GüNÜMÜz tüRKÇESİyle evliya çelebi seyahatnamesi

İki kapısı var. Biri Budiıı Kapısı'dır ki doğu tarafı ile batı­sı arasına bakar 4 kat kârgir kemerli eğri büğrü sokaklı sağlam, dayanıklı, yeni demir kapılardır. Bu kapı üzerinde olan kulede bir dinlenme yeri ahşap köşkü var, bütün gönül erbabı orada has sohbetler ederler.

Bir kapısı da güney tarafa, Began Kalesi tarafında Polata Varoşuna açılır. Bu da eğri büğrü anayollu 4 kat demir kapılar­dır. Sanki her biri Acem diyarında Hazar Denizi kenarında De-mirkapı Kalesi'nin kapıları gibi sağlam ve dayanıklı kapılardır.

Bu kapıların araları gece gündüz asker ile dolu olup tav­la ve satranç oynanıp kalabalık ve gürültü olur ki anlatılmaz. Çeşit çeşit silâhlarla bezenmiş, kapıcılar ve bekçilerle süslenmiş geçiş kapılarıdır. Bu iki adet kapının önlerinde ikişer yüz adım uzunluğunda kazıklar üzerinde ahşap köprüler vardır ve her köprü üzerinde üçer yerden zemberekli makaralar ile her gece kalkıp kale kapısına yaslanırlar.

İç kalenin anlatılması: Büyük kalenin kıblesi tarafın­da kapukulu, cebeci ve topçular kalır bir küçük kaledir, ama bataklıktan tarafı gayet sağlamdır. Her tarafında karakolha-ne odaları olup yeniçeriler ve diğer askerler ta sabaha dek gülbâng çekip nöbet beklerler ve 24 adet kale ağaları kol dola­şıp uyuyan bekçi ve nöbetçileri azarlayıp uykularından uyan­dırırlar. Zira bu kale de Kanije gibi Budin'den üç konak batı ta­rafa ileri kâfiristanda kalmış, sınır sonu hizasından daha ileri geçmiş, aman yeri bir kaledir. Yüce Yaratıcı sonsuza dek düş­man şerrinden koruya.

Mümin mahallelerinin sayısı: Tamamı 14 mahalle­dir, ama dördü bu kale içindedir. Süleyman Han zamanında kâfirler ayaklanıp kale içindeki haraç veren kâfirler kiralıdan beri bu kulede kâfir mahalleleri yoktur. Ancak müsellim kefere

52

haneleri var ki kale hizmetçileridir. Evvelâ Battal Kapı Mahalle-gj, Karakaş Paşa Mahallesi ve Polata Mahallesi.

Camilerinin özellikleri: Hepsi 4 adet mihraptır.

Evvelâ bunlardan mükellef Süleyman Han Camii, eski za-ınanda gökyüzü gibi yüksek kemerli, benzersiz bir kilise imiş. Eğer bu kilisede olan mimari ilmini, sanat eserlerini, tasarruf­ları, işçilikleri, oymaları, süsleri olduğu gibi yazsak diğer yaza­caklarımıza engel olur.

Kısacası içinde ve dışında türlü işlemeler, değerli ağaçlar­la oymalar yapılmış ve süslenmiş nur dolu bir camidir. Ancak kârgii" kubbeli olmayıp tavan kiriş kubbedir. Hatta kıblesi biraz yamuktur.

Bir yüksek ve büyük kârgir dört köşe çanlık kulesi var, hâlâ minaredir. Saat de ondadır ki çanının sesi bir konak yer­den duyulur. Bu minarenin boyu tam 220 ayaktır, merdiven [14bJ ile bu hakir çıkıp Belgrad Kalesi'ni seyrettim.

Hemen bir sürahi su kabağı gibi boğazı ince, Began Kale­si tarafı sivri ve bağlar tarafı kabağın karnı şeklinde yüksek bir kaledir. Bu minareden Belgrad ovasının zemininde olan ekin­ler, çayır, çimen, yeşillik, lâlezar bağları ve şebekeli bostanları ebrî kâğıt gibi bukalemun nakışlı gözükmektedir. Polata, Cav-ka, Val ve Canbek adlı kaleler bütün dağlan ve ormanları ile bellidir. Bu kaleye asla yakın ve eğimli bir yer yoktur. Yeşillik­lerle bezenmiş bir ova ve göl içinde yapılmış acayip ve garip bir kaledir.

Camiin kapısının üst tarafında celî hat ile bakım ve onarı­mının tarihidir:

Huda'nın littfuna mazharsm elhak kalmadı şübhe, Ki Ustolni-Belgrad içre yapdı cami'-i a'lâ,

Dedim işbu iki mısra' içinde böyle üç tarih, Birisi lafz u ma'nâ biri ma'nî durur hakka,

Yapulup bin yigirmi ikisinde buldu itmamı, Sevaba girdin Ahmed Bey edip bu Camii ihya.

Sene 1022.

53

Sonra, Karakaş Paşa Camii, küçüktür, ama kalabalık cema­ate sahiptir.

Sonra Veli Bey Camii.

Harap camiin anlatılması: Yukarıda konusu geçen Hazret-i Yahya nefesiyle yapılıp benzetme olmasın onların kâbeleri olan kiliseyi, Milyaş Papaz Kilisesi'nin bir tarafını Sü­leyman Han Müslüman mabedi edip bir tarafında kâfirlere İsa ayini icra etmek için puthane olmasına izin verirler. Zira bu ki­lisenin yakınında hâlâ yüksek bir kubbe vardır, o kubbe içinde 70-80 kadar kötü işli krallar gömülmüşlerdir.

Sonra reaya kâfirleri hileye baş vurup anlatıldığı üzere ka­leyi ele geçirmeye kalkışırlar. Zamanın hâkimi bu düşünceden haberdar olunca bütün kâfirleri kılıçtan geçirir. Kiliselerinde bulunan ve açık şirk ve pislik olan bütün putlarını kırıp kâfirler mabethanelerinden ümitlerini kessinler diye bu kiliseyi cebeha-ne ve baruthane edip içine nice bin kantar siyah barut kor.

O zamanda bu kilisenin bir çanhane kulesi var imiş ki doğu tarafında 3 konak yerde Tuna Nehri, güney yönünde Raba Nehri ve Balatin Gölü kıble tarafında gözükür imiş.

Daha önce kâfir zamanında 7 bin papaz, kıssis, bıtrik ve ladika var imiş. Daha sonra papazları da katletmişlerdir. Son­ra Allah'ın emriyle bu kilise içinde olan baruda yıldırım isa­bet edip kiliseyi ve anılan yüksek çanlığı tamamen gökyüzü­ne atıp berbat eder. Hâlâ yarısı yine mamur cebehanedir, ama Allah bilir ya, hâlâ böyle harap iken görenin aklı gidip insanın gözleri kamaşıp hayretler içinde kalır.

Ama kralların gömüldükleri yer olan kubbe mamurdur. İçindeki yeraltında adı sanı belli kral, kralzâdeler, ban ve her-sekler gömülü olup durur. Hâlâ bir kral ölse bir yolla murdar leşini bu kaleye gönderip dizdarlara gizliden bolca para ve­rip adı geçen kubbede gömerler. Yahut Belgrad toprağından vilâyetlerine getirtip kralların ve namlı irşek, ban, şag ve go-rofların leşlerini Belgrad toprağına gömerler. Eğer gömecek ka­dar toprak getirtemezse bari ölen keferelerin iki gözünü dol­duracak kadar pak olmayan ölünün gözlerine temiz Belgrad toprağı korlar. Isfahan sürmesi ve iksir-i âzam gibi bir avuç içi kadar Belgrad toprağından birbirlerine hediye verirler. Ustolni-

54

Relerad ta bu derece kâfirler arasında makbuldür ve hâlâ bir ta­na bin baş ve bir şarampav ağacına yüz bin leş vermek canla­rına minnettir.

Ama inşaallah bugünden sonra kâfirler bu kaleyi rüyasın­da göremezler. Zira hâlâ vilâyet valisi olan Hacı Mustafa Paşa gayet sağlamlaştırıp bütün mühimmat, levazımat ve askerleri-i yerli yerinde etmiştir. Ama yine bütün Hıristiyan milletler "Ah Üstürgon, ah Budin ve ah Ustolııi-Belgrad Kalesi" diye fer­yat edip itibar ederler.

Adı geçen kilisenin özellikleri dolayısıyla bu kilise kubbe­sinde (binasında) gömülen kralların isimlerini Alman diyarın­da esir aldığımız bir papaz Macar tarihinde yazmıştır.

Belgrad-ı Ustolni'de [Üstolni-Belgrad] gömülen kralların isimlerini bildirir

Evvelâ kaleyi yapan Milyaş Papaz, sonra Lagos Kral, Hazret-i İsa doğumu tarihine göre 1503 yılında doğmuştur, Ustolni'de yatar.

Sonra bu Lagos kralın babası Laslo Kral ve anası Anna Ason, Galya kralının kızı idi, burada yatarlar.

Matyaş Kral, Budin kralıdır ki Leh ve İsveç krallarının mülküne malik olup Fatih ile Belgrad'da cenk edip Belgrad'ı Fatih'e vermeyen kralın oğlu Matyaş Kral'dır. Babası ve kendisi Ustolni'deki kubbede yatar.

Sonra Süleyman Han ile Mohaç'da cenk edip batakta ölen Vilagoş Kral'ın leşini [15a] Süleyman Han Ustolni'ye gönder­di. Sonra Süleyman Han Budin'i fethedip Yanoş Kral'a Budin'i verdi. Öldüğünde ilk defa Budin'e vezir olan Süleyman Paşa Yanoş'un leşini Belgrad'a gönderdi.

Ardından Süleyman Han ile Buclin altında cenk eden Fer-dinand Kral da Ustolni'de yatar.

Ferdinand Kral oğlu Maksi Kral da babasıyla Ustolni'de ya­tar.

Sonra, Miloıı Poturi Mikloş ve Milkaviş Yaloş, bunlar Nimet-Uyvar Kalesi'nde yatarlar, zira Ustolııi-Belgrad o zaman Osmanoğlu elinde idi.

Ardından Büyük Yanoş Kral ve oğlu Matayoş Kral Nemse çasarının Prankopruk şehrinde yatarlar.

55

Sonra Araç Hersek, Nemse çasarımn tahtı olan Prag şerı, rinde yatar.

Boçkay Kral, Anpir şehrinde yatmaktadır.

Sonlok Gabor, Batori Gabor ve Halyekeri Gabor, bunlar Ustolni-Belgrad'da tahta geçmişlerdir, ama Kaşa şehrinde ölüp yere geçmişlerdir.

Jil Koski Kral ve Kunos Toski Kral, bunlar Leh krallarıdır ama bu ikisi Ustolııi'ye gelip ölüp burada yatarlar.

Solabi Yanoş Çarsar, Eski Budin'de yatar.

Nator İşpan ve Paturi İstivan, bunlar İspanya Vilâyeti hâkimleridir. Ustolni-Belgrad'ını Ungurus kralları elinden al­maya geldiklerinde savaşta biri ölmüştür. Nator İşpan ziyarete gelip ölünce ikisi de Ustolni kubbesinde gömülmüşlerdir.

Büyük İrşek Papa, İrim Papa'dan üç mertebe aşağı olana derler. Bu Ustolni Osmanlı elinde iken ölmüştür. Vasiyeti üzere Ustolni dışında kefere masatları içinde yatmaktadır.

Mihadi Laslo Kral ve Gorandi Mikloş Kral'ın ikisi de, Nemse'nin ve ara sıra bizim olan Tata Kalesi'nde yatarlar.

Büyük Zirin Ban da Ustolni'de yatar. Ustolni'de de nice krallar yatar diye tarihlerinde yazmışlar, ama başka meşhurun anılmasında faydası ve yazılmasında ilgisi olmayıp o kadar iti­barları olmayan Nemselerin yazılması da bıkkınlık verir diye bu kadar ile yetindik. Zira Ustolni-Belgrad'da olan Milyaş Ki­lisesi özellikleri sebebiyle ve o ibret verici kilisenin kubbesin­de bulunan maşatlığın yazılması dolayısıyla bu adı geçen kral­ları yazdık.

Yaratıcı, hâlâ ol cebehane olan büyük kiliseyi Müslüman mabedi etmeyi nasip etsin. Burada Ustolni-Belgrad camilerinin özellikleri tamam oldu. Bu camilerin dışındaki,

Mescitlerinin özellikleri: Ustolııi-Belgrad'ın içinde ve dı­şında 11 küçük ibadet yeri vardır. Bunlardan Karakas Paşa Za­viyesi, Hacı Paşa Zaviyesi, Yeniçeri Ağası Zaviyesi ve Çeribaşı Mescidi. Bunlar meşhur mahalle mescitleridir.

Medreseleri: 3 adet medresesi vardır, ama dârülkurrâ ve dârülhadisi yoktur.

Sıbyan mektepleri: 7 adet ciğer köşelerinin öğrenim gör­düğü sıbyan mektebi vardır.

56

Tarikat erbabı derviş tekkeleri: Hepsi 5 adet gönlü yara-ı ÂH Aba dervişleri tekkesi vardır. Bunlardan Budin kapısı-

dışında (—) Baba Tekkesi, ufak tefek gelen gidenlerin uğ-gj tekkedir ki sadaka ile geçinirler. Gazi Süleyman Paşa mer­hum da tekkede gömülü olup herkesin ziyaret yeridir. Ve kale

içinde (-) (--)•

Cana can katan sebilhaneleri: Toplam 11 yerde susamışla­ra sebilhane var. Bunlardan bazıları, Karakas Pasa Sebili, Diz­dar Ağa Sebili, Yeniçeri Ağası Sebili ve Hacı Paşa Sebili.

İleri gelenlerin hanedanları, sarayları: Tamamı bu kale içinde tam 1.100 adet mükellef, mükemmel, tek ve iki katlı kârgir güzel binaların hepsi şindire tahta örtülüdür, ama bun­lardan Hacı Paşa Sarayı, Alaybeyi Sarayı, Dizdar Ağa Sarayı, Çeribaşı Hanesi, Surutlu Ahmed Sipahi Hanesi, daha başka ba­kımlı/ güzel, bahçelice geniş evler vardır. Bütün sokakları baş­tanbaşa kaldırım döşeli geniş ve temiz yollardır.

Tüccar hanları: 3 adet misafir tüccar hanı vardır.

Can rahatı hamamları: Hepsi hepsi l adet hamamdır, ama çifte hamamdır. Nice saraylarda özel hamamları ve her hanede soba gusülhaııeleri vardır, zira pak ve temiz halkı vardır. Gece gündüz din uğruna cihat ederler.

Çarşı bedesteninin anlatılması: Hepsi 200 adet dükkânları var, ama süslü değildir. Ve kârgir yapı bedesteni yoktur, ancak yine her mal bulunur. Bu şehir göl içinde olmak ile çeşmeleri yoktur.

Evlerdeki su kuyuları: Tamamı 200 adet ev kuyuları var, ama pazar meydanında ve Budin Kapısından dışarı (—) Tek­kesi yakınında Kral Kuyusu adıyla bilinen bir abıhayat kuyu­su var ki sanki Kevser suyudur. Temmuz ayında soğuk olup kış günlerinde sıcak olmakla bütün şehir halkı bundan içip susuz­luklarını giderirler. [15b] Hatta bu kuyunun etrafına Osmanlı askeri gelip konmuş, gece gündüz yüz binlerce asker bu kuyu­dan yüz binlerce kova su çekmişler, zerre kadar eksilmemiştir.

Sürüt büyük varoşu hakkındadır: Ustolni-Belgrad'ın gü­neyinde Polata tarafında Begaıı Kalesi'ne gidecek köprü üzerin­de büyük bir varoştur. Bu da cumbul batak derin göl içinde ba­kımlı, şenlikli ve süslü varoştur, ama yalın kat şarampav duvar-

57

lı, etrafı kazıklar ile çevrilmiş baştanbaşa çit palanka hisardır dolma duvar değildir. Zira dolma duvar bataklık içinde dqr' maz, derin göldür ve çevresinde yine şarampav mazgallı dit sek köşebentleri ve sahi topları vardır.

Ve 2 kapısı var, biri kıble tarafına bakıp Began Kalesine gj. dilir büyük kapıdır, ama kara pelit ağacından sağlam kapıdıt iki kattır ve büyük köprüsü var.

Bir kapısı da batı tarafa açılır Polata Kapısı'dır. Bu da iki kat ahşaptan sanatlı kapıdır. Bunun köprüsü de asma zemberekli dörder yerden makaralar ile kalkar köprüdür ki her gece kapı-cılar bu köprüleri kaldırırlar ve her köprü üzerinde üçer y(jz adam nöbet bekler. Zira bu kalenin bir korkacak yeri bu köprü­lerdir. Allah korusun.

Bu varoşta 2 Müslüman ve 6 kâfir mahallesi vardır. Müslü­man ve kâfirlerin toplam 1.180 adet evleri vardır hepsi yine şin-dire tahta örtülüdür ve genellikle yalın kat fukara haneleridir, ama gayet geniş evlerdir.

Ve 2 adet cami vardır. Evvelâ Sürüt Camii, eski tarz eski bir camidir, ama cemaati çoktur. Biri de Polata Camii'dir. Gerisi 5 adet mescitlerdir, l tekkesi ve 80 kadar dükkânları var, ama hanı, hamamı ve başka imaretleri yoktur.

Rahip, bıtrik kiliseleri: Toplam 3 adet mamur kiliseleri vardır. İkisi Sırp ve Bulgarların ve biri Macar keferelerinindir, ..................(l satır boş)....................

Beşli Varoşu'nun özellikleri: Ustolni-Belgrad'ın Budin Kapısı'nm dışında, kuzey tarafta, hendek kenarında kefere za­manında 2 bin haneli büyük varoş imiş. Hâlâ birkaç kere ku­şatma görmekle bu varoş harap olmuştur. Zira kâfirler bu kale­yi bir iki kere bu varoş tarafından almıştır. Onun için Osman­lı harap etmiştir. Hâlâ 100 kadar hane, bir mahalle camii, bir mescidi ve (—) (—) Baha'nın tekkesi kalmıştır, ama etrafında palanka hisarı kalmamıştır. Çarşı pazardan ve başka yapılar­dan bir belirti yoktur.

Rıdvan Cenneti bahçeleri gibi gezinti yerleri

Bu Beşli Varoşu'nun doğusu tarafında bir top menzili uzak mesafe yerlerin tamamı, dağları ve bayırları baştanbaşa 7 bin adet bağ, bostan ve bahçelerdir.

58
left ay nice

tası

İ3u bağların hepsinde birer maksure kulübe, oturacak yer-fak ve abıhayat kuyular vardır. Bütün Ustolni halkı üç

ları bası

rrıutfak ve ıaya

a safa ederlerken birkaç kere kâfirler bu bağları basıp

Müslümam esir edip götürmüştür.

Sonunda Budin Veziri Kara Murtaza Paşa bu bağların or-yüksek bir tepe üzerinde İstanbul'daki Galata Kulesi yüksek bir kule inşa edip topları, tüf enkleri, 50

e olmutur. Gece

ibi yuvarlak ve

det neferleri ve demir kapısı ile hazır bir kale olmuştur

gündüz 50 yiğit nöbet beklerler.

Daha sonra Belgrad bağları imar olup çok olmakla bu kule «etmemiştir- Bağların bir uygun yerinde hâlâ vilâyet valisi Hacı Mustafa Paşa yüksek kale gibi bir kule yapmış ki Murtaza şa'nın kulesinden sağlam olmuş. Kapısını, 4 adam boyu yük­k, kemerler ile çıkılır demir yüksek kapı etmiş. Bunda da 50 ğit, top, beharveler hazır olup neferleri nöbet

beklerler.

«

Pa:

sek, Ken^"-------- a

yiğit, top, tüfenk ve diğer cebehaneler

beklerler. Eğer kâfirler bağlardaki adamlara gelirse 5 saat yer­den kâfirleri görüp top atıp bağlardaki bütün insanlar kalelerin altına gelirler, zira kale yarım saat uzaktır.

Derhâl kaleden top seslerim işittiklerinde 3-4 bin adam bağlar içine gelip kâfirleri takip ederler. Eğer kâfirler bağlar­dan adam aldıysa kâfiri kova kova esirleri elbette bıraktırırlar. Eğer adam almadıysa ta Tata, Papa ve Pirespirim kalelerine ka­dar kovup elbette kâfirden esir alırlar ve sağ salim Belgrad'a ge­lirler.

Bu bağlarda sayısız, kıyassız, çeşit çeşit mesiregâhlar var­dır, ama özelliklerini yazmaya vakit yoktur.

Tanrı nimeti seçkin meyvelerinden, 20 çeşit sulu üzümü, şeftalisi, armudu ve eriği boldur. Ve,

İnsanı dirilten havası: Gayet hoş olduğundan mahbûb ve mahbûbesi ve Macar güzelleri bir serhadde yoktur. Gümüş ten­li, kulak memesi gibi yumuşak ve hoş kızları olur. Gerçi ser­besttirler, ama hayâsız ve edepsiz değillerdir. [16a]

Kadınlarının giysileri: Siyah ferace giyip yassı terpuş tak­ke giyip beyaz çember örtünüp edeplice gezerler, ama çarşı pa­zarda asla kadın görmek ihtimali yoktur.

Erkeklerinin giysileri: Bütün halkı kısacık çuka dolama giyerler. Kopçah çakşır, renkli çuka kalpak, ihtiyarları beyaz

59

Müslüman sarığı sarıp ayaklarına mahmuzlu kubadi pabuçlat giyip gezerler.

Özel lehçeleri: Bütün halkı Boşnaktır, çok iyi ve düzgür, Macarca ve Nemsece bilirler, ama Türkçeyi o kadar bilmezler Ancak hodi sedi bilir, başka söz bilmez gazilerdir ve gayet ga-rip dostu, kerem sahibi, yumuşak huylu ve sakin adamlardır.

Gayet bolluk diyardır, bütün ovaları verimlidir. Ve bü­tün Sırp, Boşnak ve Macar reayaları gayet itaatkârdırlar. Ve bir okka beyaz ve has ekmek bir akçeyedir, bir okka koyun eti iki akçeye, sığır eti bir akçeye ve bir araba yükü kavun ve karpuz beş akçeyedir.

Ustolni-Belgrad külliyatt övgüsünün tamamlanması

..................(2,5 satır boş)....................

Ustolni-Belgrad şehitleri ziyaret yerini bildirir Budin Kapısı'nın dışında Gazi ve Şehit Süleyman Paşa, kendi tekkesinde yatar. (—) (—) (—)

Hamd olsun bu gönül açıcı şehirde birkaç gün vilâyet vali­si Hacı Paşa ile zevk ü safalar edip Haseki Ağa ile Raba Nehri tarafına Sadrazam'a gitmeyi danışınca bütün vilâyet ayanı:

"Sultanım siz padişah tarafından hatt-ı şerif ile Sadrazam'a geldiniz. Sadrazam'ın nerede idiği belli değil. Bundan içerisi kâfiristandır. Biz sizi içeri götürmeye kadir değiliz" diye kati cevap verip birkaç gün daha Belgrad'da konaklamayı doğru bulup karar vermişken Allah'ın hikmeti o an Raba Nehri kena­rında Vaşvar Kalesi'nden Kanije gazileriyle dağdan dağa kâfir görünümünde adamlar Sadrazam'ın emirlerini götürüp,

"Sen ki Ustolni-Belgrad Paşası Hacı Mustafa Paşasın, emr-i şerifim ulaştığında bir an durmayıp İslâm askerine zahire ye-tiştiresin ve eğer ihmal eder geciktirirsen başın gider" diye böyle bir ısrarlı emir gelince hemen Hacı Paşa bir gün bir ge­cede 500 arabaya dörder at koşup bütün yiyecek ve içeceklerin her türlüsünden arabalara yükleyip o gece Hacı Paşa ile 5 bin seçkin asker olup,

Ustolni-Belgrad'dan Raba Suyu tarafına sefere gittiğimiz konakları, kaleleri ve çektiğimiz şiddetli sıkıntıları bildirir Evvelâ Belgrad'dan çıkıp güney tarafa l saatte gidip,

60

Began Kalesi menzili

Haseki Ağa ile daha önce Belgrad'a gelirken bu Began Kale-i anlatılmıştır. Orada bütün asker toplanıp yine batı tarafa or­manlar içinde pür-silâh hazır giderek 4 saatte, Polata Kalesi'nin özellikleri

Macarcada (—) (—) demektir. Yapıcısı Ungurus kralların­dan Laslo Kral'dır. 1002 tarihinde Sultan III. Murad Han zama­nında Sinan Paşa bu kaleyi ve Pirespirim Kalesi'ni bir seferde fethetmiştir. Hâlâ Budin Eyaleti'nde bizim Ustolni-Belgrad San­cağı hükmünde subaşılıktır ve Belgrad nahiyeleri niyabetidir. Dizdarı ve 400 hisar eri vardır, başka zabitleri yoktur.

Kalesi, Polata Dağı eteğinde dörtgen şekilli bir sarp sağ­lam hisardır. Doğu tarafa bir kapısı var. Önünde hendeği üze­rinde asma köprüsü var. Hisar içinde 300 kadar küçük hanele­ri, ambar ve cebehaııeleri ve Murad Han'ın bir küçük camii var, ama gayet cesur ve namlı kulları var. Gece gündüz Pirespirim kâfiriyle uğraş ve savaş etmektedirler.

Bu Polata, Began ve Çavka kalelerinin toplam 1.200 adet ne­ferleri Budin defterdarından maaşlarını alırlar. Bu kalenin bağ ve bahçeleri çoktur, ama çevresine kâfirden korutmak için ka­rakollar koyup ziraat edip bağlarına varırlar, gayet serhad yer­dir. Eriği ve armudu gayet çoktur ve abıhayat sularına nihayet yoktur.

Bu kaleden Hacı Paşa 50 yiğit yoldaş kılavuz alıp batı tara­fa Bakvan Dağları içinde giderken erik, elma, armut, kızılca, yer vişnesi ve çilek adlı meyveler dağlarda yerlere dökülüp saçılıp yatar, bu meyve nimetlerinden yiyip 3 saatte gidip, Çavka Kalesi'nin özellikleri

Macarca'da (—) (—) demektir. Rumeli dilinde Karga Kale­si demektir. Gerçekten de [16b] dağlarında ceviz ağaçları çok olduğundan kargası çoktur. Hatta Rum'da halk dilinde darb-ı meseldir, "Karga koza bakar gibi bakar" dedikleri üzere karga­ları çok olduğundan Çavka Kalesi derler. Ustolni-Belgrad hük­münde subaşılıktır ve niyabettir. Dizdarı ve 200 kadar hisar eri vardır. Kalesi Polata ve Bakvan Dağları arasında yüksek bir te­peye yapışmış bir küçük şeddadi yapı küçük kaledir, ama içine girmedim.

61

Hisar içinde III. Murad Han Camii'nde ezan-ı Muhammedi okunduğunu duyunca sordum.

1002 senesi Muharrem [1593 Ekim] ayında Yemen fatihi Sinan Paşa fethidir. Kulu azdır, ama defalarca bunun gazileri kâfirin Tata, Papa, Senmartin ve Yanık altlarına varıp av alıp yine şahin yuvasına gelir gibi kalelerine gelip girirler. Defalar­ca kâfire aman dedirtmişlerdir.

Kıbleye bakar bir kapısı olup cebehanesi ve her zahire mü­himmatı boldur. Ancak bundan ileri bir kalemiz olmadığın­dan serhad sonudur. Her tarafında kâfir kalelerinin horozları sesi işitilir. Ta bu derece amansız kaledir, ama bunun da bağ ve bahçeleri çoktur. Bundan da 20 nefer kılavuz alıp yine dağlar ve sık ormanlıklar içinde gidip tam 7 saat yürüyüp atları biraz dinlendirip 9 saatte,

Çobaniçse Kalesi'nin özellikleri

Bu da III. Murad Han zamanında Sinan Paşa tarafından fethedildi. Kâfirler 1006 [1597/8] tarihinde Sultan III. Mehmed Han zamanında Yanık Kalesi'ne zafer bulduğunda bu Çoba­niçse Kalesi'ni de istila etmişlerdir. Hâlâ kâfirlerin elinde ka­lıp Nemse çasarı hükmündedir. Beganoğlu toprağında gökle­re doğru yükselmiş yüksek bir dağın üzerinde şeddadi, dört köşe, benzersiz bir kaledir ama küçüktür.

Bizim İslâm askeri hisar dibinden geçerken 40-50 pare bal­yemez toplar atıp derhâl kalenin burçlarını haçlı sancaklar ile süsleyip kâfirleri karınca gibi kaynaşıp cenge hazır olmaya baş­ladılar.

..................(l satır boş)....................

Oradan,

Küçük Vajon Kalesi

Önce ve sonra Nemse çasarınındır, ama Began. kâfiri hük­mündedir.

..................(l satır boş)....................

Oradan,

Tabyasa Kalesi'nin anlatılması

Bu da çasarındır, lakin Beganoğlu hükmündedir. Bu kale Balatin Gölü kenarında gayet sarp ve sağlam palankadır. Bu­nun dağlarında bir gece yatıp ertesi (—) (---) (—). Oradan,

62

Marçil Kalesi

(—) tarihinde Süleyman Han zamanında fetholmuş. Daha sonra kâfirler işgal edip kâfirlerin elinde kalmış, ama bir Nem-rud ateşinin kızıl alevi göklere yükselip yanardı. Meğer Tatar askeri bu kalenin varoşunu yakmış.

Şimek Kalesi'nin özellikleri

Bu da Nemse'nindir, ama Ziriııoğlu hassıdır. Göklere doğ­ru yükselmiş kale imiş, ama İslâm askeri yakmıştır. Nemrud ateşi içinde iki saat uzak solumuzda gözükmekte idi. (---) (—) (—). Oradan,

Allah'ın hikmeti Ustolni-Belgrad'dan çıkıp buraya gelince­ye kadar ne bir kâfir ve ne bir Müslüman görünmeyip bir dil­den bir haber alamadık.

Ertesi gün danışıp görüşüp Balatin Gölü kenarından çıkıp güney tarafına Raba Nehri kenarlarına doğru gidip "Daha önce yaktığımız Yeleşke Kalesi'ne gidelim" diye Fatiha okuduk. Gö­türdüğümüz zahirenin 5-6 araba yükünü yiyip arabaları bırak­tık, zira biraz yağmur yağmaya başladı. O gün güneye doğru 9 saat gidip akşam olmadan bir hıyabanda durduğumuzda ileri­de kılavuzlarımız iki kâfir dil getirip söylettik:

"Sabahın Türk askerine rast gelirsiz, ama açlıktan çok atları ve adamları öldü. Raba Suyu kenarıyla geliyorlar" dediklerinde dünya bizim olup kâfirleri Hacı Paşa alıp esir edip zincire vur­dular.

Sabahleyin kalkıp esir kâfirleri kılavuz alıp giderken hamd olsun yol üzre İslâm askerine rast geldik. Hepimiz yaya olup yol üzerinde Sadrazam'a selâma durduk. Önce Haseki Ağa, ar­dından Hacı Mustafa Paşa, alaybeyleri ve hakir hepimiz Sadra-zam'ın at üzerinde dizlerini öptük.

"Floş geldin Haseki Ağa ve hoş geldin Hacı Paşa kanı zahi­re" deyince,

"Efendim 500 araba zahire işte getirdim" dedi. Hemen Sad­razam attan inip eline asasını alıp hemen orada 50 araba yeniçeri ocağına, 50 araba sipahi ocağına, 50 araba vezirlere, 50 araba bey-lerbeyilere, 50 araba beylere, 50 araba topçu, cebeci ve diğer hal­ka [17a] ve 50 araba kendi askerine, kısacası 500 araba yükü za­hireyi bütün Osmanlı askerine bölüştürüp atına binip hamd etti.