ƏLİ ŞAMİl burul ğ anda n ç ixma q m ü m k ü n d ü r m ü ? B a k ı — 0 1

Tufanqabağı sakitlik
İlk baxışda elə görünür ki, Naxçıvanda möhkəm siyasi sabitlik var. Ara-sıra sərhədlərdə gedən döyüşlər, Şəhidlər xiyabanında atılan yaylım atəşləri sakit qarşılanır. Sədərək kəndinin 10 min nəfərdən çox sakini ev-eşiklərindən perikib, qohumlarının, tanışlarının evində, çadırlarda yaşayırlar. Kəndin başının üstünü əjdaha kimi almış Mil təpəsi gündə, iki-üç gündən bir 3-4 nəfərin yaralanmasına və ölümünə səbəb olur. Mil təpəsi iki aydan çoxdur düşmənin əlindədir. Ora da mütləq hücumla alınmalıdır. Hücum zamanı itki veriləcəyi mülahizəsini əsas tutaraq Mil təpəsinin geri alınması təşkil edilmir. Nəticə isə daha pis olur. Ölən və yaralananların sayı gündən-günə artır (hücum edilsə, bəlkə, heç bu qədər itki olmazdı). Camaat isə ev-eşiyinə dönə bilmir.

Ermənilər də elə bunu istəyirlər. Hücum edib Sədərəyi işğal etmək istəyirlər. Hücum edib Sədərəyi işğal etmək fikrindən uzaqdırlar. Dözülməz şərait yaradıb, adamları ikibir, üçbir köçməsinə nail olduqdan sonra boşalmış kəndi rahatca tuta­caqlar. Kərkini də beləcə işğal etdilər. Son aylar apar­dıqları əməliyyat nəticəsində Günnüt, Havuş kəndlərini də boşaldıblar. Uzun müddət Naxçıvanda belə bir fikir formalaşmışdı ki, Ermənistan tərəfdə yüksək səviyyəli danışıqlar aparmaqla sər­hədlərdə dincliyə nail olmaq mümkündür. İnsafən, bunun da hamı şahidi idi. Hətta sakitlik, dinclik naminə sərhədlərdə səngər qazılması, müdafiə qurğuları yaradılması da dayan­dı­rıl­mışdı ki, erməni tərəfi əsəbiləşməsin.

Mayın ilk günlərində və xüsusən mayın 18-də sübh tezdən erməni quldurlarının qəfil hücumu hamını sarsıtdı. Məlum oldu ki, düşmən tərəf bizlə danışıq apara-apara öz işlərini görür, dağ yüksəkliklərinə yollar çəkir, hücum hazırlığı görür. Rəhbərlik erməni tərəfin xəyanətini pisləmək əvəzinə, bütün gü­nah­ları müxalifətin üstünə yıxmağa çalışdı. Mitinqlərdə, tele­viziyada söylənən bu mülahizələrdən düşmən tərəf çox məharətlə istifadə etdi. Bundan sonra da muxtar respublikanın sər­həd kəndlərinə hücuma keçdilər.

Erməni quldurlarına qarşı döyüşlərdə isə Muxtar Respub­likadan ayrı-ayrı dəstələr yollanır. Bu dəstələr arasında sıx əlaqə, birlik, rabitə yoxdur. Neçə vaxtdır həmin dəstələri Azər­baycan Müdafiə Nazirliyinin diviziyasına çevirmək haqqın­da söz-söhbət gedir. Əməli iş isə yoxdur.

Naxçıvan MR Dövlət Müdafiə Komitəsini muxtar respublika maliy­yələşdirir, könüllüləri Xalq Cəbhəsi, OMON-çuları Daxi­li İşlər Nazirliyi.

Muxtar Respublikada Dövlət Müdafiə Komitəsinin, Gömrük Komitəsinin, Xarici Əlaqələr Komitəsinin və s. yaradılması və bu təş­ki­latların Azərbaycan Konstitusiyasına əməl etməyərək özlə­ri­ni sərbəst aparmaları Naxçıvanın Monako, Andorra, Lixtenşteyn kimi cırtdan bir dövlətə çevrilməsi qorxusu yaradır. Naxçıvandan İrana və Türkiyəyə getmək üçün qoyulan qanunlar gömrük qanunlarından fərqlənir. Naxçıvan Dövlət Müdafiə Komitəsi Azərbaycan Müdafiə Nazirliyinin xəbəri olmayan əmrlər verir və onu həyata keçirir. Hüquqşünaslar da, millət vəkilləri də, xalq da bütün bu Konstitusiya pozuntularını hələlik sakitcə qarşılayır. Dəmiryolu işləmədiyindən muxtar respublikada yanacaq, ərzaq qıtlığı var. Vəziyyətdən çıxmaq üçün 400-ə yaxın yük maşını ayrılıb ki, Astaradan yükləri İran İslam Respublikasıın ərazisindən keçirməklə Naxçıvana gətirsinlər. 16-20 ton yük götürən maşınlar Naxçıvana 2-5 ton yüklə gəlir. Muxtar respublikaya gələn yardımları dəllallar hamının gözü qarşısında od qiymətinə satırlar.

Xarici ölkə vətəndaşları istədikləri fəaliyyətlə məşğul olurlar. İran İslam Respublikasından gəlmiş Abdulla Məhəm­mədi Qahab kəndindən olan yeniyetməni qanunsuz yolla İrana apartdırmışdı. Məsələnin üstü açılıb valideynlər şikayət etsə də, MR Daxili İşlər Nazirliyi cinayət işi qaldırmadı. Aradan bir aydan çox keçəndən sonra yeniyetmənin cənazəsi Araz çayından tapıldı.

Cinayəti törətmiş Abdulla Məhəmmədi İrana yola salındı... Nazirlər Kabinetinin funksiyasını Ali Məclis «mənimsəyir».

Keçmiş partokratlar təzə qiyafədə meydana çıxırlar. Məsə­lən, uzun müddət Ordubadda və Naxçıvanda Partiya Komi­təsinin I katibi işləmiş Ş.Xanbabayev Baş nazir təyin edilir. Partiya təsərrüfat fəalları yığıncağını xatırladan Nax­çıvan MR Ali Məclisi Rəyasət Heyətinin genişləndirilmiş iclaslarında bütün məsələlərin müzakirə və həll edilməsinə cəhd göstərilir.

Demokratik blokdan olan deputatlar da, siyasi partiyaların nümayəndələridə hələlik susur, hətta televiziya və qəzet üzərin­dəki ciddi nəzarətə də etiraz etmirlər.

Totalitar rejim dövründən qalmış idarəetmə aparatına xalq hərəkatından gəlmiş bir neçə nəfəri işə götürməklə yaradıl­mış tarazlıq uzun müddət davam edə bilməz. Bu ölməkdə olan kom­munist rejimini qoruyub saxlamaqdan, demokratik islahat­la­rın qarşısını almaq cəhdindən başqa nə ola bilər?

Naxçıvanda sakitlikdir. Lakin bu tufanqabağı sakitliyi xatırladır. Qarşıdakı tufanda bütün çatışmazlıqların günah­karı kimi müxalifəti təqdim etmək olar. Bu, gəminin tufandan sağ-salamat çıxarılacağına zəmanət vermir.

“Azadlıq” qəzeti, 1992, 29 iyul, № 61(161), s. 5.