Genel büTÇe muhasebe yönetmeliĞİ

24 Mali duran varlıklar

Madde 123-Bu hesap grubu, kanuni yetkilere dayanılarak mali kuruluşlar ile mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler ve bu sermayelerin işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunan tutarlar ile bu kurumlara ikrazen verilen özel tertip devlet iç borçlanma senetleri bedelinden bu kurumların ödenmemiş sermayelerine mahsup edilenler ve kamu idarelerinin bütçelerine konulan ödeneklerine dayanılarak döner sermayeli kuruluşlara yatırılan tutarların izlenmesi için kullanılır.

Mali duran varlıklar, niteliklerine göre bu grup içinde açılacak aşağıdaki hesaplardan oluşur:

240 Mali Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı

241 Mal ve Hizmet Üreten Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı

242 Döner Sermayeli Kuruluşlara Yatırılan Sermayeler Hesabı

240 Mali kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı

Hesabın niteliği

Madde 124-Bu hesap, kanuni yetkilere dayanılarak mali kuruluşların sermayesine iştirak edilen tutarlar ve bu sermaye tutarlarının işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunan tutarlar ile bu kurumlara ikrazen verilen özel tertip devlet iç borçlanma senetleri bedelinden bu kurumların ödenmemiş sermayelerine mahsup edilen tutarların izlenmesi için kullanılır.

Hesaba ilişkin işlemler

Madde 125-Mali kuruluşlara gerek nakdi sermaye ve gerekse ayni sermaye transferi şeklindeki iştirakler, rayiç değerleri ile bu hesaba kaydedilir. Sermayesine iştirak edilen mali kuruluşlara nakdi veya ayni sermaye şeklindeki katılımların, ilgili mali kuruluşların öz kaynak hesaplarında karşılık olarak yer alan tutarlarla eşit olması gerekir. Sermaye iştiraklerinin değerlemesi sonucunda ortaya çıkan değer artış ve azalışları da ilgili mali kuruluşların kayıtlarına uygun olarak bu hesaba kaydedilir. Değerleme artış veya azalışlarının birbirine uygun şekilde hesaplara yansıtılmasında, ilgili mali kuruluşun değerleme işlemi sonucunda ortaya çıkan yeni değerleri esas alınır. Mali kuruluşlarca yapılan yeniden değerleme işlemlerine ilişkin belgeler Hazine Müsteşarlığına gönderilir. İç Ödemeler Muhasebe Birimi, ilgili sermaye hareketlerine ilişkin bu belgeleri esas alarak muhasebeleştirme işlemini yapar. Sermaye hareketlerine ilişkin belgelerin bir nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenir.

Bu hesaba kayıt yapılmasını gerektiren her bir işlemin belgesi, en geç bir ay içinde İç Ödemeler Muhasebe Birimine intikal ettirilir. Muhasebe birimince, söz konusu işlemlerden bütçe gelir ve gider hesaplarını ilgilendirenlere ilişkin kayıtların mahsup dönemi sonuna kadar, ilgili hesaplara kaydedilmek suretiyle yapılması zorunludur.

Hesabın işleyişi

Madde 126-Mali kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1-Ödeneğine dayanılarak nakden verilen sermaye bir taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2-Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce mevcut olan mali kuruluşlara yatırılan sermayelerden envanteri yapılanlar, tespit edilen değerleri üzerinden bu hesaba borç, 500-Net Değer Hesabına alacak kaydedilir.

3-Duran varlıklar içinde yer alan taşınır ve taşınmaz mallardan sermayeye eklenmek amacıyla mali kuruluşlara verilenlerin, net değeri 830-Bütçe Giderleri Hesabına, ayrılan amortisman tutarı ilgili amortisman hesabına, ortaya çıkan değer artışları farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına borç; kayıtlı değeri ise ilgili duran varlık hesabına alacak kaydedilir. Bütçe giderleri hesabına kaydedilen tutar aynı zamanda bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

4-Yapılmakta olan yatırımlar hesabında izlenen tutarlardan mali kuruluşlara sermaye olarak verilenler 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir. Bütçe giderleri hesabına kaydedilen tutar aynı zamanda bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

5-Mali kuruluşlara verilen sermayenin işletilmesi sonucunda ortaya çıkan ve özel kanunlarında sermayeye eklenmesine yetki verilen karlar, bütçe ödenekleriyle ilişkilendirildikten sonra bir taraftan bu hesaba borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

6-İlgili yıl bütçe kanunu veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak mali kuruluşlara ikrazen verilmiş olan özel tertip iç borçlanma senetlerinden kaynaklanan alacakların, bu kuruluşların ödenmemiş sermayelerine mahsup edilmesi halinde, bir taraftan alacağın anapara ve işlemiş faizlerinin toplamı 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, anapara tutarı vadesine göre 132-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı veya 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabına, faiz tutarı 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak; diğer taraftan tamamı bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir. Bütçe gelirlerine kaydedilen tutar aynı zamanda 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç, faiz gelirinin içinde bulunulan faaliyet dönemine ait olan kısmı 600-Gelirler Hesabına, geçmiş yıl/yıllara ait olan kısmı ilgisine göre 181-Gelir Tahakkukları Hesabı veya 281-Gelir Tahakkukları Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1-Nakden iade alınan sermaye tutarları bir taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 102-Banka Hesabına borç; diğer taraftan bu hesaba alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2-Sermaye olarak verilen taşınır veya taşınmaz mallar geri alındığı takdirde tutarı, bir taraftan ilgili varlık hesabına borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak; diğer taraftan bu hesaba alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

3-Mali kuruluş faaliyet zararlarının ödenmiş sermayesinden mahsup edilmesi halinde tutarı, bu idarelerce düzenlenen ve yetkili organlarınca onaylanan bilanço ve ayrıntılı cetvellere dayanılarak 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, bu hesaba alacak; 630-Giderler Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

241 Mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı

Hesabın niteliği

Madde 127-Bu hesap, mal ve hizmet üreten kuruluşlara nakden veya ayni olarak verilen sermaye tutarları ve bu sermaye tutarlarının işletilmesinden doğan kar ve zararlar, bütçeye iade olunan sermayeler ile bu kurumlara ikrazen verilen özel tertip devlet iç borçlanma senetleri bedelinden, bu kurumların ödenmemiş sermayelerine mahsup edilenlerin izlenmesi için kullanılır.

Hesaba ilişkin işlemler

Madde 128- Mal ve hizmet üreten kuruluşlara gerek nakdi sermaye ve gerekse ayni sermaye şeklindeki iştirakler rayiç değerleri ile bu hesaba kaydedilir. Sermayesine iştirak edilen mal ve hizmet üreten kuruluşlara nakdi veya ayni sermaye şeklindeki katılımlardan bu hesapta kayıtlı tutarların, kuruluşların öz kaynak hesaplarında karşılık olarak yer alan tutarlarla eşit olması gerekir. Sermaye iştiraklerinin değerlemesi sonucunda ortaya çıkan artış ve azalışlar da ilgili mal ve hizmet üreten kuruluşların kayıtlarına uygun olarak bu hesaba kaydedilir. Değerleme artış veya azalışlarının birbirine uygun şekilde hesaplara yansıtılmasında, ilgili mal ve hizmet üreten kuruluşların değerleme işlemi sonucunda ortaya çıkan yeni değerleri esas alınır. Mal ve hizmet üreten kuruluşlarca yapılan yeniden değerleme işlemlerine ilişkin belgeler Hazine Müsteşarlığına gönderilir. İç Ödemeler Muhasebe Birimi sermaye hareketlerine ilişkin bu belgeleri esas alarak muhasebeleştirme işlemlerini yapar. Sermaye hareketlerine ilişkin belgelerin bir nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenir. Bu hesaba kayıt yapılmasını gerektiren her bir işlemin belgesi en geç bir ay içinde İç Ödemeler Muhasebe Birimine intikal ettirilir. Muhasebe birimince, söz konusu işlemlerden bütçe gelir ve gider hesaplarını ilgilendirenlere ilişkin kayıtların mahsup dönemi sonuna kadar, ilgili hesaplara kaydedilmek suretiyle yapılması zorunludur.

Hesabın işleyişi

Madde 129-Mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1-Ödeneğine dayanılarak nakden verilen sermaye bir taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri Hesabı veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2-Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce mevcut olan mal ve hizmet üreten kuruluşlara yatırılan sermayelerden envanteri yapılanlar, tespit edilen değerleri üzerinden bu hesaba borç, 500-Net Değer Hesabına alacak kaydedilir.

3-Duran varlıklar içinde yer alan taşınır ve taşınmaz mallardan sermayeye eklenmek amacıyla mal ve hizmet üreten kuruluşlara verilenlerin, net değeri 830-Bütçe Giderleri Hesabına, ayrılan amortisman tutarı ilgili amortisman hesabına, ortaya çıkan değer artışları farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına borç; kayıtlı değeri ise ilgili duran varlık hesabına alacak kaydedilir. Bütçe giderleri hesabına kaydedilen tutar aynı zamanda bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

4-Yapılmakta olan yatırımlar hesabında izlenen tutarlardan mal ve hizmet üreten kuruluşlara sermaye olarak verilenler 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir. Bütçe giderleri hesabına kaydedilen tutar aynı zamanda bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

5-Mal ve hizmet üreten kuruluşlara verilen sermayenin işletilmesi sonucunda ortaya çıkan ve özel kanunlarında sermayeye eklenmesine yetki verilen karlar, bütçe ödenekleriyle ilişkilendirildikten sonra bir taraftan bu hesaba borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, diğer taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

6-İlgili yıl bütçe kanunu veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak mal ve hizmet üreten kuruluşlara ikrazen verilen özel tertip iç borçlanma senetlerinden kaynaklanan alacakların, bu kuruluşların ödenmemiş sermayelerine mahsup edilmesi halinde, bir taraftan alacağın anapara ve işlemiş faizlerinin toplamı 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, anapara tutarı vadesine göre 132-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabı veya 232-Kurumca Verilen Borçlardan Alacaklar Hesabına, faiz tutarı 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak; diğer taraftan tamamı bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir. Bütçe gelirlerine kaydedilen tutar aynı zamanda 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç, faiz gelirinin içinde bulunulan faaliyet dönemine ait olan kısmı 600-Gelirler Hesabına, geçmiş yıl/yıllara ait olan kısmı ilgisine göre 181-Gelir Tahakkukları Hesabı veya 281-Gelir Tahakkukları Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1-Nakden iade olunan sermayeler bir taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 102-Banka Hesabına borç; diğer taraftan bu hesaba alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2-Sermaye olarak verilen taşınır veya taşınmaz mallar geri alındığı takdirde tutarı, bir taraftan ilgili varlık hesabına borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak; diğer taraftan bu hesaba alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

3-Mal ve hizmet üreten kuruluş faaliyet zararlarının ödenmiş sermayesinden mahsup edilmesi halinde tutarı, bu idarelerce düzenlenen ve yetkili organlarınca onaylanan bilanço ve ayrıntılı cetvellere dayanılarak 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, bu hesaba alacak; 630-Giderler Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

242 Döner sermayeli kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabı

Hesabın niteliği

Madde 130-Bu hesap, kamu idarelerinin bütçelerine konulan ödeneklere dayanarak, döner sermayeli kuruluşlara verdikleri ayni ve nakdi sermayelerin, İç Ödemeler Muhasebe Birimince izlenmesi için kullanılır.

Hesaba ilişkin işlemler

Madde 131- Döner sermayeli kuruluşlara gerek nakdi ve gerekse ayni sermaye şeklindeki iştirakler rayiç değerleri ile bu hesaba kaydedilir. Sermaye katılımı tutarlarının döner sermayeli kuruluşların öz kaynak hesaplarında karşılık olarak yer alan tutarlarla eşit olması gerekir. Döner sermayeli kuruluşların sermaye hareketleri işlemlerine ilişkin belgeler İç Ödemeler Muhasebe Birimine gönderilir. Muhasebe birimi, sermaye hareketlerine ilişkin bu belgeleri esas alarak muhasebeleştirme işlemlerini yapar. Sermaye hareketlerine ilişkin belgelerin bir nüshası muhasebeleştirme belgesine eklenir. İşlemlerin zamanında ve doğru olarak muhasebeleştirilebilmesi için Hazine Müsteşarlığı veya ilgili kamu idaresi ile döner sermayeli kuruluş arasındaki bilgi akışının esasları Bakanlıkça belirlenir.

Tahakkuk dairesince, bu hesaba kayıt yapılmasını gerektiren her bir işlemin belgesi en geç bir ay içinde İç Ödemeler Muhasebe Birimine intikal ettirilir. Muhasebe birimince, söz konusu işlemlerden bütçe gelir ve gider hesaplarını ilgilendirenlere ilişkin kayıtlar, mahsup dönemi sonuna kadar ilgili hesaplara kaydedilir.

Hesabın işleyişi

Madde 132-Döner sermayeli kuruluşlara yatırılan sermayeler hesabına ilişkin borç ve alacak kayıtları aşağıda gösterilmiştir:

a) Borç

1-Ödeneğine dayanılarak nakden verilen sermaye bir taraftan 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 103-Verilen Çekler ve Gönderme Emirleri veya ilgili diğer hesaplara alacak; diğer taraftan bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

2-Yönetmeliğin yürürlük tarihinden önce mevcut olan döner sermayeli kuruluşlara yatırılan sermayelerden envanteri yapılanlar, tespit edilen değerleri üzerinden bu hesaba borç, 500-Net Değer Hesabına alacak kaydedilir.

3-Duran varlıklar içinde yer alan taşınır ve taşınmaz mallardan sermayeye eklenmek amacıyla döner sermayeli kuruluşlara verilenlerin; net değeri 830-Bütçe Giderleri Hesabına, ayrılan amortisman tutarı ilgili amortisman hesabına, yeniden değerleme farkı 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına borç; kayıtlı değeri ise ilgili duran varlık hesabına alacak kaydedilir. Bütçe giderleri hesabına kaydedilen tutar aynı zamanda bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

4-Yapılmakta olan yatırımlar hesabında izlenen tutarlardan döner sermayeli kuruluşlara sermaye olarak verilenlerin; net değeri 830-Bütçe Giderleri Hesabına, yeniden değerleme farkları 522-Yeniden Değerleme Farkları Hesabına borç, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabına alacak kaydedilir. Bütçe giderleri hesabına kaydedilen tutar aynı zamanda bu hesaba borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

5-Döner sermayeli kuruluşlara verilen sermayenin işletilmesi sonucunda ortaya çıkan ve özel kanunlarında sermayeye eklenmesine yetki verilen karlar, bütçe ödenekleriyle ilişkilendirildikten sonra bir taraftan bu hesaba borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, diğer taraftan 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç, 600-Gelirler Hesabına alacak kaydedilir. Söz konusu tutar aynı zamanda 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.

b) Alacak

1-Nakden iade olunan sermayeler bir taraftan 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak, 102-Banka Hesabına borç; diğer taraftan bu hesaba alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

2-Sermaye olarak verilen taşınır veya taşınmaz mallar geri alındığı takdirde tutarı, bir taraftan ilgili varlık hesabına borç, 800-Bütçe Gelirleri Hesabına alacak; diğer taraftan bu hesaba alacak, 805-Gelir Yansıtma Hesabına borç kaydedilir.

3-Döner sermayeli kuruluş faaliyet zararlarının ödenmiş sermayesinden mahsup edilmesi halinde tutarı, bu idarelerce düzenlenen ve yetkili organlarınca onaylanan bilanço ve ayrıntılı cetvellere dayanılarak 830-Bütçe Giderleri Hesabına borç, bu hesaba alacak; 630-Giderler Hesabına borç, 835-Gider Yansıtma Hesabına alacak kaydedilir.