Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

RICHTER, JEAN-PAUL

(1847, ? -1937, ?) Alman asıllı filolog.

İstanbul'un Bizans dönemindeki eserlerine dair kaynaklarda verilen bilgileri derleyen ve bunları Almancaya çeviren filolog. Richter'in hayatına dair bir bilgi edinilemedi. 1847'de Almanya'da doğduğu ve sonra İngiltere'ye yerleştiği bilinir. Ünlü klasik arkeoloji uzmanı Amerikalı Gisela Richter onun kızıdır.

19. yy'ın ikinci yarısı içinde R. Eitelber-ger von Edelberg başkanlığında, Viya-na'da Wilhem Braumüller adındaki yayımcı, Quellenschriften für Kunstgeschichte und Kunsttechnik deş Mittelalters und der Renaissance (Ortaçağ ve Rönesans'ın Sanat Tarihi ve Sanat Tekniklerine Dair Yazılı Kaynaklar) genel başlığı altında 1871' den itibaren bir dizi kitap bastırmaya girişmişti. Bu dizinin XII. cildi F. W. UngerC-0 (1810-1876) tarafından hazırlanan, Quellen der byzantinischen Kunstgeschichte (Viyana, 1878) (Bizans Sanat Tarihinin Kaynakları) başlıklı kitap oldu. Bu XXXVI+333 sahifelik eser, Unger tarafından tasarlanan çalışmanın sadece yarısı idi. Bunda kaynaklara dair verilen bilgilerden sonra, şehrin ilk kuruluşu, Bizantion'un tarihçesi, Konstantinopolis'in kurulması, yangınlar, depremler, dış mahalleler, caddeler, meydanlar, su tesisleri ve sarnıçlar, surlar, kuleler ve kapılar, limanlar, hamamlar ve Hippodrom'a dair Bizans kaynaklarında rastlanan bilgiler derlenerek Almancaya çevrilmiştir. Fakat Unger'in 22 Aralık 1876' da ölümü ile programlanmış olan bu önemli kitap yarım kalmış oldu.

Bizans kaynaklarında İstanbul'un kilise,

OUELLEN

BYZANTINISCHEN KUNSTGESCHİCHTE.

KÜNSTANTINOPICI,

Richter'in

Bizans

Sanat

Tarihine

Ait

Kaynaklar

adlı

kitabının

kapağı.

Semavi

Eyice arşivi

manastır, saraylar vb diğer eserlerine dair verilen bilgilerin derlenmesi işini yıllar sonra J.-P. Richter üstlendi. Bu sanat tarihçisi Ravenna mozaikleri ile Batı kilise mimarisinin menşei hakkında iki kitabın yazarı idi.

Richter'in daha önce yayımlanan Unger'in eserinin ikinci cildi olan derlemesi, Quellen zur byzantinischen Kunstgeschichte, ausgeıvâhlte Texte überdieKirc-hen, Klöster, Palâste, Staatsgebâude und andere Bauten von Konstantinopel (Viyana, 1897) (Bizans Sanat Tarihine Ait Kaynaklar, Kiliseler, Manastırlar, Saraylar, Resmi Binalar ve Diğer Yapılara Dair Seçme Metinler) adını taşır. Birinci ciltten 19 yıl sonra basılan bu cilt, yine Viyana'da ilkinden değişik bir yayınevi (Cari Graeser) tarafından LI+433 sahifelik bir kitap olarak yayımlandı.

Bu ikinci cilt içinde başta Ayasofya olmak üzere Bizans dönemi patrikhanesi, imparatorların dönemlerine göre sıralanarak şehir içi ve şehir dışındaki kilise ve manastırlar, imparatorların Büyük Saray'ı, diğer saraylar, devlet daireleri, kültür yapıları ve özel saraylara dair kaynaklardan derlenen bilgiler Almanca olarak takdim edilmiştir. İstanbul'un Bizans dönemindeki arkeolojisinin henüz yeni tanınmaya başladığı yıllarda böyle bir derlemede kusurların olmasından sakınılamazdı. Fakat kitap satışa çıktığında onun hakkında bir tanıtma ve eleştiri yazısı hazırlayan Th. Preger (Byzantinische Zeitschrift, X [1898], s. 198-201), eseri aşırı denilebilecek bir biçimde tenkit etmiştir. Preger yazısının sonunu şu cümleler ile bağlar: "Kısacası, istanbul'un sanat tarihi ve topografyası üzerinde çalışmak isteyenlere, kitap ilk ve sathi bilgiler edinmeleri hususunda bazı yardımlarda bulunabilir, fakat eksiksiz ve hatasız olduğuna hiçbir vakit güvenmemelidir".

Bu çok ağır değerlendirmeye rağmen Richter'in, Bizans kaynaklan hakkındaki bu kitabı, dikkatli kullanılmak ve aradan geçen yüzyıl içindeki yeni bilgiler de katılmak suretiyle yine de araştırıcılara hizmet verebilmektedir.

SEMAVİ EYİCE