Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

SAMÎ (Arpaeminizade)

(?, istanbul -1733, İstanbul) Divan şairi, hattat, tarihçi.

Adı Mustafa'dır. Arpa Emini Osman Efendi'nin oğludur. Babasının himayesinde kalemden yetişerek hacegâna dahil edildi. Sırasıyla küçük ruznameci, şehremini ve 1725'te piyade mukabelecisi oldu. 1730'da vakanüvisliğe getirildi ve 3 yıl sonra öldü. istanbul'da Yeni Ali Paşa Camii naziresinde gömülüdür.

Samî nesih, sülüs ve özellikle ta'lik yazıda başarılı bir hattattır. Vakanüvisliği sırasında kaleme aldığı ve 1730-1733 arasını işleyen tarihi, halefleri Şakir ve Subhi'nin eseriyle birlikte basılmıştır (ist., 1784).

Lale Devri'nin önde gelen şairlerinden olan Samî'nin ömrü istanbul'da geçti. Mizacı, eğlence meclislerinden çok tasavvuf muhitlerine uygun düştüğünden olsa gerek, şiirlerinde eğlence dolu bir istanbul yerine mevsim mevsim şehir manzaraları görülür. Özellikle Dwan\nda (bas. 1837) yer alan şitaiyelerde eski istanbul'un kış hayaü sık sık söz konusu edilir (Istan-

Samatya'dan bir görünüm. Cengiz Kahraman, 1994

bul'un hevâ-yı latifi alelhusûs / Oldu bu fasl içinde safâ-bahş-ı bîş ü kem). Hattâ bunlardan birinde istanbul ile Edirne'nin sosyal hayatı payitaht ve taşralı oluş açısından mukayese edilir: Yine Sitanbul ile da'vi-i tevâsîde/Edirne halkı aceb rütbe-i hamâkatte. Bir lydiyesinde de istanbul mahbupları ve bir Ramazan Bayramı geniş açılımlar ve uzun tasvirler ile anlatılır: Yusuf istâna dönüb lyd-geh-i Islâmbol / Dil-berân oldular ârâyiş-i keff-i mizan.

Devrin modasına uyarak yazdığı ve Sa'dâbâd eğlencelerini anlattığı iki şarkısında ise Samî'nin istanbul hayranlığı açıkça görülür. Kemine birgubânn olfezâ-yı cen-net-âbâdın / Değişmem Sâmîyâ iklimine Iran u Turanın/Huda eksikliğin göstermesin sultân-ı devrânın /Mülükâne aceb cây-ı safadır sahn-ı Sa'dâbâd diyerek iran'a ve Turan'a değişmediği Sa'dâbâd ve istanbul'u bizzat içinde yaşayarak anlatmıştır. Samî'nin şiirlerinde Sarayburnu, Beşiktaş, Üsküdar ü kasr-ı Tersane / Cihan bağında yoktur gerçi bunlar gibi şahane / Veli gayr-i mükerrerdir bu tarh-ıpâdi-şâhâne / Safâlar ile Sa'dâbâd'a gel şev-

Arpaemini

zade

Samî'nin

ilk sayfası.

Nuri

Akbayar

koleksiyonu

ketlû hünkârım benzeri örneklere sıkça rastlanmaktadır.