Endüstriyel Gürültü

Detaylı gürültü etüdü

Gürültü ön etütlerinin yapılması detaylı çalışma ve dikkat gerektiren belli noktaların tespit edilmesini nispeten kolaylaştırır. Daha sonra bu noktaların her birinde işçinin TWA etkilenmesini belirlemek için detaylı bir gürültü incelemesi yapılmalıdır.

Detaylı bir gürültü etüdünün amaçları:

1. 
   her işyerindeki gürültü seviyeleri ile ilgili spesifik bilgileri elde etmek;
   
2. 
   mühendislik ve/veya idari kontrollerin oluşturulması için kurallar geliştirmek;
   
3. 
   işitme korumasının gerekli olduğu bölgeleri tanımlamak; ve
   
4. 
   Çalışanların odyometrik muayenesinin istendiği ve/veya gerekli olduğu işyerlerini tespit etmek.
   

Ayrıca, detaylı gürültü etüt bilgileri mühendislik kontrol politikalarının ve işlemlerinin geliştirilmesi ve belli bir firma, eyalet ya da federal şartlara uyulup uyulmadığının tespit edilmesi için kullanılabilir.

Etkili bir işitme koruma programı daima “bir gürültü problemi mevcut mu?” sorusu ile başlamalıdır. Yanıt, sadece problemin var olduğu şeklindeki sübjektif duyguya değil problemin dikkatli teknik tanımının sonuçlarına dayanmalıdır. Aşağıdaki sorulara yanıt alınmalıdır:

• 
  Her işyeri ne kadar gürültülü?
  
• 
  Gürültüyü hangi donanım ya da işlem üretiyor?
  
• 
  Gürültüye hangi çalışanlar maruz?
  
• 
  Bu çalışanlar gürültüye ne kadar süreyle maruz kalıyor?
  

İşin başındaki süpervizörler çalışma süresi, işyerlerinde gürültü yapan donanımın tipleri ve işçilerin bu işyerlerinde geçirdiği zaman yüzdesi ile ilgili temel iş işlev bilgilerini verebilir. Üretim kayıtları incelenebilir ve işyerinde yapılan değerlendirme gürültü probleminin kapsamı konusunda bilgi verebilir.

Gürültü etüdü, ANSI S1.4-1971 (R1976), Tip 1 ya da 2 Ses Seviye Ölçerler İle İlgili Şartlarda belirtilen standartlara uygun genel amaçlı bir ses seviye ölçer kullanılarak yapılmalıdır. Ses seviye ölçer A skala yavaş tepkiye ayarlanmalıdır.

Gürültü etki ölçümleri kulak seviyesi civarında alınmalıdır. İşçiler, geçerli gürültü standardında verilen maksimum değerin üzerinde durağan ya da kesintili durağan ses seviyelerine maruz bırakılmamalıdır. Diğer bilgiler gürültü etüdünü yapan kişinin adını, ölçüm yerini ve ölçümün alındığı tarihi içermelidir. Ses seviye ölçerlerin seri numaraları ve kalibrasyon tarihi de kayıtlara uygunluk açısından gereklidir.

Gürültü etüdü üç aşamalı bir işlemdir.

1. Aşama – Bölge Ölçümleri. A skala yavaş tepkiye ayarlı bir ses seviye ölçer seti kullanarak her işyerinin merkezinde düzenli olarak oluşan maksimum gürültü seviyesi ve düzenli olarak oluşan minimum gürültü seviyesi kaydedilir. (Ölçüm amacıyla işyerinin büyüklüğü en fazla 93 m² [1,000 ft²] olmalıdır.) Maksimum ses seviyesi 80 dBA’ yı geçmiyorsa, bu işyerindeki tüm çalışanların yeterli gürültü seviyesine sahip bir ortamda çalıştığı kabul edilebilir. İşyerinin merkezinde ölçülen gürültü seviyeleri 80 ile 92 dBA arasında ise daha fazla bilgi gereklidir.

2. Aşama – İş istasyonu ölçümleri. İşyeri merkezindeki ölçümlerin 80 ile 92 dBA arasında değiştiği yerlerde çalışan insanlar için gürültü etkisini değerlendirmek için her çalışanın iş istasyonunda ölçüm yapılmalıdır. Seviye düzenli olarak değişiyorsa hem maksimum hem de minimum seviye kaydedilmelidir. Gürültü seviyesi 90 dBA’ nın altına hiç düşmüyorsa yetersiz gürültü etkisi olduğu tespit edilir. Ölçülen seviye 85 dBA’ nın üzerine hiç çıkmıyorsa çalışanın maruz kaldığı gürültü etkisi yeterli kabul edilebilir.

3. Aşama – Etki süresi. Düzenli olarak oluşan gürültü 85 dBA seviyesinin üzerinde ve altında değişiyorsa başka analiz gereklidir.

Bir işçi, farklı işyerlerinde değişken işlemler gerçekleştiriyorsa her işyerindeki ses seviyesinin ve gürültü etki süresinin belirlenmesi gerekir. Bu bilgiler işçiye ya da işçinin amirine sorularak ya da izlenerek elde edilebilir. Belli bir güne ait faaliyetler konusunda bilgi verme bilgi alma yaklaşımı da kullanılabilir. Bu, her işçiden günlük faaliyetlerine ait genel bir işyeri / iş süresi kaydı tutmasını isteyerek yapılabilir. Daha sonra yeterli bilginin kaydedilip edilmediğini kontrol etmek için çalışma süresi sonunda işçiden bilgi alınır. Bir çok durumda işçinin, geçerli OSHA şartlarına göre günlük etkiyi kaydeden bir gürültü dozimetresi takması istenebilir.

Genel gürültü etki sınıfları

İşyeri gürültü etkilerinin toplandığı üç genel sınıf vardır:

• 
  sürekli gürültü;
  
• 
  kesintili gürültü; ve
  
• 
  darbe tipi gürültü.
  

Sürekli gürültü. Sürekli gürültü normalde “bir işçinin günde sekiz saat, haftada 40 saat süreyle maruz kaldığı yaklaşık sabit seviye ve spektrumdaki geniş bantlı gürültü” olarak tanımlanır. Çok sayıda endüstriyel işlem bu gürültü etki sınıfına girmektedir. Çoğu hasar-risk ölçütü bu tip gürültü etkisi için oluşturulmuştur, çünkü genlik, frekans sığası ve süre cinsinden tanımlamanın en kolay şeklidir.

OSHA Gürültü Standardı 29 CFR 1910.95(a) ve (b), saat cinsinden çalışanların çeşitle ses seviyelerindeki gürültüye maruz kalabileceği günlük süre olarak izin verilen gürültü etkilerini belirlemektedir. Standart, işverenin, uygun mühendislik ya da idari kontrollerle çalışanların izin verilen seviyeye maruz kalmalarını azaltmasını öngörmektedir. Standart, “izin verilen etki seviyesi”ni (PEL), 90 dBA ses seviyesine sürekli olarak 8 saat süreyle maruz kalma sonucu ortaya çıkan gürültü dozu olarak tanımlamaktadır. Bu yüzde 100 dozdur. Sürekli ya da değişken seviyelerdeki diğer etkilere ait dozlar, gürültü seviyesi ile etki süresi arasında 5 dBA’lik değişim ilişkisi esas alınarak PEL’ ye göre hesaplanır (Tablo 1-D). Gürültü seviyesindeki her 5 dBA’lik artış izin verilen etki süresini yarı yarıya düşürür. Bu 5 dBA katlama oranı olarak bilinir.

Tablo 1-D. İzin Verilen Gürültü Etkileri

Günlük Süre (saat)	Ses Seviyesi,Yavaş Tepki (dBA)
8	90
6	92
4	95
3	97
2	100
1 ½	102
1	105
½	110
¼ ya da daha az	115

Not: Günlük gürültü etkisi farklı seviyelerde iki ya da daha fazla gürültü etki döneminden oluştuğu zaman, bunların ayrı ayrı etkilerinden çok birleşik etkisi dikkate alınmalıdır. C₁/T₁ + C₂/T₂ ........ C_n/T_n fraksiyonlarının toplamı yüzde 100’ü geçiyorsa, karma etkinin sınır değeri aştığı düşünülmelidir. C_n belli bir gürültü seviyesindeki toplam etki süresini, Tn ise bu seviyede izin verilen toplam etki süresini göstermektedir.

Çalışanlar gün içinde farklı gürültü seviyelerine maruz kaldığı zaman aşağıdaki formül kullanılarak, karma etki (E_m) hesaplanmalıdır:

E_m = C₁/T₁ + C₂/T₂ + C₃/T₃ + ........ C_n/T_n

Bu formülde C_n, işçinin belli bir seviyedeki gürültüye maruz kaldığı süreye; Tn, işçinin bu seviyeye maruz kalmasına izin verileceği süreye eşittir.

Fraksiyonların toplamı 1’den fazla ise, “karma etkinin sınır değeri aştığı düşünülür.” Günlük gürültü dozu (D) E_m = 1 yüzdesi olarak ifade edilir, karma etki yüzde 100 gürültü dozuna eşittir. 90 dBA’ nın altındaki gürültü seviyeleri günlük gürültü dozunun hesaplanmasında dikkate alınmaz.

Örnek 1. Bir işçi işgünü içinde aşağıdaki gürültü seviyelerine maruz kalmaktadır:

3.75 saat süreyle 85 dBA

2 saat süreyle 90 dBA

2 saat süreyle 95 dBA

0.25 saat süreyle 110 dBA

Dolayısıyla günlük gürültü dozu aşağıdaki gibidir:

D = 100 [3.75/sınırsız] (ya da) [0/0 + 2/8 + 2/4 + 0.25/0.50] = %125

Doz yüzde 100’ü aştığı için işçi işgünü içinde fazla etkilenmiştir.

Bu dozda gürültüye maruz kalan işçinin izin verilen maruz kalma süresi (T_L) ise aşağıdaki gibi yapılmalıdır.

Aşağıdaki formülden birleştirilmiş maruz kalma süresi L_T hesaplanmalıdır.

L_T = 10 log { [ t₁ 10 ^(0.1xL₁⁾ + …….+ t_n 10 ^(0.1xL_n⁾ ] / T }

Bu formülde; L_T = Birleştirilmiş maruz kalma süresi, t_n = Maruz kalınan süre, L_n= Maruz kalınan gürültü seviyesi

Örnek 1 de verilen gürültüye maruz kalan işçinin birleştirilmiş maruz kalma süresi
L_T = 10 log { [ 2 10 ^(0.1x90) +2 10 ^(0.1x95) +0.25 10 ^(0.1x110) / 4.25 }
L_T = 98.9 dB(A) olur.
3,75 saat süreyle maruz kalınan 85 dB(A) lık gürültü izin verilen etki seviyesi (PEL) 90 dB(A) nın altında bir seviye olduğu için hesaba alınmaz.

L_T hesaplandıktan sonra izin verilen maruz kalma süresi T_L aşağıdaki formülden hesaplanır.

T_L = T_C [ 2 ^(L_T ^{– L}_C^{) / Q} ]^-1

Bu formülde; T_L = L_T seviyesinde izin verilen maruz kalma süresi,T_C = L_C kriter seviyesinde izin verilen maruz kalma süresi, Q= Genlik ağırlık fonksiyonu

Q=3 Avrupa da kullanılan eşdeğer enerji zarar risk kriteri için,

Q=5 ABD de uygulanan kurallar için

Q= 4 ve 6 değerleri bazı ülkelerde arada sırada kullanılmaktadır.

T_L = 480 [ 2 ^{(98.9 – 90) / 3} ]^-1

T_L = 61.4 dakika

Örnek 1deki gürültü seviyelerine maruz kalan işçinin bir günlük çalışma süresi 1.02 saat bulunur ki, bu ise işçinin maruz kaldığı 4,25 saatlik süreden çok düşüktür.

Tablo 1-D’ de verilen izin verilen etkiler kesintili ya da darbe tipi gürültüden çok sürekli gürültünün bulunduğunu esas almaktadır. Tanım gereği “gürültü seviyesindeki değişimler bir saniye ya da daha az aralıklarda maksimum değer içeriyorsa sürekli olduğu kabul edilir.”

Örnek 2. Bir matkap 15 saniye çalışıp işlemler arasında 0.5 saniye durmaktadır. Bu gürültü tüm sekiz saatlik süre içinde matkabın çalışması sırasındaki seviye de sınıflandırılır. Matkabın ürettiği gürültü, ancak seviye 90 dBA ya da daha az ise “emniyetli” olabilir.

Standart daha fazla yorumlandığında, 115 dBA’ nın üzerindeki etkiye hiçbir süreyle izin verilmediği görülür.

Kesintili gürültü. Kesintili gürültüden etkilenme “normal bir işgünü içinde belli bir geniş bantlı ses basınç seviyesine birkaç kez maruz kalma” olarak tanımlanabilir. Sessiz bir büro ile gürültülü üretim bölgeleri arasında gidip gelen kontrolör ya da tesis süpervizörü bu tip bir gürültüye maruz kalabilir. Bu tip gürültü etkisi için belirlenen ölçütler Tablo 1-C’ de gösterilmektedir.

Durağan gürültülerde, gürültünün ulaştığı A ağırlıklı ses seviyesinin kaydedilmesi yeterlidir. Darbeli gürültüler, darbe gürültüleri ve benzeri gibi durağan olmayan gürültülerde, gürültünün geçici olma özelliği ilave bilgi gerektirir. Hem kısa süreli hem de uzun süreli gürültü değişimleri açıklanmalıdır. Durağan olmayan gürültü etkileri dozimetre kullanılarak ölçülebilir.

Darbe tipi gürültü. Darbe tipi gürültü “ani ses patlaması” olup, bu tip bir gürültünün pik seviyelerini tespit etmek için sofistike cihazlar gereklidir. Durağan gürültü dışındaki gürültü tipleri ile sık sık karşılaşılır. Genelde, saniyede birden fazla tekrarlanan sesler durağan olarak kabul edilebilir. Şahmerdan (çekiç) darbeleri ya da patlamalarla oluşan darbeli gürültü ya da darbe gürültüsü genellikle yarım saniyeden kısa sürelidir. Çalışanlar 140 dBA pik ses basınç seviyesini aşan darbeli gürültü ya da darbe gürültüsüne maruz bırakılmamalıdır.

1 saniyeden uzun bir süreyle gerçekleşen kısa ve kesintili sesler 8 saatlik bir gün içinde seviye ve toplam süre açısından değerlendirilmelidir. Gürültü seviyesi 1 saniye ya da daha az aralıklarda pikler gösterirse gürültü sürekli kabul edilebilir ve Tablo 9-D’ ye göre etkiyi belirlemede en yüksek değer kullanılmalıdır.

Müstakil darbe sesleri, oluşma süresi, pik ses seviyesi ve darbe süresi açısından sınıflandırılabilir. Etki süresi oluşturan darbe seslerinin hızı ve sayısı bu tip seslerin muhtemel tehlikelerini belirlemede etkili olan faktörlerdir.

Hızlı değişen kesik kesik gürültülerin ses seviyelerini doğru olarak ölçmek kolay değildir. Ses seviye ölçerler ses basıncındaki ani pikleri takip etmez ve bunlar bu gürültünün ulaştığı gerçek ses basınç seviyelerini sistematik olarak bozabilir ve yanlış gösterebilir. Bu özellikle – örneğin şahmerdanın yaptığı gürültü gibi - darbe gürültüsünü ölçerken söz konusudur.