2
E. Hech bir S-P
emas
E. Hech bir P-S
emas
Sof almashtirish
3
I. Ba’zi S-P
I. Ba’zi P-S
Sof almashtirish
4
A. Hamma S-P
I. Ba’zi P-S
Toraytirilgan al
mashtirish
5
I. Ba’zi S-P
A. Hamma P-S
Kengaytirilgan al
mashtirish
Juziy inkor mulohazadan (0) almashtirish usuli bilan xulosa
chiqarib bolmaydi.
Almashtirishga misol:
1-misol. A. Hamma shifokorlar oliy ma’lumotlidir.
I. Ba’zi oliy ma’lumotlilar shifokorlardir.
2-misol. E. Hech bir inson tosh emas.
E. Hech bir tosh inson emas.
3-misol. I. Ba’zi yoshlar tadbirkordir.
I. Ba’zi tadbirkorlar yoshlardir.
4-misol. A. Hamma odamlar jonli mavjudotdir.
I. Ba’zi jonli mavjudotlar odamlardir.
5-misol. I. Ba’zi san’atkorlar qo‘shiqchidir.
A. Hamma qo‘shiqchilar san’atkordir.
Demak, almashtirish usuli qollanganda mulohazadagi sub-
yekt va predikat hajmi aniqlanadi va shu asosda mulohazadagi
terminlar o‘rni almashtirilib, xulosa chiqariladi. Bu usul, ay-
niqsa, tushunchaga berilgan ta’riflarning to‘g‘riligini aniqlashda
muhim ahamiyatga ega.
III.
Predikatga qarama-qarshi qo‘yish
(lot.- contrapositio)
bevosita xulosa chiqarishning mantiqiy usullaridan biri bolib, bu
usul qollanganda berilgan mulohaza avval aylantiriladi, so‘ngra
almashtiriladi. Natijada hosil bolgan mulohazaning (xulosaning)
subyekti asos mulohaza predikatiga zid, predikati esa uning sub-
yektiga mos boladi. Bu usul bilan quyidagi ikki formula asosida
xulosa chiqarish mumkin:
S - P
Yüklə
Dostları ilə paylaş: 
