Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi

Bibi. Fatin, Tezkire-i Hâtimetü'l-Eş'âr, ist., 1855, s. 181; Babinger, Osmanlı Tarih Yazarları, 296-297.

iskender pala sami efendi

(13 Mart 1838, istanbul -1 Temmuz 1912, istanbul) Hattat.

Babası, Yorgancılar Kethüdası Hacı Mahmud Efendi'dir. Sıbyan mektebini bitirdi. Ayrıca Arapça ve Farsça okudu. Genç yaşta Maliye Kalemi'ne memur olarak girdi. 1855'te aynı kalemde kâtipliğe yükseldi. 1865'te "namenüvis" adıyla Divan-ı Hümayun Mühimme Kalemi'ne geçti. Kısa zamanda hat sanatında ilerlediği için dikkati çekerek 1878'de oranın yazı hocalığına ve Nişan Kalemi hulefalığma getirildi ve buradan emekli oldu.

Sami Efendi, aklâm-ı sitteyi Boşnak Osman Efendi adında mahalle mektebi hocasından; bu yazıların celisini, Recai Efen-di'den; divani, celi divani ve tuğrayı Nâ-sih Efendi'den; taliki Kıbrısîzade İsmail Hakkı Efendi'den; bu yazının celisini Ali Haydar Bey'den; rık'ayı da Mümtaz Efendi'den öğrendi. Çok titiz bir sanatkârdı. Bütün çağdaşlarını aşan bir ustalık gösterdi. Daha ziyade iri yazılarla uğraştı. Yazdığı yazıyı bir müddet saklar, sonra ele alır, yazdığı zaman için gözünden kaçan bir husus varsa düzeltirdi. Celi sülüste, tuğrada ekol sahibi Mustafa Rakım'ın(-0, celi talikte de bir çığır açan Yesarîzade Mustafa tzzet'in(-0 üslubunu takip etmekle beraber onların estetik bakımdan hoşa gitmeyen bazı eksiklerini tamamlayacak bir kudret ve maharet göstermiştir. Kâğıt üstüne yazdıkları az, fakat levha halinde olanları boldur. Büyük boydaki levhalarının bir kısmı Cihangir, Altunizade, Şehzade, Valide, Erenköy Zihni Paşa ve Galib Paşa camilerinde bulunmaktadır. Müze ve hususi koleksiyonlarda da eserleri vardır. Ayrıca, Eminönü'ndeki Yeni Cami Sebili ile Ka-palıçarşı'nın Nuruosmaniye ile Beyazıt Meydanı tarafındaki kapılarının üstündeki yazılar ile Maçka'daki Hamidiye Çeşmesi kitabesi onun elinden çıkmıştır.

En tanınmış öğrencileri Nazif, Tuğrakeş Hakkı Altunbezer ve Ferid beyler, Hulusi Yazgan, Hasan Rıza, Kâmil Akdik, Ömer Vasfi, Elmalık Hamdi Yazır, Aziz Efendi, Neyzen Emin Yazıcı ve Necmeddin Ok-yay'dır. 20. yy'ın bu değerli hattatları onun sayesinde yetişmişlerdir.

Son zamanlarda felçli olan Sami Efendi, vefatında Fatih Camii'nin bahçesinde eşi ve kızının yakınında toprağa verilmiştir. Mezar taşı kitabesi, öğrencisi Kâmil Akdik tarafından yazılmıştır. BibL Habib, Hat ve Hattatân, ist., 1306, s. 180; C. Huart, Leş Calligraphes et leş Miniaturistes del'OrientMusulman, Paris, 1908, s. 205; inal, Son Hattatlar, 355-365; U. Derman, "Sami Efendi", Hayat Tarih Mecmuası, S. 5 (1969), s. 4-10; ay, "Hattat Sami Efendi'nin Diş Kirası", Hayat Tarih Mecmuası, S. 12 (1969), s. 20-22; ay, Türk Hat Sanatının Şaheserleri, ist., 1982, levha 32, 33, 36, 37; ay, İslam Kültür Mira-

sında Hat Sanatı, İst., 1992, levha 137, 141, 145, 149, 150, 155 (s. 217, 218, 219, 220, 221, 223); ay, "Yeni Cami Sebili'nin Kitabesi", Lale, IV (Aralık 1986), s. 14-17; Rado, Hattatlar, 239-241.

ALI ALPARSLAN