Falsafa” fanidan o‘quv-uslubiy majmua barcha bakalavriat ta’lim yo‘nalishlari uchun urganch – 2023

Diniy dunyoqarashning xususiyatlari:
- Diniy dunyoqarashning mohiyatida Oliy ibtidoni barcha narsalar, butun olamning yaratuvchisi yoki birinchi sabab, deb tan olish yotadi.
- Diniy dunyoqarashning asosini diniy imon va e’tiqod tashkil etadi. Diniy imon Oliy ibtido (xudo, oliy ruh va h.k.)ga sig‘inishni, shuningdek, kishilar ongidagi diniy tasavvurlar, qarashlar, obrazlarni o‘z ichiga oladi.
- Diniy dunyoqarash, xissiy-emotsional xususiyatga egadir.
- Diniy dunyoqarash diniy aqidalarda o‘z ifodasini topadi, har bir dinning o‘z aqidalari mavjud.
- Diniy dunyoqarash tarkibiga sig‘inish, toat-ibodat qilish, urf-odat, rasm-rusum, marosimlar sistemasi kiradi.
- Diniy dunyoqarash na faqat inson ongiga, shu bilan birga uning ruhiyatiga qaratilgan bo‘lib, u turli xikmatlar, afsonalar, falsafiy fikrlar orqali shakllantiriladi.
Diniy dunyoqarash haqida fikr yuritganda, uning mazmunida kishilarning ahloq-odob haqidagi ming yillar davomida to‘plagan bilimlari va tarixiy tajribalari aks etganligini, din uzoq davrlar mobaynida odamlarni tarbiyalashga yo‘naltirilganligi, u odamlarni bahamjihat yashashga undaganligini unutmaslik lozim. Din ma’naviy madaniyatning tarkibiy qismi ekanligini unutmagan va diniy qadriyatlarni hurmat qilgan holda, fuqorolarni, ayniqsa yosh avlodni zamonaviy, dunyoviy fanlar asosida dunyoqarashini shakllantirish zamon talabi ekanligini unutmaslik kerak. Mifologik va diniy dunyoqarashlarda falsafa unsurlari ham bo‘lib, dastlab eramizdan avvalgi to‘rtinchi, uchinchi ming yilliklarida qadimiy SHarq mamlakatlarida ilmiy fikrlar, u bilan bog‘liq ravishda olamni falsafiy anglash vujudga kela boshlagan.
Falsafiy dunyoqarashning o‘ziga xos tomonlari quyidagilardan iborat:
- falsafiy dunyoqarash olamni fan va aqlga asoslangan holda tushuntirishdir. SHu ma’noda falsafiy dunyoqarash dastlab ilmiy dunyoqarashning sinonimi tarzida vujudga kelgan.
- falsafiy dunyoqarash kishilarning olam haqidagi yaxlit tizimga solingan bilimlari yig‘indisidir. SHu ma’noda falsafiy dunyoqarash tabiat, jamiyat, inson ma’naviy rivojlanishining eng umumiy qonuniyatlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni o‘zida mujassamlashtiradi.
- Falsafiy dunyoqarash olamni qanday bo‘lsa, shundayligicha, hech qanday qo‘shimchalarsiz tushuntiradi. Olam esa murakkab, u noorganik va organik olam, tabiat, inson va jamiyatni tashkil etuvchi narsalar, xodisalar yig‘indisidan iborat.
Ilmiy falsafiy dunyoqarashga muvofiq notirik va tirik tabiat, jamiki narsa va xodisalar, butun mavjudot doimo harakat, o‘zgarish, taraqqiyotda; olamda hech qanday narsa, hodisa yo‘qki, u o‘z-o‘zicha mavjud bo‘lsin. Barcha narsa va xodisalar o‘zaro bir-birlari bilan bog‘liq, biri ikkinchisiga ta’sir ko‘rsatadi. Bu bog‘liqlik, aloqadorlik ularning doimiy ravishda o‘zgarib, rivojlanib turishiga olib keladi.
- Ilmiy falsafiy dunyoqarash quyidagi tamoyillarga amal qiladi:
- Ilmiylik,maqsadlilik,tarixiylik, g‘oyaviylik, mantiqiylik,nazariya va amaliyotning birligi,universallik.
- Falsafiy dunyoqarash kishilarning fikrlash madaniyatini, ichki ma’naviy dunyosini ilmiy asosda shakllantiradi.
- Falsafiy dunyoqarash insonning olamni, jamiyatni, unda o‘zining tutgan o‘rnini ilmiy anglash imkoniyatlarini beradi: kishilarda sodir bo‘layotgan vokea-xodisalarga mustaqil yondoshishni, o‘z fikri, nuqtai-nazariga ega bo‘lishni tarbiyalaydi.