Haklarin kullanilmasi ve korunmasi doç. Dr. Mustafa Çeker

HAKLARIN KULLANILMASI VE KORUNMASI

• Doç. Dr. Mustafa ÇEKER

SUBJEKTİF İYİNİYET

• İyiniyet, Bir hakkın kazanılmasında hakkın kazanılmasına engel olacak bir hukuki eksikliğin bilinmemesi veya gerekli özen gösterilmesine rağmen bu eksikliğin öğrenilmemesidir.

• İYİ NİYETİN ŞARTLARI:

• Hakkın kazanılmasına engel olacak bir hukuki eksikliğin var olması
• Hukuki eksikliğin bilinmemesi
• Gerekli özenin gösterilmesi

İYİNİYETİN KORUNDUĞU HALLER

• Aile hukukunda: Çifte evlilik halinde ilk evliliğin sona ermesi üzerine ikinci evliliğin geçerlilik kazanması (TMK m. 147/III)
• Borçlar hukukunda:
• Temsil yetkisi verilirken bildirimde bulunulmuş, geri alındığında bildirim yapılmamışsa yetkisiz temsilci ile yapılan işlem geçerli olur.
• Sebepsiz zenginleşmede iyi niyetli zenginleşenin elinde kalanı iade etmesi
• Alacağın temlikinde devir işleminden habersiz olarak eski alacaklıya ödeme yapılması
• Miras hukuku: Ölüme bağlı tasarrufun iptali için zamanaşımı süresi iyi niyetli kişilere karşı 5 yıl, kötü niyetli kişilere karşı 30 yıldır.

İYİNİYETİN KORUNDUĞU HALLER

• 4. Eşya hukukunda:
• Taşınırlarda ayni hak kazanılması
• Rıza ile elden çıkan taşınırlarda
• Rıza dışı elden çıkan taşınırlarda (TMK m. 777)
• Taşınmazlar üzerinde ayni hak kazanılması
• Yolsuz bir tescile dayanarak ayni hak kazanılması
• Zamanaşımı ile mülkiyet hakkının kazanılması
• Olağan zamanaşımı (10 yıl)
• Olağanüstü zamanaşımı (20 yıl)
• Haksız inşaat ve taşkın inşaatta

HAKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN SINIRLAR

• DÜRÜSTLÜK KURALI: Herkes haklarını kullanırken ve borçlarını ifa ederken makul, dürüst ve güvenilir kişilerden beklenecek şekilde davranmakla yükümlüdür.

• Uygulama Alanı:

• Hakların kullanılması
• Kanunların yorumlanması
• Hukuki işlemler
• Kuruluşu
• Yorumlanması
• Tamamlanması
• Tahvili-taşınmaz satış sözleşmesi
• Yeni şartlara uyarlanması- Uyarlama; İşlem temelinin çökmesi

HAKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN SINIRLAR

• HAKKIN KÖTÜYE KULLANILMAMASI

• Şartları
• Bir hakkın varlığı
• Hakkın karşı tarafa zarar vermek amacıyla kullanılması
• Sonuçları
• Hukuki korumadan mahrum kalmak
• Karşı tarafın zararını tazmin etmek

HAKLARIN KULLANILMASINA İLİŞKİN SINIRLAR

• KANUNA KARŞI HİLE: kanunun emredici hükmü ile yasaklanan bir sonucun başka bir kanun hükmünden yararlanarak dolanılmasıdır.

• Meslekten ihraç edilen avukatın alacakları devralarak davayı takip etmesi
• Siyasi parti değiştirme yasağının dolanılması

HAKLARIN KORUNMASI

• HAK SAHİBİ TARAFINDAN KORUNMASI

• Meşru müdafaa
• Kişinin şahıs veya malvarlığına yönelmiş bir saldırının varlığı
• Saldırının devam etmesi
• Saldırının hukuka aykırı olması
• Saldırı ile savunma arasında bir denge bulunması
• Zaruret hali (Izdırar)
• Kişinin kendine veya başkasına yönelmiş bir tehlike bulunması
• Üçüncü bir kişinin malvarlığına zarar verilmesi
• Zarar vermenin kaçınılmaz olması
• Tehlike ile zarar arasında denge bulunmalıdır.
• Kendi hakkını korumak için kuvvet kullanma (ihkakı hak)
• Fiil kendi hakkını korumak için yapılmalı
• Devlet organlarının müdahale olanağı olmamalı
• Koruma için başka yol kalmamalı
• Kuvvet kullanma dengeli olmalı

HAKLARIN KORUNMASI

• HAKLARIN DEVLET ELİYLE KORUNMASI

• DAVA AÇMAK
• İCRA TAKİBİ YAPMAK

HAKLARIN KORUNMASI

• DAVA PROSEDÜRÜ

• Yargı Yolu
• Medeni yargı yolu
• Ceza yargı yolu
• İdari yargı yolu
• Askeri yargı yolu
• Anayasa yargı yolu
• Davanın Görevli Mahkemede Açılması
• Genel mahkemeler
• Sulh < 5.600 YTL
• Asliye >5.600 YTL malvarlığı hakları ve şahıs varlığı hakları
• Özel mahkemeler
• Davanın Yetkili Mahkemede Açılması
• Genel yetkili- davalının ikametgahı
• Özel yetki
• Taşınmazın bulunduğu yer
• Haksız fiilin ika yeri
• Sözleşmenin ifa yeri
• Yetki sözleşmesi

HAKLARIN KORUNMASI

• DAVA ÇEŞİTLERİ

• Eda davaları: davacı, davalıdan bir edimin yerine getirilmesini talep eder (vermek, yapmak, kaçınmak)
• Tespit davaları: Taraflar arasında bir hukuki ilişkinin veya bir hakkın mevcut olup olmadığının hükme bağlanması talep edilir
• Müspet tespit davası
• Menfi tespit davası
• İnşai davalar: Taraflar arasında yeni bir hukuki durum meydana getirmek, değiştirmek veya sona erdirmek için açılan davalardır.

HAKLARIN KORUNMASI

• Davada ispat yolları

• İspat yükü: Herkes kendi iddiasını ispatla yükümlüdür.
• İstisnalar:
• Normal durumun aksinin ispatı gerekmez (hayatın olağan akışı)
• Herkesçe bilinen vakıaların ispatı gerekmez.
• Karinelerin geçersiz olması için aksinin ispatı gerekir.
• Resmi senet ve kayıtlar aksi yazılı delille ispat edilene kadar geçerli sayılır.

• Davada savunma yolları

• İnkar (iddianın tamamen reddedilmesi)
• Kabul (davanın aynen kabul edilmesi)
• İkrar (belirli bir olayın iddia edildiği gibi gerçekleştiğinin kabulü)
• İtiraz (Karşı tarafın iddia ettiği hususun haklı bir nedenle reddi)
• Def’i (Borçlunun borcu ödememesini haklı gösterecek yasal savunmaların ileri sürülmesi)

ÖRNEK OLAY ÇALIŞMASI

• Yusuf Aslan arkadaşı Kerem Kaplan’a ait otomobili ödünç olarak almıştır.

• Ancak daha sonra bir kahvehanede kumar oynamış ve bu otomobili de kumarda kaybetmiştir.

• Kumarhane sahibi Kaya Yazarbozar bu otomobili oto pazarında Oğuz Hakan’a satıp teslim etmiştir.

ÖRNEK OLAY SORULARI

• Olayda iyiniyet kimde aranır? Şartları nelerdir?

• Olayda Kerem Kaplan’ın sahip olduğu zilyetlik türü nedir?

• Olayda malı devralanın iyiniyetli sayıldığı takdirde mülkiyet hakkının kazanılması için ne kadar süre geçmesi gerekir?

• Kerem Kaplan’ın Kaya Yazarbozar’a olan borcu hangi nitelik taşır?