Ma’lum bir hududda jinoyatchilik holati va unga ta’sir etuvchi omillar atroflicha tahlil qilinmasdan turib, sohada profilaktik chora-tadbirlar belgilash maqsadga muvofiq emas. Geografiyada “geokrimenogen vaziyat” tushunchasini birinchi bo‘lib kiritgan Professor A. Soliyev geo-kriminogen vaziyat tushunchasiga batafsil izoh berdi. “Geokrimenogen vaziyat ijtimoiy geografiyaning muhim qismi sifatida turli mamlakatlar yoki mintaqalarda jinoyatchilikka ta’sir etuvchi shart-sharoit va omillarni, kriminogen vaziyatning mintaqaviy xususiyatlarini o‘rganadi”.
Bundan tashqari, geokrimenogen vaziyatni muayyan mintaqaning jinoyatchilik darajasi deb tushunish mumkin.
Geokrimenogen vaziyatning eng yaxshi qamrovi shahar va qishloq joylarini guruhlash va har bir hududiy birlik doirasida jinoyatchilik strukturasini tahlil qilish bilan ta’minlanadi. Chunki turli kattalikdagi shahar va qishloqlarda jinoyatchilikning turli shakllari. Jumladan, Toshkent shahrida jinoyatchilikning eng yuqori darajasi va Qoraqalpog‘iston Respublikasida eng past darajasi jinoyatchilikning turli shakllarida topilgan.
Sirdaryo viloyatida ham geokriminogen vaziyati turlicha bo‘lib jinoyatchilikning sodir etilishi bo‘yicha 2019-yilga nisbatan 2020-yilning so‘ngi 10 oyligi davomida og‘ir jinoyatchilik turlari 158 tadan 207 taga ko‘payganligini guvohi bo‘lishimiz mumkin.
Sirdaryo viloyatining geokriminogen holati aks ettirilgan jadvalda shuni ko‘rish mumkinki tom ma’noda iqtisodiy jinoyatlar soni ortib bormoqda (2.1-jadval).
2.1-Jadval
Sirdaryo viloyatida 2017-2020-yillar oralig‘ida sodir etilgan jinoyatlarning turi bo‘yicha taqsimlanishi
