Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Su yardımıyla yapılan geleneksel bir yapak yıkaması yapağı, her birinin çıkışında elyaftaki yıkama flottesi fazlasını uzaklaştırmak ve tekneye geri göndermek için sıkma merdaneleri veya presleri bulunan 4-8 adet yıkama teknesinden geçirerek yapılmaktadır. Temiz su en son tekneye verilmekte ve ters akım sistemi ile tekneden tekneye geçerek ilk tekneden kontrollü bir şekilde kanala boşaltılmaktadır. Yıkama teknelerinde, yündeki kuru ter çözülerek, yağ emülsiyon halinde ve kir de süspansiyon halinde uzaklaştırılmaktadır.

Yağın emülsifikasyonunu sağlamak için yıkama teknelerine deterjan ve sıklıkla deterjan yapıcı etkiye sahip olan sodyumkarbonat veya başka bir alkali konulmaktadır. Deterjan ve deterjan yapıcıların konsantrasyonları genellikle ilk yıkama teknesinde en yüksektir ve sonraki teknelerde giderek azalmaktadır.

Yıkamanın sonunda yapaklar sadece su içeren teknelerden geçirilerek durulanmaktadır.

Kaba yapak yıkama tesislerinde, yıkama hattının son teknesi bazen kimyasal işlemler için de kullanılabilmektedir. Bu durumda, son tekne ters akım sisteminden ve eğer kimyasal işlemde ekotoksik kimyasallar kullanılıyorsa, ayrıca kanalizasyon bağlantısından da ayrılmaktadır. En yaygın olarak kullanılan kimyasal işlem, hidrojenperoksit ve formik veya asetik asidin tekneye eklendiği ağartma işlemidir. Bazen uygulanan diğer kimyasal işlemlerse, sentetik piretroid insektisit ve formik veya asetik asit kullanılarak yapılan güve yemezlik ile formaldehit kullanılarak yapılan sterilizasyondur (keçi kıllarında).

En son sıkma merdaneleri arasından çıkan yapak % 40-60 arasında nem içermektedir. Bu nedenle bir sıcak hava kurutucusunda konveksiyon yoluyla kurutulmaktadır. Kurutucular genellikle ya kapalı buhar serpantinleriyle ya da direkt gaz ile ısıtılmaktadırlar. Kurutucunun ısı temini, kurutma havasının nemini veya kurutucudan çıkan elyafın nem içeriğini ölçen cihazlar yardımıyla kontrol edilebilmekte ve böylece enerji tasarrufu sağlanmakta ve yünün aşırı kurutulması engellenmektedir.

Kir, teknenin dibine çökme eğilimindedir ve modern yıkama teknelerinin alt kısımları genellikle huni şeklini andıran bir yapıya sahiptir. Yerçekiminin etkisiyle dibe çöken çamur buradan bir valften geçerek dışarı akıtılmaktadır. Yıkama teknesinin huni kısmından yapılan deşarj, yerçekimi yardımıyla çökmesi için bir ağır katı çökeltme tankına gönderilmektedir. Kirin ayrılmasına yardım etmek için ağı katı çökeltme tankına flokülant ilave edilebilmekte veya kirlerin ayrılmasında, yerçekimi ile çökeltme yerine tercihen dekantasyon santrifüjü veya hidrosiklon kullanılabilmektedir.

Yağ geri kazanımı amacıyla modern yıkama teknelerinde, yünden sıkma presi ile uzaklaştırılan yağ açısından zengin flottelerin toplandığı bir kenar tankı bulunmaktadır. Takip eden santrifüj işlemi flotteyi üç faza ayrıştırmaktadır. Krem olarak da isimlendirilen en üst faz yağ bakımından zengindir ve daha fazla suyun uzaklaştırması için ikinci ve muhtemelen üçüncü santrifüjlerden geçirilmekte ve sonuçta anhidrit yağını oluşturmaktadır. En alt faz kir bakımından zengindir ve ağır-katı çökeltme tankına gönderilmektedir. Ara faz ise, ilk girdiği şekliyle karşılaştırıldığında, hem yağ, hem de kir bakımından fakirleşmiştir ve ayrıştırılr.

Yukarıdaki geri dönüşüm tertibatının yaygın olarak kullanılan bir çeşidinde, kir ve yağ uzaklaştırma ve geri dönüşüm devreleri birleştirilebilmektedir. Bu durumda, yıkama flotteleri teknelerin yalnızca dibinden alınmakta ve önce kir uzaklaştırma donanımından, daha sonra da ilk yağ santrifüjünden geçirilmektedir.

Yukarıda tanımlanan kir uzaklaştırma ve yağ geri kazanım devreleri çeşitli amaçlara hizmet etmektedir. Bunlar atık suyun yıkama makinesine geri dönüşümünü gerçekleştirerek su tasarrufu sağlamakta ve işleme entegre kısmi atık su arıtma görevini de yerine getirmektedir. Geri kazanılan yün yağı, her ne kadar bu yan ürün için pazar durumu son birkaç yıldır çok değişken olsa da, satılabilmektedir. Son olarak, devrelerden yalnızca yoğun olarak kirlenmiş yıkama suları boşaltımı yapıldığından, bu noktalara yerleştirilen valfler ve sayaçlar yıkama ünitesinde kullanılan su miktarının kontrolü için de kullanılabilmektedir.

Bu noktada, örneğin trikloretilen (TCE) gibi organik çözücülerle yün yıkama işleminden bahsetmekte fayda vardır. Bu proseste yün bir dizi yıkama çanağından geçirilerek çözücünün karşı akımında yıkanır. Temiz, çözücü ile doyurulmuş yün, çözücü ile doyurulmuş flottenin büyük bir kısmını uzaklaştırmak için santrifüje alınır ve daha sonra kurutma ünitesine aktarılır. Yıkama teknelerinden santrifüje ve kurutucuya kadar olan tüm sistem tamamen kapalı yapıdadır ve sistem havasının buhar geri kazanım sistemine boşaltılması sayesinde hafif bir negatif bir basınç (vakum) altında tutulmaktadır.

İlk yıkama teknesinden gelen çözücü, katı partiküllerin uzaklaştırılması için yüksek hızlı bir santrifüj donanımından geçirilmekte ve tekneye geri gönderilmektedir.

Sulu çamur, çözücünün buharlaştırılması ve geri kazanılması için indirekt sıcak hava kir kurutucusuna gönderilmekte, geriye kuru ve çözücü içermeyen bir kir kalmaktadır.

Proseste kullanılan çözücü, çok aşamalı çözücü buharlaştırma sisteminde geri kazanılmaktadır. Genellikle çözücünün %99,98’ini geri kazanmak için 3 basamak kullanılır.

Prosesin her aşamasında, çözücü ile doymuş havanın çıkarıldığı yerde çözücü geri kazanılır. Hava/çözücü yüklü buhar, soğutulmuş birincil toplama sisteminden ve bunu takip eden bir aktif karbon adsorbsiyon geri kazanım sisteminden oluşan buhar geri kazanım ünitesine gönderilir.

Çözücü yapak temizleme sistemi yıkama prosesinde hiç su kullanmamaktadır; ancak yündeki nem ve havadaki nem nedeniyle küçük bir su akışı ve çözücü sisteine küçük bir su akışı söz konusudur. Çözücü, sudan ilk aşamada yerçekimi ile ayrılır; daha sonra ikinci aşamada ise suyun ısıtılmasıyla ve hava sökme ünitesinde sökülür. Geri kalan çözücü izleri sudan oksidasyon / dehalojenasyon ile uzaklaştırılır ve bu esnada çözücü molekülleri parçalanır.

Bir de bakım faaliyetlerinden gelen küçük bir kirlenmiş sıvı akışı söz konusudur. Bunlar, suyun işlenmesine çok benzer bir yöntemle muamele edilmektedir.

1. Çevresel konular