Eserin özgün adı: روش تفسیر قران Reveş-i Tefsir-i Kur’an Yayın Yönetmeni

Kıraat İlmine İhtiyacın Sebebi

Tefsir kurallarından söz ederken kelimelerin heyet ve cümleler içindeki konumlarının manayı ifade noktasında temel role sahip olduğuna geniş şekilde işaret edildi. Bir kelime çeşitli heyetlerle muhtelif manalar ifade ettiği gibi içinde bulunduğu cümlenin manasını da diğer cümlelerden farklı kılmaktadır.

Öte yandan beşeri cümleler ve metinler arasında bulunan kelimelerin heyeti sadece muhtelif edebi yönlerle (sarf, nahiv vb.) alakalıdır. Ama Kurân, Allah’ın kelamı olması hasebiyle onun lafızları, ibareleri ve ezcümle kelimelerinin kıraati vahye dayanmaktadır. Binaenaleyh edebi incelemelerin yanı sıra kelimenin Peygamberin (s.a.a) okuduğu şekildeki sahih kıraatini bulmak da bir zarurettir. Müfessir bu mevzuyu her ayetin tefsirinde, ayetin manasında etkili olması yönünü dikkate alarak takip etmelidir.

Bazı ayetlerin tefsirinde sunulan farklı yorumlar bazı Kurân kelimelerindeki kıraat farkından kaynaklanmıştır. Mesela;

“فَاعْتَزِلُوا النِّسَاءَ فِي الْمَحِيضِ ۖ وَلَا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطْهُرْنَ / Adet döneminde kadınlardan uzak durun, temizleninceye kadar onlara yaklaşmayın.”¹⁰⁸⁶ ayetinde bazıları “يَطْهُرْنَ” kelimesini tahfif ve şeddesiz okumuş, bazıları ise şeddeli (yettehherne) şekilde kıraat etmişlerdir.¹⁰⁸⁷ Bu kıraat ihtilafı, fetva merciindeki fakihlerin konuyla ilgili farklı fetvalar sunmalarına sebep olmuştur.¹⁰⁸⁸

Kelam İlmi

Usul-u din ilmi¹⁰⁸⁹ veya tevhid ve sıfat ilmi¹⁰⁹⁰ olarak da anılan bu ilim, İslami inançları açıklayıp, onları sağlam delil ve burhanlarla ispat eden ve hakkındaki şüphelere cevap vererek onu savunan bir ilimdir.¹⁰⁹¹

Bu ilimde incelenen konular şunlardan ibarettir: Yaratıcının ispatı, tevhid, ilahi isim ve sıfatlar, adalet, cebr, hürriyet, genel ve özel manada nübüvvet, i’caz, ismet, imamet ve hilafet, mead, rec’at, şefaat ve takiyye.¹⁰⁹²

Kurân ilimlerinde görüş sahiplerinin çoğu, kelam ilmini de müfessirin bilmesi gerekli ön bilgiler arasında saymış ve ona ait konuları bilmenin müfessir için zaruri olduğunu ifade etmişlerdir.¹⁰⁹³ Âlimlerden birisinin ifadesine göre Allah’ın sıfatları, adalet ve kelamla ilgili diğer konuları bilmeden önce tefsire girmek, temeli sağlamlaştırmadan önce ayrıntıya girmek gibi mantıksız bir iş olur. Onlara göre bu ilme duyulan ihtiyacın sebebi, Kurân’ın önemli bir bölümünü oluşturan inançla ilgili ayetlerinin açıklamasındaki etkin rolü ifa etmesinden dolayıdır.

Kurân’daki itikadi ayetleri inceleme ve açıklamanın ehemmiyeti, bazı müfessirlerin, kendi kitaplarında ayetleri açıklayıp tefsir etmelerine ilave olarak sırf bu bölümdeki ayetleri ele aldıkları “Müteşabihat’ül Kurân” veya “el-Esma ves-Sıfat” vb. isimlerde müstakil kitaplar yazmalarına sebep olmuştur.¹⁰⁹⁴