Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi
Yüklə 7,93 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- PANAYİA BLAHERNAİ KİLİSESİ
- PANAYİA ELPİDA KİLİSESİ 210 211 PANAYİA HANÇERİOTİSSA
- Panayia Blahernai Kilisesi, Ertan Uca, 1994/TETTV Arşivi Bibi.
- Panayia Elpida Kilisesi, Kumkapı
- PANAYİA EVANGE1İSTRİA KİLİSESİ
- Panayia Evangelistria Kilisesi, Dolapdere
- PANAYİA HANÇERİOTİSSA KİLİSESİ
- PANAYİA İSODİON KİLİSESİ 212 PANAYİA KİLİSESİ
- PANAYlA İSODİON KİLİSESİ
- Panayia İsodion Kilisesi, Galatasaray
- PANAYİA KAFATİANİ KİLİSESİ
Panayia Belgradu Kilisesi, Belgradkapı Zafer Karaca çıkışı sağlayan merdiven narteksin güne-yindedir. Nefleri sınırlayan sütunlar beton kirişlerle bağlanır. Sekizgen mermer altlıklar üzerindeki sütunların gövdeleri porfir taklidi yeşil renkte boyalıdır. Sütunların kübik başlıkları kartonpiyer tekniğinde yapılmıştır. Kilisenin beton örtü sisteminde orta nef ve yan nefler beşik tonoz, narteks düz tavan ile örtülüdür. Apsisin örtüsü içte yarım kubbedir. Kilisede naosa açılan girişlerin üçü nartekste nefler hizasında, dikdörtgen açıklıktır. Kuzey ve güneydeki birer giriş karşılıklı ve yuvarlak kemerlidir. Narteksin batıda ve kuzeyde bulunan iki girişi eksende ve yuvarlak kemerlidir. Yapının kuzey ve güneyinde, aynı hizada karşılıklı ve eş boyutlu beşer pencere yer alır. Doğu ve batıda üstte orta nef hizasında üçer, yan nefler hizasında birer pencere karşılıklıdır. Apsiste eksende küçük bir pencere ve batıdaki girişler arasında birer pencere vardır. Yapının pencereleri yuvarlak kemerlidir. Naosun doğusundaki yarım yuvarlak nişlerden üçü apsiste simetrik ve eş boyutlu, ikişer niş yan neflerin doğusunda, karşılıklı ikişer niş ise bemanın kuzey ve güneyindedir. Kilisenin naosunda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydeki taşıyıcı sıranın doğudan ikinci sütununa oturan ahşap ambon ve karşısında yer alan ahşap despot koltuğu, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel motiflerle bezelidir.
Fatih İlçesi'nde, Ayvansaray'da, doğuda Damataşı Sokağı, batıda Kuyu Sokağı, kuzeyde Mustafa Paşa Bostanı Sokağı, güneyde Marul Sokağı ile çevrelenen, etrafı yüksek duvarlarla çevrili geniş avlunun güneyinde yer alır. Kiliseye güneyinde aynı adlı ayazma bi- tişiktir. Tarihi bilgiler ışığında, ayazmanın varlığının ve öneminin günümüze kadar süregeldiği anlaşılmaktadır (bak. Blahernai Ayazması). Buradaki ilk kilisenin, yapımına Mar-kianos'un (hd 450-457) karısı Pulheria tarafından 451'de başlanmıştır. Kilisenin içinde bulunduğu yapı topluluğu, 11. yy'ın başında dini özelliklerinin yamsıra, imparatorun idari işlerini de yürüttüğü bir merkeze dönüşmüş, Komnenos Hanedanı(->) döneminde bölgedeki sarayın kapsamına alınmış, ancak bu dönemde çıkan yangında tahrip olmuştur. 15. yy'a kadar önemini sürdüren kilise, 1434'te yanmıştır (bak. Blahernai Kilisesi). 1545'te P. Gilles(->) kilisenin yerinde bulunan ayazma ve çevresindeki yıkıntılardan söz ederken, 1576'daS. Gerlach(->) yapı topluluğunun kalıntıları üzerinde Çingenelerin yaşadığını açıklar. l652'de İstanbul'a gelen Antakya patriğinin kâtibi Pa-ulus da bölgeyi benzer görüşle tanımlar ve yapıyı eski bir sunak olarak niteler. 18. yy' m sonunda E. Ç. Kömürciyan(->), Bizans döneminde kutsal emanetleri ve ayazması ile ünlü olan kilisenin, harap ve yıkık durumda olduğunu belirtmiştir. Kaynaklarda büyük boyutlu bir bazilika olarak tanımlanan kilisenin yeniden yapımına ilişkin kitabesi 13 Ocak 1860 tarihlidir. 1955'te Altı-Yedi Eylül Olayları(->) sırasında tahrip edilen kilise, daha sonra yenilenmiştir. Kilise, Bizans resim sanatında, Meryem'i ayakta orans duruşunda ve göğsü üzerindeki mandornada "Emmanuel İsa" ile gösteren tasvirle anılır. "Blaherna Mer-yemi" olarak benimsenen bu tasvir, İstanbul surlarının koruyucusu olarak kabul edilmiş ve VI. Leon'dan (hd 886-912) itibaren Bizans sikkelerine basılmıştır.
Kilisenin doğu-batı doğrultusunda karma planlı naosu, doğuda bir basamak yüksekteki beş cepheli apsis ile sınırlanır. Ap- PANAYİA ELPİDA KİLİSESİ 210 211 PANAYİA HANÇERİOTİSSA sis önündeki kare planlı merkezi mekânın batısırîda yer alan bölümün güney duvarı batıya doğru daralır. Naosun kuzeyinde yer alan ve altı basamak merdiven ile çıkılan narteks, doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen planlı olup batısı giriş mekânıdır. Naosun güneyinde, merkezi mekân hizasında, yapıya adını veren ayazma bulunur. Basık tonozlu ayazma doğusunda, kuzeye uzanan dik duvar ile naosa bağlanmıştır. Kilisede merkezi mekânın örtüsü, yan duvarların dört yönden ortaya doğru daral-masıyla meydana gelen ikizkenar yamuklar ve aralarındaki ters üçgenler ile geçilen sekizgen kasnak üzerindeki basık kubbedir. Apsis içte, merkezi öne alınmış beş dilimli yarım konik tavan ile örtülüdür. Naosun batısındaki mekân ile narteksin örtüsü düz tavandır. Narteksin tavanı ters yöndeki kirişlerle altı parçalıdır. Naosa açılan iki giriş, kuzeyde narteks-tedir. Girişlerden biri eksende ve yuvarlak kemerli, diğeri eksenden batıya yakın ve dikdörtgendir. Apsiste güneyde yer alan dikdörtgen bir giriş örülerek nişe dönüştürülmüştür. Narteksin iki girişi eksenlerde, kuzeyde yuvarlak kemerli, batıda dikdörtgen açıklıklardır. Yapının kuzeyinde, eksendeki girişin doğu yanında iki, batı yanında üç pencere vardır. Naosun kuzeyinde bulunan iki büyük pencere, eksendeki girişe yanlarda simetrik ve yuvarlak kemerli, kuzeybatıdaki bir pencere dikdörtgendir. Doğuda apsis yüzlerinde ve batıda yer alan üçer pencere eş büyüklükte ve yuvarlak kemerli, narteksin doğusundaki iki pencere dikdörtgendir. Kubbe kasnağı yüzlerinde birer pencere görülür. Apsiste eksende dikdörtgen bir niş, kuzeyde basık kemerli bir niş ve pencerelerin alt hizasında yarım yuvarlak birer niş bulunur. Naosta, doğuda apsis önündeki ahşap ikonostasis, merkezi mekânda kuzey duvara oturan ahşap ambon ve güneybatı köşedeki ahşap despot koltuğu aplikasyon tekniğinde bezelidir, ikonostasis ile ayazma arasında güneydoğu köşede yer alan ve Bizans dönemine ait olduğuna inanılan "Meryem ve Çocuk İsa" ikonası, kabartma tekniğinde gümüş kaplamadır.
ZAFER KARACA PANAYİA ELPİDA KİLİSESİ Eminönü İlçesi'nde, Kumkapı'da, doğuda Müsteşar Sokağı, batıda Gerdanlık Sokağı, kuzeyde Samsa Sokağı arasında yer alır. Yüksek duvarlarla çevrili bir avlunun ortasında bulunan yapının güneydoğusunda altta, birkaç basamakla inilen Ayios Ye-oryios Ayazması vardı. Kilisenin, 15. yy'ın başlarında "Elpis ton Apelpismenon" olarak adlandınlan yapı olduğu ve burada çeşitli kalıntılar ile sütun başlıklarının bulunduğu belirtilir. 18 Mart 1576'da kilisede patrik tarafından yönetilen ayine katılan S. Gerlach(->), yapıdaki ikonalardan söz eder. Kilise 1583'te Tryphon ve l604'te Paterakis listelerinde yer alır. 1645'te yandığı kaydedilen, ancak Antakya patriğinin kâtibi Paulus'un 10 Kasım l652'de ayine katıldığını belirttiği yapı, 1655'te yangında tahrip olmuştur. Janin, kilisenin 1660'taki yangından sonra 1680' de yeniden inşa edildiğini açıklar. Kilise, Fr. Kauffer'in 1776 tarihli haritasında "Pa-naia tis Elpidos" adıyla kaydedilmiştir. 19. yy'ın başında Hammer tarafından "Kumka-pı'da Kadırga Limanı'nda" konumlandırılan yapı, şehremanetinin 1875 tarihli krokisinde "Rum Kilisesi" olarak yer almıştır.
Yapı dışta; içteki örtü sistemini yansıtan, ortada kubbe, köşelerde ve yanlarda tonozlarla örtülüdür. Sıvasız olan yapı, düzgün kesme taş ile inşa edilmiştir. Cepheler, üstte batıda yuvarlak alınlık, kuzey ve güneyde üçgen alınlıklarla sonlanır. Pilastrlar-la bölümlenen cepheler, silme ve kademelerle hareketlendirilmiştir. Girişler ve pencerelerin taş silmelerle çevrelendiği yapıyı, saçak altında taştan iki düz silme dolanır. Kilise, kapalı Yunan haçı plan tipindedir. Naos, doğusunda eksendeki daha derin olan içte yarım yuvarlak üçlü apsis, batısında kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Naosta, merkezi mekân ile dört yöndeki haç kollan ve kollar arasındaki köşe mekânlarının oluşturduğu kare bölümünün doğu sınırında belirlenen bema, zeminden üç basamak yüksektir. Narteks üzerinde yer alan galeri, yanlarda batıdaki sütunlar hizasına kadar uzanır. Galeriye çıkış, narteksin güneyinde bu amaçla oluşturulan köşe mekanındaki taş merdiven ile sağlanmıştır. Naosta mekân düzenlemesini sağlayan sütunlar yuvarlak kemerlerle bağlanır. Merkezi mekânı belirleyen dört sütun ile batısındaki iki sütun silindirik, doğusunda bema sınırındaki iki sütun ise kare kesitlidir. Duvarlarda, sütunlar hizasında ve aynı yükseklikte yarım yuvarlak pilastrlar görülür. Duvarlar yönündeki kemerler, bu pilastrların başlık yerindeki konsollara oturur. Altta, iki sıra silme kaideler üzerindeki sütunlar porfir taklidi yeşil renkte boyalıdır. Sütun başlıkları kompozit tipte olup, kartonpiyer tekniğinde yapılmıştır. Yapının örtü sisteminde; merkezi mekânı örten kubbe, dört sütun üzerinde pandantiflerle geçilen kasnağa oturur. Bu mekâna dört yönde dik haç kollan haç tonoz-
larla, kollar arasındaki köşe mekânları ise pandantiflerle geçilen küçük kubbelerle örtülüdür. Apsislerin örtüsü yarım kubbe, bema ve batıdaki üç mekânın örtüsü haç tonoz, narteksin örtüsü düz tavandır. Naosa açılan girişlerin üçü batıda nar-tekste, ikisi kuzey ve güneyde karşılıklıdır. Girişler dikdörtgen açıklıklardır. Nartekse üç yönde eksende açılan girişler yuvarlak kemerlidir. Kuzey ve güneyde, üstte ortada üçlü kemer açıklığı ve alınlığında bir yuvarlak pencere ile bunun doğu yanında bir, batı yanında iki eş boyutlu ve ikili pencere karşılıklıdır. Batıda; üstte eksende ikili pencere, yanlarda birer pencere ile altlı üstlü pencereler bulunur. Doğuda orta apsiste simetrik üç pencere, yan apsislerde eksende birer pencere vardır. Cephelerde rozet pencereler, kubbe kasnağında on iki küçük pencere görülür. Yapının pencereleri yuvarlak kemerlidir. Naosun doğusunda, orta ve kuzey apsiste üçer niş, güney apsiste iki niş ve be-manm kuzeyinde iki küçük niş bulunur. Nişler aynı hizada ve yarım yuvarlaktır. Naosun doğusunda kare sütunlar hizasındaki mermer ikonostasis; üçlü açıklıklar, yuvarlak kemerli ve dörtgen çerçeveler, rozetler ile düzenlenmiş, aralarda yeşil, pembe ve beyaz sütunçeler kullanılmıştır. Bitkisel motifler ve figürlerin uygulandığı bezemede yer yer yüksek kabartmaya yönelin-miştir. Naosun kuzeyinde, kubbeyi taşıyan ikinci sütuna oturan mermer ambon ve karşısındaki sütun önünde yer alan despot koltuğu, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel motiflerle bezelidir. Bibi. S. Gerlach, Stephan Gerlahs dess Aelte-ren Tage-Buch, Frankfurt, 1674; Janin, Egli-ses et monasteres, 173; 2. Karaca, istanbul'da Osmanlı Dönemi Rum Kiliseleri, ist., 1994; P. Kerameus, "Naoi tes Konstantinoupoleos kata to 1583 kai 1604", Ho en Konstantinoupolei Hellenikos Philologikos Syllogos, XXVIII (1904), s. 118-145; Kömürciyan, istanbul Tarihi, (1988), 223; S. Petrides, "Eglises Grecques de Constantinople en 1652", Echos d'Orient, IV (1901), s. 42-40; Schneider, Byzanz. ZAFER KARACA PANAYİA EVANGE1İSTRİA KİLİSESİ Beyoğlu İlçesi'nde, Dolapdere'de, doğuda Kasap Hurşit Sokağı, batıda Hacı îlbey Sokağı, kuzeyde Mirimiran Sokağı arasındadır. Yüksek duvarlarla çevrili avlunun ortasında yer alan kilisenin kuzeybatısında Panayia Teotokos Ayazması bulunur. Kitabesine göre 1893'te tamamlanan kilise, ahşap bir yapının yerinde, 16 yılda inşa edilmiştir.
lerle hareketlendirilmiştir. Kilise, kapalı Yunan haçı plan tipindedir. Naos, doğuda içte yarım yuvarlak üç apsis, batıda ku-zey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Naosta kare planlı merkezi mekân dört haç paye ile belirlenmiş, payeler yuvarlak kemerlerle bağlanmıştır. Naosun doğusunda apsis önünde bema bulunur. Taşıyıcılar hizasında duvar payeleri vardır. Batıda narteks üzerinde yer alan galeri çift katlıdır. Galeriye çıkış, narteksin kuzey ve güneyinden geçilen, çan kuleleri altındaki mekânlarda bulunan merdivenler ile sağlanmıştır. Naostaki merkezi mekânın örtüsü pandantiflerle geçilen yüksek kubbedir. Haç kollarının örtüsü haç tonoz, kollar arasındaki köşe mekânlarının örtüsü pandantiflerle geçilen kubbelerdir. Apsisler içte yarım kubbe, narteks düz tavan ile örtülüdür. Naosa açılan üç giriş, batı, kuzey ve güneyde eksenlerde, basık kemerlidir. Narteksin girişi, batıda eksendeki üçlü açıklıktır. Kuzey ve güneyde eksene simetrik, eş boyutlu ve sivri kemerli ikişer pencere ile üç yöndeki girişler üstünde birer ikiz pencere ve alınlık penceresi bulunur. Doğuda, orta apsisteki simetrik üç pencere, dört merkez kemerlidir. Yan apsislerde eksende altta ve üstte yuvarlak kemerli birer pencere vardır. Batıda girişe simetrik bi- Panayia Hançeriotissa Kilisesi'nin içinden bir görünüm.
rer dikdörtgen pencere, kubbe eteğinde yuvarlak kemerli on iki küçük pencere bulunmaktadır. Kilisenin naosunda, doğuda yer alan mermer ikonostasis ve kuzeydoğudaki mermer ambon ile güneydoğudaki despot koltuğu bitkisel ve geometrik motiflerle bezelidir. ZAFER KARACA PANAYİA HANÇERİOTİSSA KİLİSESİ Fatih İlçesi'nde, Edirnekapı-Eğrikapı arasında doğuda Karagözcü Sokağı, batıda U-lubatlı Hasan Sokağı, kuzeyde Yeniusul Sokağı, güneyde Kazmacı Sokağı arasındadır. Yüksek duvarlarla çevrili avlunun güneyinde yer alan yapı, güneybatısında avlu duvarına bitişiktir. Avlunun doğusunda Ayia Paraskevi Ayazması vardır. Kilise, aynı avlu içinde bulunan Ayia Paraskevi Ayazması'mn, İkonoklazma(->) döneminde ikona taraftarlarının mekânı olarak kullanılması nedeniyle Bizans tarihinde önemli yere sahiptir. 1648 tarihli bir nota dayanarak hakkında bilgi edinilen kilise l652'de Antakya patriğinin kâtibi Pa-ulus tarafından, Eğrikapı yakınında konumlandırılır ve "Hançerli Meryem" resmi ile tanımlanır. Kilise, 1669 tarihli Thomas Smith liste-
sinde yer almıştır. 1730 tarihli bir hükümde, "Tekfur Sarayı yakınındaki Arabacılar Meydanı'nda, Çakır Ağa Mahallesi'nde" olduğu belirtilen ve "Meryem Ana" adıyla a-nılan kilisenin yeniden inşası kaydedilir. 1764'te Edimekapı bölgesinde okulu olan kiliselerin bir listesini hazırlayan Patrik Sa-muel, kiliseyi "Panayias Arabacımeydanı" adıyla belirtmiştir. 18. yy'm sonunda S. Hovannesyan, "Aya Panaia" olarak adlandırdığı kilisenin Tekfur Sarayı civarında bulunduğunu ve halkın bu yapıya "Han-çerli" dediğini açıklar. Kitabesine göre 1837'de yeniden inşa edilen kilisenin mimarı Kosta Kalfa'dır. Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, güneyinde düzgün olmayan dikdörtgen planlı bir yapıdır. Doğuda eksende, dışta yarım yuvarlak apsis çıkıntı yapar. Düzgün olmayan plan, güneybatıda avlu boşluğunun yapıya eklenmesiyle oluşmuştur. Yapıyı doğu-batı doğrultusunda örten iki yüzlü kırma çatı, ek metanın ters yöndeki çatısı ile kırılır. Apsisin örtüsü yarım konik çatıdır. Dışta sıvalı olan yapı, kaba yönü taş ve tuğla ile inşa edilmiştir. Cephelerde tuğla sıraları ve yer yer devşirme malzeme görülür. Yapıyı saçak altında, üstü sıvalı bir içbükey silme dolanır. Bazilikal plan tipindeki kilisenin naosu üç neflidir. Naos, doğusunda orta nef hizasında içte yarım yuvarlak apsis, batısında kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Nef ayrımı, beşer taşıyıcının bulunduğu sıralar ile sağlanmıştır. Doğuda birinci taşıyıcılar hizasında belirlenen bema, neflerden bir basamak yüksektir. Güneybatıda eklenen ve naos-ta iki taşıyıcının sınırladığı mekân, galeriye çıkış amacıyla düzenlenmiştir. Narteks üzerindeki galeri, kuzey-güney doğrultusunda, dikdörtgen planlı, orta nef hizasında yarım daire biçiminde çıkıntılıdır. Naosta nefleri sınırlayan taşıyıcılar arşit-rav ile bağlanır. Ahşap taşıyıcılar, kare kesitli ve köşelerinde boyuna dışbükey silme-lidir. Taşıyıcıların ahşap başlıkları kare biçimindedir. Yapının ahşap örtü sistemi orta nefte basık tonoz, yan nefler ve narteks-te düz tavandır. Apsisin örtüsü içte yarım yuvarlaktır. Naosa açılan tek giriş, batıda eksende ve basık kemerlidir. Batıda, güneyde eklenen mekâna ve nartekse açılan, yuvarlak kemerli birer giriş vardır. Yapının kuzey ve güneyinde bulunan karşılıklı dört pencere, eş boyutlu ve basık kemerlidir. Kuzeybatıda altta, bir pencere daha vardır. Doğu ve batıda, orta nef hizasında üstte, karşılıklı ve basık kemerli üç pencere yer alır. Batıda, eksendeki girişe simetrik güney yandaki üç, kuzey yandaki iki pencere basık kemerlidir. Narteksteki girişe simetrik birer dikdörtgen pencere ve apsiste eksende bir küçük pencere bulunur. Naosta, apsiste eksende bir, yan neflerin doğusunda kuzeyde iki, güneyde bir niş yer alır. Be-manın kuzeyindeki bir niş yuvarlak kemerli, diğer nişler yarım yuvarlaktır. Naosun doğusunda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydeki sıranın doğudan dördüncü taşıyıcısına oturan ahşap ambon ve güneydeki sıranın üçüncü taşıyıcısı önünde bulunan ahşap_ despot koltuğu, beyaz renkte boyalı, oyma ve aplikasyon tekniğinde bitkisel ve geometrik motifler ile bezenmiştir. Bibi. Inciciyan, İstanbul; Z. Karaca, istanbul'da Osmanlı Dönemi Rum Kiliseleri, İst., 1994; P. Kerameus, "Naoi tes Konstantinoupo-leos kata to 1583 kai 1604", Ho en Konstan-tinoupolei Hellenikos Philologikos Syllogos, XXVIII (1904), s. 118-145; İSTA, III, 1537-1555, 1561-1598; S. Petrides, "Eglises Greccjues de Constantinople en 1652", Echos d'Orient, IV (1901), s. 42-50; Schneider, Byzanz. ZAFER KARACA PANAYlA İSODİON KİLİSESİ Beyoğlu İlçesi'nde, Galatasaray'da, istiklal Caddesi ile Meşrutiyet Caddesi arasındaki Emir Nevruz Çıkmazı'nda yüksek yapılarla çevrelenmiş avluda yer alır. Kitabesine göre 1803'te inşa edilmiştir. Mimari: Kilise, doğu-batı doğrultusunda, dikdörtgen planlıdır. Doğuda eksendeki apsis, dışta yarım yuvarlak çıkıntılıdır. Kuzeydoğu köşesinde baldaken tipi çan kulesi bulunan yapı, çift yüzlü kırma çatı ile örtülüdür. Apsisin örtüsü düzdür. Dışta sıvalı olan yapıyı, saçak altında ikişer düz silme ve zemine yakın hizada bir düz silme dolanır. Yapı bazilikal plan tipindedir. Beş nef-li naos, doğusunda orta nef ve iç yan nefler hizasında yarım yuvarlak apsisler, batısında kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı narteks ile sınırlanır. Narteks, avluda postamentler üzerindeki payeler ve bunları bağlayan yuvarlak kemerli arkad ile sınırlanmaktadır. Naosta orta nef ile iç yan neflerin ayrımı, yedişer sütun-lu sıralar ile sağlanmıştır. Yan nefler birbirinden beşer payeli sıralar ile ayrılır. Doğuda ilk sütunlar hizasında belirlenen ve üç nefi kapsayan bema, orta neften iki, yan neflerden bir basamak.yüksektir. Batıda narteks üzerindeki galeri, dış yan nefler üzerinde doğu duvarına kadar uzanarak, "U" biçiminde plan oluşturur. Galeriye çıkış, dış yan neflerin doğusundaki küçük mekânlarda bulunan merdivenlerle sağlanmıştır. Nefleri sınırlayan sütunlar ve payeler yuvarlak kemerlerle bağlanır. Sütunları bağlayan kemerler doğuda doğrudan, batıda ise galerideki bodur sütunlara oturduktan sonra duvara bitişir. Yuvarlak altlıklar üzerindeki sütunlar stilize edilmiş Korint tipi başlıklıdır. Köşelerinde sütunçe-ler bulunan kare kesitli payeler, üstte genişleyerek başlık yerinde bir düz silme oluşturur. Porfir taklidi boyanmış sütun gövdeleri ahşap üzerine alçı kaplama, başlıklar kartonpiyer tekniğindedir. Naosun kuzey ve güney duvarlarında payeler hizasında, aynı yükseklikte duvar payeleri ve bunları bağlayan yuvarlak kör kemerler vardır. Örtü sistemi ahşap üzerine alçı kaplama olan kilisede orta nefin örtüsü basık tonoz, iç yan neflerin düz tavandır. Dış yan nefler, payeler hizasında haç tonozlarla örtülmüştür. Narteksin örtüsü payeler hizasında takviye kemerleri ile dilimlenmiş, ortada- Panayia İsodion Kilisesi, Galatasaray Zafer Karaca ki bölüm pandantiflerle geçilen küçük bir kubbe ile, diğer bölümler ise haç tonozla örtülmüştür. Apsislerin örtüsü içte yarım kubbedir. Kilisenin naosuna açılan, batıda ve kuzeyde üçer, güneyde ise iki girişi vardır. Nartekste bulunan batıdaki girişlerin biri eksende, ikisi yanlarda ve simetriktir. Kuzeydeki girişlerin doğudan ikisi ile güneydeki girişler karşılıklıdır. Giriş açıklıkları basık kemerlidir. Yapının kuzey ve güneyinde karşılıklı bulunan altta beş, üstte sekiz pencere aynı hizada, eş aralıklı, eş boyutlu ve yuvarlak kemerlidir. Doğu ve batıda orta nef hizasında karşılıklı üç pencere basık kemerlidir. Doğuda orta nef apsisinde iki, yan nef apsislerinde birer pencere, batıda ise üstte galeriye bakan yedi pencere vardır. Doğuda apsislerde, eksene simetrik konumda ikişer niş bulunmaktadır. Yuvarlak kemerli olan nişler zemine kadar uzanır. Kilisenin naosunda, doğuda üç nefi kapsayan ahşap ikonostasis, kuzeydeki taşıyıcı sıranın doğudan beşinci sütununa oturan ahşap ambon ve güneydeki sıranın üçüncü sütunu önündeki ahşap despot koltuğu, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel motiflerle bezelidir. ZAFER KARACA PANAYİA KAFATİANİ KİLİSESİ Beyoğlu İlçesi'nde Galata'da, Karaköy-Tophane arasında, doğuda Kara Ali Kaptan Sokağı, batıda Akçe Sokağı, kuzeyde Ali Paşa Değirmeni Sokağı, güneyde Galata Mumhane Caddesi ile çevrelenen kilise, yüksek duvarlı avlunun kuzeydoğusunda yer alır. Avlu duvarı kiliseye kuzeybatı ve güneydoğu köşelerinde bitişir. Avluda güneydoğu köşesindeki bir yapının üzerinde, baldaken tipi çan kulesi bulunur. Kilisenin kuzey cephesini, yapıya bitişik dükkânlar kapatmaktadır. İstanbul'un fethinden sonra başlatılan göçler sırasında, l475'te Kırım'daki Kefe' den gelen Rumlar tarafından inşa edilen kilise, 1583'te Tryphon, l604'te Paterakis listelerinde yer almıştır. Kiliseyi l652'de ziyaret eden Antakya patriğinin kâtibi Paulus, Kefe'den gelen Rumların beraberinde getirdikleri "Hodegetria Meryem" ikonasının kuzey nefte korunduğunu belirtir. Kilise, l669'da Thomas Smith listesinde yer almış, 17. yy'm ikinci yarısında Du Can-ge tarafından hazırlanan listede "Cafatiani" adıyla kaydedilmiştir. 1683 ve l696'da da varlığından söz edilen kilise, 1698'de yandıktan sonra yeniden inşa edilmiştir, ilk inşa kitabesi, l Ekim 1734 tarihlidir. Diğer kitabesine göre Abdülmecid döneminde (1839-1861), IV. Antimos'un patrikliği sırasında Ağustos 1840'ta tamamen yenilenmiştir. Kilise, 1924'ten beri Türk Ortodoks cemaatinin yönetimindedir.
Bazilikal plan tipindeki kilisenin naosu üç neflidir. Naos doğusunda orta nef ve kuzey nef hizasında içte yarım yuvarlak apsisler ile sınırlanmış, güney nefin doğusu kapalı mekân olarak düzenlenmiştir. Naosun batısında ve eksen hizasına kadar güneyinde yer alan "L" planlı narteks, kare altlıklar üzerindeki sütunlar ve bunları bağlayan yuvarlak kemerli arkad ile avluda sınırlanır. Naosta nef ayrımı, altışar sütunlu sıralar ile sağlanmıştır. Doğuda ilk sütunlar hizasında belirlenen bema yan neflerden bir, orta neften iki basamak yüksektir. Doğu duvarında, sütunlar hizasında ve aynı yükseklikte yarım yuvarlak pilastrlar görülür. Narteks üzerinde, "L" planlı galeri yer alır. Batıda nefler hizasında yarım yuvarlak çıkıntılı galerinin güneydeki bölümü, doğudan dördüncü sütunlar hizasına kadar uzanır. Galeriye çıkışı sağlayan merdiven, na-osun kuzeyindeki geçiş mekânındadır. Nefleri sınırlayan sütunlar basık kemerlerle bağlanır. Sütunlar, yuvarlak altlıklar üzerinde ve Korint tipi başlıklıdır. Porfir taklidi boyalı sütun gövdeleri, ahşap üzerine alçı kaplama, başlıklar kartonpiyer tekniğindedir. Yapının ahşap üzerine alçı kaplama örtü sistemi; orta nefte basık tonoz, yan nefler ve nartekste düz tavandır. Orta nefin tonozu, sütunlar hizasındaki yedi takviye kemeri ile dilimlenmiştir. Apsisin örtüsü içte yarım kubbedir. Naosa açılan iki girişten biri batıda eksende yuvarlak kemerli, diğeri güneyde eksenden batıya yakın ve basık kemerlidir. Yapının kuzeyinde altta dört, üstte altı pencere, güneyinde altta üç, üstte beş pencere yer alır. Üstteki pencereler basık kemerli, alttakiler dikdörtgendir. Doğuda, üstte orta nef hizasındaki üç pencere ile altta nefler hizasındaki birer pencere basık kemerli; batıda eksendeki girişe yanlarda simetrik ikişer pencere dikdörtgendir. Galeriye bakan, batıda yedi, güneyde üç dikdörtgen pencere bulunur. Naosta, orta nef apsisinde ve kuzey nef apsisinde bulunan üçer niş simetrik ve yarım yuvarlaktır. Apsislerin yan duvarında iki küçük niş ve bemanın kuzeyinde bir niş vardır. Naosun doğusunda üç nefi kapsayan, altın varak ile kaplı ahşap ikonostasis, oyma ve kabartma tekniğinde, bitkisel ve geometrik motiflerle bezelidir. Kuzeydeki taşıyıcı sıranın doğudan beşinci sütununa oturan ahşap ambon ve güneydeki sıranın doğudan üçüncü sütunu önünde yer alan ahşap despot koltuğu, oyma ve kabartma tekniğinde bitkisel motiflerle bezenmiş, despot koltuğunda melek ve hayvan figürleri uygulanmıştır.
Yüklə 7,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|