüllü getmələri barədə ərizə yazdırıb qurtardıqdan sonra dedi: Bu gün saat 3-də Murovdağ bölgəsinə maşın gedəcək, bəlkə sizi ora yerləşdirdik. Nahar fasiləsindən sonra burada olun. Natiq və Asəf nazirlikdən çıxıb həm nahar etmək üçün, həm də yola bəzi ehtiyatları almaq üçün şəhərə yollandılar... Onlar qayıdıb gələndə şöbənin qarşısında 10–15 nəfər vardı. Natiq onlardan ikisini tanıdı – laçınlı uşaqlar idilər. Saat 14:40-da avtobus 21 nəfər könüllülər dəstəsi və bir nəfər cavan leytenantla Müdafiə Nazirliyinin qarşısından yola düşdü... Yüklə 1,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|