İNSAN AZADLIĞI VƏ ALLAHIN MÖVCUD OLMASI ARASINDA OLAN RABİTƏ VƏ BAĞLILIQ
Qəza və qədər məsələsi hələ min il bundan öncə həll edilən və insan azadlığı ilə heç bir ziddiyyət təşkil etməyən məsələdir. Yalnız Allah və qəza-qədər məsələsini fərz etməklə, azadlıqdan dəm vurmaq mümkündür. İnsan ruhu Allah tərəfindən üfürüldüyü üçün təbiətin cəbrindən azad ola bilər, əks halda o cəbri bir varlıq olmalıdır. Çünki əgər insanın təkcə cismi nəzərdə tutulsa, iradə və ixtiyarı hər an cismi maddələrin hərəkət və fəaliyyətindən asılı olacaqdır.
Sarter deyir ki, insan azad iradənin elə özüdür. Ondan soruşmaq lazımdır ki, bəs iradə özü haradan meydana gəlir? Əgər insanın fikir və iradəsi təbii və maddi xüsusiyyətlərdən ibarətdirsə, azadlıqdan söhbət etmək nəyə gərəkdir? Azadlıq haqqında o kəslər söhbət edə bilərlər ki, insanda təbiətin fövqündə dayanan qüvvənin olmasını qəbul etsinlər. Belə ki, insanı təbiətə məğlub olmuş yox, təbiəti insana məğlub olmuş hesab etmiş olsun. Belə şəxslərin nəzərincə, insanda iki qüvvə mövcuddur: təbii qüvvə; təbiətin fövqündə dayanan qüvvə. İnsan ruhu Allah tərəfindən üfürüldüyündən təbiətin fövqündə dayanan bir varlıq sayılır. İstəsə öz təbiətinə qalib gələr, cismi meyllərin istədiyi kimi deyil, tam başqa bir şey ola bilər. Deməli, Sarterin «insan azadlıqdan başqa bir şey deyildir» sözü düzgün ola bilməz.
Dostları ilə paylaş: |
