Əntiqə Camalqızı

XIX
Qara-qara buludlar şüş-şüş dağları qap-layırdı. Yuxarı dağlardan – Sarıbabadan, Sağsa-ğanlıdan, Kirsdən, üzüaşağı Araz çayına doğru uzanan qara bulud salları Ziyarət dağını da örtür, Göyən düzlərini zülmətə bürüyürdü. Divan göz-ləyən, ancaq divan tutulmayan Ulduzu özü öz ayaqları ilə divana gedirdi. Qara ölüm şıltağa baş-layıb əzab-əziyyət içində Ulduzu hər necə girinc etməkdən zövq alsa da, bu faciədə şər-şeytanın hər necə əylənib nəşələndiyini görsə də, Ulduz “daha bəsdir” demək qərarında qəti idi. Axı ölüm gözləyən Ulduz niyə Şükranın atası Göyalı tərə-findən oxlanmadı. Niyə Ulduz o qədər top-top da-yanan adamların müqabilində oxlanmaq gözlədiyi halda, bir kəs tərəfindən oxlanmadı. Məgər Ulduz öz sinəsini dalbadal atıla bilən oxlar üçün gör-məmişdimi. Bu oxlar onun iztirab dənizinin dalğalarına son qoymayacaqdımı. İndi qara don geyən Ulduz üçün həmin cığırla geriyə dönmək Göyən düzənlərinə qayıtmaq, ara-ara Göylər obasında görünmək mümkün deyildi. Bir də Şük-ranın məzarının dövrəsində göz dağı kimi dolana-dolana qalmaq, bu məzarın keşiyini çəkmək, ölü durmaq özü də Ulduz üçün bəs deyildimi. Üstü torpaqlanan, tikanlanan, daşlanan Şükran dərin-dərin sükut içində idi. Haçan bu qəbir üzərində “Ağoğlan” adı ilə şöhrət tapa biləcək bir uca qüllə qalxacaqdı. Bu hələ qabaqda idi. Ağqoyunluların qədim adətincə bir il ərzində qəbri tərpətmək, ölən adamın ruhunu narahat etmək olmazdı. Bir ildən sonra çox yəqin ki, Şükranı dəfn edən el-oba yenə də axın-axın gələcək, onun ildönümündə igidi yad edəcəkdi. Elə bu zamanlar da köhnələn qəbir tərpədiləcəkdi. Şükranın türbəsi üzərində ağ-ağ yonulan daşlardan “Ağoğlan” adlı gümbəz ucalmağa başlayacaqdır.

Ulduzun tab-təvanı tükənmişdi. O heç bir kəsi gözləmədən öz-özünü divana çəkməli idi. Bu yoldan qayıtmaq, özünü ölümdən də artıq bir əzaba salmaq demək idi. Qara buludlar gəlirdi. Qara qanadları sallanan qara buludlar bir-birinə dəyə-dəyə, çırpıla-çırpıla, yağışı, kürdaşı, dolunu, ala-çolpa qarı bir-birinə qatıb qarışdırmırlarmı. Bu tufan idi. Bu qiyamət yay mövsümünün yetişdiyinə baxmadan, bir də hiddətlə geriyə dönməklə qaralan Ulduzu aparmağa gəlməmişdirmi.

Bax, budur, Ulduzun başının üstündə dayanan buludlar bir-birinə dəyir, buludlar bir-biri ilə toqquşur, ildırımlar, şimşəklər tez-tez çaxnaşır, az-azacıq işıq görünməmiş yenə qatı qaranlıq qovuşub, hökmran olmağa başlayır. Qaradonlu Ulduz üçün bir cığırda dayanmaq donmaq idi, ölümün qara ağzına çatmaqdan yubanmaq idi. Yox, Ulduz dayana bilməz, qala bilməzdi. O yenə də həmin-həmin heç bir tərəddüd göstərmədən qalmaq da istəmirdi. Ulduz addım-addım getməli, Ziyarət dağına yetişən cığırla üzüyuxarıya qalx-malı idi. Ulduz belə də etdi. O darısqal cığırla, daş-qayaya dəyə-dəyə qızışdı, gedə-gedə tüs-tüləndi, yandı-alovlandı, axır ki, Ziyarət dağına çatdı. Burada olan daşların, qayaların hamısı bir-birinə qarışmışdı. Ulduz burnunu daşlara söykə-yə-söykəyə, əl-ayaq çala-çala daşların, qayaların ara-bərəsi ilə gedə-gedə dəmir nallarından qığıl-cımlar çıxara-çıxara, özü də ləngərlərdə əyilə-bü-külə cığırla dim-dik dikləndi. Bu cığır Ziyarət da-ğının qülləsinə aparan, dilək qülləsinə qalxan, Ulu tanrıdan dilək dilənən həmin dayanacaq idi.

Dağları qaplayan qara buludlar hönkürü-şürdülər. Onlar ağlaşırdılarmı. Yaxud, qara moza-lanın şər-şeytanları öz istədiklərinə nail olduqla-rına görə öz qara qələbələrinin təntənəsini nümayış etdirirdilər.

Buludlar, bulud sürüyən dağlar, üstlərinə sel-su ələnən dolu ilə dolan, qarla örtülən dağlar indi hansı yandadırlar. Bu uğultulu təlatümləri Ulu tanrı öz iradəsi ilə əmələ gətiribmi. Ya, bunlar öz özbaşlarınadır. Əgər özbaşnalıqsa, necə nə təhər özbaşınalıqdır. Əgər özbaşınalıq deyilsə, bu Ulu tanrının iradəsilədirsə, bəs niyə belə hərc-mərc-likdir?!

Qaralan Ulduz bütün bunları bildi-bilmədi, baş açdı-açmadı vəziyyət belə idi, başaçılmaz müəmma idi...

Qara at iyirmi il əvvəl Göyalı ilə Qaratelin qalxdıqları qülləyə can atdı. Öz əl-ayaqları ilə qa-bağına çıxan irili-xırdalı daş-qayanı çapa-sındıra ötüb keçdı. Düz öz dəmir nalları ilə daş-qayadan od çıxara-çıxara, tufanı, çovğunu qarışdıra-qarış-dıra dırmandı, dırmandı. Ziyarət dağının həmin duracağına çatdı. Zülmət qaranlıq içində Ulduzun yuxarılara baxan gözləri yanıb-alovlandı. Elə bil ki Ulduzun bütün ağrısı-acısı, qəzəbi-hiddəti gözlə-rinə toplanmışdı. Ulduzun burnu körükləndi. Qara at Ulduz gücünü birdən özünə qaytardı, Ulu tan-rıya üsyan edirmiş kimi dayandı, Ulu tanrıdan Ziyarət dağına enməyi, ədalət divanı qarşısında dayanmağı səslədi. Ulduz var gücü, var nərəsi ilə Ulu tanrını çağırdı, çağırdı, kişnədi, kişnədi... bu kişnərti Ziyarət dağını, bu dağın bütün daş-qayasını, cəbələrini, övliyya-ənbiyyalar yatan daş məqbərələri, bütün kahaları, mağaraları, sütunlu-sütunsuz sıldırımları, Ziyarət dağının bütün təməllərini ta yerin təkinəcən doldurdu. Bu kişnərti bütün uğultulara üstün gəldi. Göy gurultularını, ildırım-şımşək çaxnaşmalarını hakimanə hökm ilə dayandırdı, susdurdu. Ulu tanrını ədalət divanına səsləyən kişnərti kəsmədi, kəsmək bilmədi. Bir-dən qaralan Ulduz qiyam üçün qanad açıb göyə qalxdı, öz-özünü xeyli qaldırdı, Ziyarət dağından xeyli yuxarılara – buludlara, qara tüstü ilə örtülən, pərdələrlə tutulan kəhkəşanlı aləmə çatdı. Burada aradı, axtardı, Ulu tanrını tapmadı. Ulduz yenə də həmin kəsilməyən kişnərti ilə özünü götürüb Ziyarət dağının dərin-dərin uçurumlarına atdı, uçurumlar aləmində itdi...

Həmin vaxtdan əsrlər ötsə də, külli-kainat dəyişsə də, Şükranın qəbri üzərində inşa edilib, ucaldılan “Ağoğlan” nişangahının ağ-ağ qüllə-sindən ağ-ağ daşlar bircə-bircə sınıb tökülsə də, bu qüllənin üstündə bitən kollar göyərə-göyərə, çürüyə-çürüyə yan-yörəyə səpələnsə də, yenə də Ziyarət dağına qalxanlar, onun dərinliklərinə qulaq verənlər Ulduzun kəsilməyən kişnərtisini eşidirlər. Bəli, indinin özündə də Ziyarət dağına qalxan kəslərin tükləri biz-biz olar, saçları qabara-qabara qalxar, onlar Ulduzun kəsilmək bilməyən kişnərtisi içərisində heyrətə düşərlər. Əfsanəvi faciə onların gözlərinin qabağında əvvəldən axıra qədər vərəq-lənər, bu faciənin hər bir səhifəsi səhifələnər. Bəlkə bu adamlar bu müsibət dastanını örtməyə cəhd edərlər. Bəlkə adamlar dəhşətlərdən çıxmaq üçün bu dastanın ilk səhifələrinə qayıdıb yenə də Şükranı Ulduzun belində qanad açan görərlər, “Ağoğlan” qülləsinin ağ-ağ buludlara qalxdığına şahid olarlar. Lakin, hər yana dönsən, yenə də Ziyarət dağında ömründə kəsilmək bilməyən kişnərtini hey eşidərlər. Bəlkə də, Ziyarət dağının həmin cığırı ilə qülləsinə qalxıb Ulu tanrıdan soruşan da tapılar: Varsansa bu nədir, yoxsansa bu nə üçündür?!..

İ.Əfəndiyev