Gübrə, bitkinin qidalanmasında lazımlı olan kimyəvi elementləri təmin etmək üçün torpağa əlavə edilən hər hansı bir maddə.
Gübrə, bitkinin qidalanmasında lazımlı olan kimyəvi elementləri təmin etmək üçün torpağa əlavə edilən hər hansı bir maddə.
Bitkilər, böyümə və yaşamaları üçün azot, fosfor, kalium, kalsium, maqnezium, kükürd, dəmir, manqan, mis, sink, bor və bəzi hallarda də molibden kimi elementlərə möhtacdır. Bunlar arasında azot, fosfat və kalium ən əhəmiyyətliləridir.
Gübrələrin iki növü var:
Gübrələrin iki növü var:
1)Təbii gübrələr- torf,peyin,quş zılı və bitki və heyvan qalıqlarından əmələ gəlir.
2) Süni gübrələr-
kimyəvi maddələrdən əmələ gəlir...
Hər nə qədər torpaq və su bu qidanın böyük bir qisimini təmin çatsa də bir çox hallarda bir sıra qidalar baxımından kasıb ola bilərlər. Belə hallarda torpağın gübrələnməsi lazımdır. Torf,peyin,quş zılı min illərdən bəri təbii gübrə olaraq istifadə edilməkdədir.
Hər nə qədər torpaq və su bu qidanın böyük bir qisimini təmin çatsa də bir çox hallarda bir sıra qidalar baxımından kasıb ola bilərlər. Belə hallarda torpağın gübrələnməsi lazımdır. Torf,peyin,quş zılı min illərdən bəri təbii gübrə olaraq istifadə edilməkdədir.
Təbii gübrələr bitki və heyvanlardan təmin edilər. Bunların ən əhəmiyyətlisi Guano deyilən qurudulmuş quş gübrəsidir. Lakin sintetik gübrələrdən daha bahalı olduqları üçün, müasir dövrdə çox az istifadə olunur. Bu xüsusiyyətləriylə tərəvəz və çiçək becərilməsində ondan istifadə edilir....
Təbii gübrələr bitki və heyvanlardan təmin edilər. Bunların ən əhəmiyyətlisi Guano deyilən qurudulmuş quş gübrəsidir. Lakin sintetik gübrələrdən daha bahalı olduqları üçün, müasir dövrdə çox az istifadə olunur. Bu xüsusiyyətləriylə tərəvəz və çiçək becərilməsində ondan istifadə edilir....
Süni gübrələr, maye və qatı halda tapılar. Ümumiyyətlə daşınması və saxlanılması asan olduğundan, qatı və dənəvər gübrələrə üstünlük verilir
Süni gübrələr, maye və qatı halda tapılar. Ümumiyyətlə daşınması və saxlanılması asan olduğundan, qatı və dənəvər gübrələrə üstünlük verilir
Torpağın quruluşuna və yetişdirilən bitkinin növünə görə azot, fosfor və kaliumlu kimyəvi gübrələrdən istifadə edilir.
Azotlu gübrələr bitkinin gövdə və yarpaqları zəif inkişaf etdikdə istifadə edilir
Fosforlu gübrələr meyvə və çiçəyin zəif inkişafında istifadə edilir
Kaliumlu gübrələr isə yeraltı hissələrin inkişafı zəif olduqda istifadə olunur.
İçərisində azot və fosfor kimi kimyəvi gübrələrin diqqət göstərilmədən reallaşdırılan geniş istifadəsi bu gün torpaq və su üzərində insan əliylə həyata keçirilən ən məşhur ətraf çirkliliyi səbəblərindən biri olmuşdur.
İçərisində azot və fosfor kimi kimyəvi gübrələrin diqqət göstərilmədən reallaşdırılan geniş istifadəsi bu gün torpaq və su üzərində insan əliylə həyata keçirilən ən məşhur ətraf çirkliliyi səbəblərindən biri olmuşdur.
Torpağın və suyun tərkibində azotun miqdarının artmasının insanları sağlamlığı və ətraf mühütin təmizliyi baxımından mənfi təsirləri olduğu artıq təsdiq olunub. Torpaqda azotun izafi miqdarı bitki toxumalarında nitrat şəklində toplanır. Bu isə insan və heyvanın sağlamlığı baxımından təhlükəlidir. Tərkibində yüksək miqdarda nitrat olan sular uşaqlarda həyat üçün təhlükəli olan xəstəliyə səbəb ola bilir.
Torpağın və suyun tərkibində azotun miqdarının artmasının insanları sağlamlığı və ətraf mühütin təmizliyi baxımından mənfi təsirləri olduğu artıq təsdiq olunub. Torpaqda azotun izafi miqdarı bitki toxumalarında nitrat şəklində toplanır. Bu isə insan və heyvanın sağlamlığı baxımından təhlükəlidir. Tərkibində yüksək miqdarda nitrat olan sular uşaqlarda həyat üçün təhlükəli olan xəstəliyə səbəb ola bilir.
Azot gübrələrinin zərərli təsirlərini önləmək üçün müxtəlif yollar mövcuddur. Bunlardan ən sadəsi kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında əski üsullara qayıtmaq, süni gübrələrin istifadəsini məhdudlaşdırmaqdan ibarətdir. İkincisi isə israfın qarşısının alınması ilə bağlıdır.
Azot gübrələrinin zərərli təsirlərini önləmək üçün müxtəlif yollar mövcuddur. Bunlardan ən sadəsi kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalında əski üsullara qayıtmaq, süni gübrələrin istifadəsini məhdudlaşdırmaqdan ibarətdir. İkincisi isə israfın qarşısının alınması ilə bağlıdır.
Yəni həddindən artıq qidalanmaya meyilli olan zəngin adamlar yemək rejimlərini səhmana salmalıdır. Bu, problem bəlkə də, ilk baxışda kiçik görünə bilər. Lakin araşdırmalar göstərir ki, yüksək zülallı qidaların hazırlanması üçün lazım olan azot gübrələrinin istehsalı təbiətə lazım olan miqdarı aşır və bu da ekoloji fəlakətlərə səbəb ola bilir.
Kalium gübrələrin tərkibində ballast elementləri (Cl, Na) də olur, yüksək dozada sistematik gübrələmə apardıqda onlar torpaqda toplanaraq onun münbitliyini aşağı salır. Kalium gübrələrinin tərkibində olan metallar (Cd, Hg, Pb,Al) canlı orqanizmlərdə toplana və qrunt sularına daxil ola bilərlər. Kaliumun çox itməsinin, səth və qrunt sularının
Kalium gübrələrin tərkibində ballast elementləri (Cl, Na) də olur, yüksək dozada sistematik gübrələmə apardıqda onlar torpaqda toplanaraq onun münbitliyini aşağı salır. Kalium gübrələrinin tərkibində olan metallar (Cd, Hg, Pb,Al) canlı orqanizmlərdə toplana və qrunt sularına daxil ola bilərlər. Kaliumun çox itməsinin, səth və qrunt sularının
çirklənməsinin qarşısını almaq üçün kalium gübrələri torpağın əsas becərilməsinin (şumun) altına verilməlidir.
Kənd təsərrüfatında tətbiq olunan fosfor gübrələri, əsasən bitki tərəfindən asan mənimsənilən, suda həll olan növlərdən ibarətdir. Bura superfosfat və ikiqat superfosfat, həmçinin mürəkkəb gübrələr - ammofos, diammofos, nitroammofoska, karboammofoska daxildir.
