Ergashxodjaeva Sh. Dj., Yusupov M. A., G’oyipnazarov S. B., Sharipov I. B. Marketing asoslari
Iste’molchilarning ehtiyojlari, istaklari va talabi
Yüklə 1,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.3. Iste’molchilarning ehtiyojlari, istaklari va talabi Ehtiyoj kishilarning moddiy, ma’naviy va ijtimoiy ne’matlarga bo‘lgan barcha zaruriyatidir. Ehtiyojni qondirish qiyin, uni yuksalish qonunidan ma’lumki, ehtiyoj har doim yuksalib, rivojlanib boraveradi. Uni to‘liq qondirish qiyin. Ehtiyojni pul bilan qoplangan qismi talab deyiladi. Ehtiyoj biror narsani tanlashdan avval his qilinishi lozim. Buning ma’nosi shuki, mantiqan qaraganda, biror narsani afzal ko‘rish samarali tanlash jarayonidan avval yuz beradi. Agar shaxs tafakkur jihatdan etuk va aqlli bo‘lsa, uning xulq-atvorini oldindan aytib berish mumkin bo‘ladi, chunki xulq-atvor oqilona hisob-kitobning natijasi bo‘ladi. 22 Ehtiyoj - individ shaxsining madaniy darajasiga asosan o‘ziga xos shaklga kirgan muhtojlikdir. Ehtiyoj – bu marketingda tovarlarga va xizmatlarning ma’lum bir turiga bo‘lgan shaxs (individuum) yoki tashkilot tomonidan tushunib va anglab etilgan muhtojlik tushuniladi. F. Kotler ehtiyojga “Hayot sharoitlari bilan bog‘liq bo‘lgan va his qilinadigan qoniqmaslik holati” deb ta’rif bergan edi. Bu mohiyat jihatdan asliy ehtiyojga berilgan ta’rifdir. Insonlarning turmush tarzini belgilab beruvchi tendensiyalarning har biriga mos keladigan asliy ehtiyojni tasavvur qilish mumkin, bunda ushbu tendensiyalar soni cheklangandir. SHuning uchun asliy ehtiyojni inson tabiati belgilaydi, va binobarin, jamiyat yoki marketing tomonidan vujudga keltirmaydi, u talab yuzaga kelishdan avval ham yashirin yoki ifodalangan holda mavjud bo‘ladi. F. Kotler ehtiyojlar, istaklar va talab o‘rtasidagi tafovutlarni o‘rnatadi. Istaklar ehtiyojlarni chuqurroq qondirishning maxsus vositalaridir. Asliy ehtiyojlar barqaror va kam sonli bo‘ladi, istaklar esa ko‘p bo‘lib, o‘zgarib turadi, ularga ijtimoiy kuchlar doim ta’sir qilib turadi. Istaklar sotib olish qobiliyati va xohishi bilan mustahkamlansa, maxsus tovarlarga bo‘lgan potensial talablarga aylanib boradi. Kotlerning fikricha, marketing istak va talablarga ta’sir qilishga urinadi hamda tovarning o‘ziga jalb qiluvchi va arzon bo‘lishini ta’minlaydi. Marketing ehtiyojlarni hosil qilmaydi; ehtiyoj marketologlar paydo bo‘lishidan avval ham bor edi. F. Kotler marketing iste’molchining ijtimoiy maqomdagi ehtiyojni muayyan rusumdagi avtomobil qondirishini aytib beradi. U ijtimoiy maqomdagi ehtiyojni hosil qilmaydi, balki uni qondirish vositasini taklif qiladi deb ta’kidlagan. Ehtiyoj, istak va talabni ko‘pincha bir-biri bilan adashtirib yuborishadi, holbuki bu uch konsepsiya o‘rtasida jiddiy farqlar bor. Ammo marketingning ijtimoiy roli haqidagi bahsni yopishga bu tafovutlarning o‘zi kamlik qiladi. Ko‘rinib turibdiki, ehtiyojlar ilgaridan mavjud bo‘lsa-da, marketing ularga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Buning ustiga, xarid qilish qobiliyatining etarli bo‘lmaganligi uchun talabga aylantirib bo‘lmaydigan istaklarning hosil bo‘lishi iqtisodiyotdagi uzilishlar va emirishlarning muhim manbaidir. Marketing aynan shu narsa uchun bevosita javobgardir va aynan 23 shu narsa uni qo‘llashda cheklashlar qo‘yish zarurligini izohlaydi. Ehtiyojlarni bir necha turlarini ko‘rsatish mumkin. Yüklə 1,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|