Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RAGIB PAŞA KÖŞKLERİ

296

297

RAGffi PAŞA KÜTÜPHANESİ

Ragıp Paşa'nın kendisine (solda) ve kızma yaptırdığı köşkler. Yıldız Demiriz

listligi ve hocalığının yanısıra, 1962-1972 arasında Erkekler Topluluğu ile Dört Ses Dört Saz Topluluğu'nu, 1970-1993 arasında Bağlama Takımından Oyun Havalan'nı, 1979-1985 arasında da zaman zaman Yurttan Sesleri yönetti, 1973'e kadar halk musikisi yayınları şefi görevinde bulundu.

Türk halk musikisi bölümü 1973'te ilk kez bir müdürlük olarak ayrıldı. 1980'de bütün müzik türleri bir müdürlüğe bağlanınca, Türk Halk Müziği Müdür Yardımcılığı kuruldu. 1989'da Müzik Müdürlüğü kaldırılınca halk musikisi gene müdürlük haline getirildi. Türk halk musikisi bölümünde 7'si koro, 42'si solo icracı kadrosunda olmak üzere 49 ses ile 30'u aşkın saz sanatçısı vardır. 1994'te radyoda şu yönetici ve topluluklar vardır: Tuncer İnan yönetiminde Yurttan Sesler, Adnan Ataman ile Şahin Gültekin yönetiminde Beraber ve Solo Türküler, Soner Özbilen, Ali Gürlü ve Ömer Şan yönetiminde Türküler ve Oyun Havaları, Mehmet Erenler yönetiminde Türk Halk Çalgılarından Ezgiler.

Batı Müziği Yayınları: Radyonun ilk yıllarında Batı müziği yayınları, program müdürlüğü görevi yanında diskotek şefliğini de üstlenen Faruk Yener'in kişisel çabalarıyla, piyasadan sağlanan 78 devirli plakların kullanımıyla başladı. Besteci Cemal Reşit Rey ile kardeşi Ekrem Reşit Rey de Yener'e danışman olarak yardım ediyorlardı. C. R. Rey ayrıca, radyonun en büyük stüdyosu olan A Stüdyosu'nda, kendi yönetimindeki Şehir Orkestrası ile her hafta bir konser verdi. Batı tekniğinde yazan Türk bestecilerinin eserlerinin de çalındığı bu dizi konserleri A. A. Saygun, N. K. Akses, F. Alnar, U. C. Erkin gibi bestecilerin de radyoya gelerek dinlemeleri, salona dinleyici alınmamasına karşın müzikseverlerin provaları dinlemelerine izin verilmesi o yıllarda İstanbul'un müzik hayatına büyük renk katmıştı. Şehir Orkestrası da prova günlerinde A Stüdyosu'nda çalıştığı için, Jose Iturbi, Alfred Cortot, Jacqu-es Thibaut, Zino Francescatti gibi sanatçıların radyoya gelmesi büyük ilgi uyandırmıştı.

O yıllarda hafif müzik toplulukları da ülkede çok azdı. Canlı olarak sunulan hafif müzik yayınları İlham Gencer ve Arka-daşları'nın programlarıyla başladı; bu programlara daha sonra hafif müzik ve caz şarkılarıyla Ayten Alpman da katıldı. Gencer'i 1949'da Orhan Avşar, Necdet Koyutürk tango orkestraları ile Faruk Akel ve Arka-daşları'nın dans müziği programlan izledi. 1950'de Fehmi Ege Orkestrası kuruldu.

Şehir Orkestrası'nın birinci kemanlarından Semih Argeşo yönetimindeki Radyo Salon Orkestrası ile, kemancı Orhan Borar yönetimindeki Küçük Orkestra uzun yıllar sürecek olan haftalık programlarına gene o dönemde başladılar. Macar asıllı kemancı Darvaş'ın Çigan müziği programları da bu dönemde yayına girdi. Sabahattin Volkan ve Arkadaşları, Yanko Mergen Orkestrası, Akordeoncu Taki ve Arkadaşları, Cemal Özgen Topluluğu, Şevket Yü-cesaz Orkestrası, Misak Perker Hafif Müzik Orkestrası bu dönemin hafif müzik top-

luluklarıdır. Süheyl Denizci Triosu ve Mehmet Akter Kuarteti ise caz müziği programları hazırlıyorlardı. Al'eksander Zam-boğlu, Coni, G. Karayanidis yönetimindeki gitar toplulukları da radyo yayınlarına katıldılar.

1950'li yıllarda Orhan Boran'ın sunduğu, özel plaklara kaydedilen karma eğlence programları büyük ilgi topladığından şehrin ünlü eğlence yerlerinde sahneye çıkan tanınmış yerli ve yabancı sanatçılar da bu programlara katılıyorlar, A Stüdyosu'nda yer bulmak güçleşiyordu. 1950'ler boyunca eski topluluklar programlarını sürdürürlerken radyoya birçok yeni topluluk da katıldı. İstanbul Radyosu'nün 1970'te Atatürk Kültür Merkezi'nin açılışına kadar her pazar sabahı saat 11.00'de başlayıp Şan Sineması'ndan canlı olarak sunulan konser yayınları hem Türk musikisini, hem de klasik Batı müziğini sevenlerin uzun yıllar zevkle dinledikleri bir program oldu. 1964'te radyolar Basın Yayın Müdürlüğü'nden sonra geçici olarak 1963'te bağlandığı Turizm ve Tanıtma Bakanlığı bünyesinden de çıkarılarak, özerk bir kurum olan TRT'ye bağlanmıştı. Bu durum kendi kadrosunu ve bütçesini kendisi oluşturan İstanbul Radyosu'nu merkeziyetçi bir yapı içine almış, Ankara'ya bağımlılığını artırmıştı. Bundan sonra Salih Akgöl ile Doğan Soylu dışındaki bütün müdürlerin Ankara'dan gönderilmesi İstanbul Radyosu'nun kişiliğini olumsuz yönde etkiledi, yayın özgürlüğünü sınırlandırdı. Radyolar ortak yayına bağlanınca İstanbullu sanatçıların artık sadece kendi şehirlerine değil, bütün Türkiye'ye seslenmeleri gerekiyordu. Bu yeni düzenin ürünlerinden biri olarak o yıllarda başlayan bant kaydı müzikçileri de etkiledi. Canlı yayının heyecanı, müziği anında yaratma duygusu yitirildi. Her radyonun ve her programın kendine özgü nitelikleri yok oldu.

1965'te sadece Batı müziği yayınlarına ayrılmak üzere 2. program hizmete girdi. Bundan sonra nitelikli Batı müziği programları da arttı. 1962'den itibaren Erdoğan Saydam'ın Batı Müziği müdürlüğü sırasında radyoda her ay bir konser düzenlendi; A Stüdyosu'nda verilen, ünlü yerli ve yabancı solistler ile toplulukların katıldığı bu konserler büyük ilgi gördü. Solistlere 1955'te kurulan, Demirhan Altuğ yönetimindeki Oda Orkestrası eşlik edi- • yordu. Bu yıllarda Radyo Senfoni Orkestrası, Salon Orkestrası, Küçük Orkestra, Radyo Yaylı Çalgılar Topluluğu ve Radyo Armoni Muzıkası da yayınlara katıldı.

1960'h, 1970'li, 1980'li, yıllarda hafif müzik programları da gitgide arttı, adlan burada sayılamayacak kadar solist ve topluluk radyo yayınlarına katıldı.

Geçmişte kurulanlardan bugün radyoda sadece iki orkestra kalmıştır. F. Ege'nin ölümünden, solist Ş. Tanyerli'nin de emekliye ayrılmasından sonra Ege'nin oğlu Engin Ege yönetiminde kurulan Radyo Tango Orkestrası bant kayıtlarını sürdürmektedir. 1982'de Süheyl Denizci yönetiminde kurulan İstanbul Hafif Müzik ve Caz Or-

kestrası bugün İstanbul Radyosu'nun ikinci Batı müziği topluluğudur. 1976'da Cenan Akın'ın kurduğu Çocuk Korosu da programlarını sürdürmektedir.

İstanbul Radyosu'nun programlarında müzik türlerinin temsil ağırlıkları yılların akışı içinde büyük ölçüde değişikliğe uğradı. Örneğin 1959'da müzik yayınlarının yüzde 40'ı hafif müziğe, yüzde 24'ü klasik Batı müziğine, yüzde 33'ü Türk sanat musikisine, yüzde 3'ü de halk musikisine ayrılmıştı. Bu oranlar zamanla Türk musikisi lehine değişti. 10 yıl sonra, 1969'daki dağılım şöyleydi: Yüzde 27 hafif müzik, yüzde 18 klasik Batı müziği, yüzde 31,4 Türk sanat musikisi, yüzde 23,6 halk musikisi. 1990'larda Türk musikisi yayınlarının oranlan daha arttı. Radyo yayınlarının yüzde 69'unu oluşturan müzik yayınları Mayıs 1991'de şu müzik türlerine şu oranlarda ayrılıyordu: Yüzde 22 hafif müzik, yüzde 7 klasik Batı müziği, yüzde 36 Türk sanat musikisi, yüzde 35 halk musikisi. Bu oranlar aydan aya çok az değişiklik göstererek günümüzde de geçerliğini koruyor.

1991 yılına ait bilgilere göre yayınlarının önemli bir bölümü İstanbul Radyo-su'nca hazırlanan TRT 2; 1994'te tümüyle haber yayınlarına ayrıldı. Uzun yıllar eski il radyosunun bir devamı olarak yalnızca 1 Batı müziği programları yayınlayan, ancak 1985'te Türk sanat ve halk musikisi programlan da konulan TRT 3, 1987 sonunda yalnız Türk musikisine ayrılan TRT 4 açılınca, 1988'de yeniden tümüyle Batı müziği yayıncılığına döndü. TRT 4'ün Türk musikisi yayını 1993 sonuna kadar sürdü; 1994'te özel radyolar gibi reklam almak kaygısıyla sadece popüler hafif müziğe, Türk sanat ve halk müziğine, kısa haberlere ve sohbetlere yer verilerek Radyo FM adıyla yayınlarına devam etti. Radyo FM'in yalnızca plaklarla yayımlanan müzik programları İstanbul, Ankara ve İzmir radyolarının eğitim-kültür servisi elemanlarının gözetiminde kurum dışı yapımcıların da katkısıyla hazırlanmaktadır.

İRKİN AKTÜZE