Folklor instituti

3. Yazılı ədəbiyyatın başlanğıcı
Zaman öz işini görür. Dünənədək qaraçay-malkar ədəbiy­yatının XX yüzildən-bolşeviklər hakimiyyətə gəldikdən sonra, bir az cəsarətliləri XIX yüzildən başlandığını yazırdılarsa milli oyanışdan sonra IX yüzildən- “Şan qızı” dastanının müəllifi sayılan Mikail Şamsi Baştu ilə (835-900) başladığını, Tram xan (X-XII yüzillər), Zurum Biyçe (13…-1396), Aqbilek Biyçe (13…-1396), Qoşayax Biyçe (XVI-XVI yüzillər), Qaltur Se­me­nov (Xici) (1751-1851), Duda ulu Aysandır (Şıyıx Abdul­lax), Adraxman Botaşlanı və b. ilə davam etdiyini yazırlar. (Ka­qiylanı N., 2001)

Araşdırıcı Adilhan Adiloğlu yazır: “Karaçaylı Bayramuk Küçük Efendi ile Yusuf Haçir Efendi, malkarlı Muhammedül Varakinin Arap yazısı ve Karaçay-Malkar türkçesiyle yazmış oldukları dini manzumeler ilk edebi eserlerdir. …Bu dönemde sadece Karaçay-Malkar yazılı edebiyatının babası sayılan Ka­zim Meçinin Arap yazısı və Karaçay-Malkar Türkçesiyle yaz­dığı şiirlerin yayımlandığı bilinmektedir” (Türkiye dışın­da­kı..., 2002:224, 22-ci cild).

Son illər hazırlanan ədəbi topluları isə Qaltur Semenov (Se­menlanı) (1751-1851), Küçük Bayramukov (Bayramuklanı) (1772-1862), Qasbot Qoçqarov (Qoçqarlanı) (1834-1940), Kazim Meçilanı (Meçiyev) (1859-1945) və b. el şairlərinin əsərləri ilə karaçay-malkar ədəbiyyatının başlandığını yazan araşdırıcılar da vardır (Antaloqiya literaturı..., 2003).