İbn hübeyre, ebû HÂLİD 6 Bibliyografya : 7

İBN KÂDÎ BA'LEBEK ¹⁸¹

İBN KÂDİ'L-CEBEL

Ebü'l-Abbâs Şerefüddîn Ahmed b. el-Hasen b. Abdillâh el-Makdisî ed-Dımaşkî (ö. 771/1370) Hanbelî fakihi.

Babasının Hanbelî kadılığı yaptığı Dı-maşk'ta 9 Şaban 693 (5 Temmuz 1294) ta­rihinde doğdu. Birçok âlim yetiştiren Ku­düs asıllı Kudâme ailesine mensuptur. İbn Kâdi'l-Cebel İbn Şeyhü'l-Cebel lakabıyla tanınmıştır. İsmail b. Abdurrahman el-Ferrâ. Muhammed b. Ali el-Vâsıtî, Ahmed b. Abdurrahman b. Mü'min es-Sûrî. Mu­hammed b. Yahya b. Sa'd el-Makdisî. Ta­kıyyüddin Süleyman b. Hamza, Müneccâ et-Tenûhî gibi âlimlerden hadis dinledi. Takıyyüddin İbn Teymiyye'den başta fıkıh olmak üzere birçok ilim dalında ders aldı.

Babası Hasan b. Abdullah, Takıyyüddin İbn Teymiyye, Ebü'l-Fazl İbn Asâkir ve Ömer İbnü'l-Kavvâs gibi âlimlerin icaze­tiyle genç yaşta fetva vermeye başlayan İbn Kâdi'l-Cebel, Hanbelî fıkhı konusunda­ki derin bilgisiyle mezhepte ictihad dere­cesine ulaştı. Mısır'dan aldığı davet üze­rine, yeni inşa edilen Sultan Hasan Medresesi'nde fıkıh dersleri vermek için 761 (1360) yılında Kahire'ye gitti ve bu göre­vinin yanında Saîdüssuadâ (Salâhiyye) Han-kahı'nın meşihatlığına tayin edildi. Bura­da bir müddet kalarak öğretim, telif ve fetva ile meşgul olduktan sonra Dımaşk'a dönen İbn Kâdi'l-Cebel'in, Sultan Mansûr Selâhaddin Muhammed tarafından Gazze'deki bir kaleye sığınan isyancı Beyde-mir'e 28 Ramazan 762 (1 Ağustos 1361) tarihinde gönderilen elçilik heyetinde yer aldığı ve bundan üç yıl sonra tekrar Ka­hire'ye davet edildiğine dair bilgilerden Mısır ve Suriye'de hüküm süren Memlûk yöneticileriyle iyi ilişkiler içinde olduğu an­laşılmaktadır.

Dımaşk'takiSâhibiyye. Cevziyyeve Ebû Ömer medreseleriyle Emeviyye Camii'n-de de çeşitli dersler veren İbn Kâdi'l-Cebel 767yılı Ramazanında (Mayıs 1366) Dımaşk Hanbelî kâdılkudâtı tayin edildi. Bu göre­vini sürdürürken 14 Receb 771 (11 Şubat 1370) tarihinde Dımaşk'ta vefat etti ve Kâsiyûn'daki aile kabristanına defnedildi.

Eserleri.

1. el-Münâkale ve'1-istibdâl bi'1-evkâf.¹⁸² Müellifin, vakıfların istibdâl yoluyla amacına uygun bir başka şekilde daha yararlı hale geti­rilmesi meselesini diğer mezheplerin gö­rüşlerine de başvurmak suretiyle incele­diği bir risaledir. Bu husustaki görüşleri­ni, çağdaşı olan Hanbelî âlimi Yûsuf b. Muhammed el-Merdâvî el-Vâzıhu'1-celî fî nakzi hükmi İbn Kadi'l-Cebeî el-Hanbelî adlı eserinde tenkit etmiştir. Bu iki risale, aynı konudaki üçüncü bir risa­leyle birlikte Muhammed Süleyman el-Eşkar tarafından Mecmu1 fi'1-münâka-le ve'1-istibdâl bi'1-evkâf adıyla neşre­dilmiştir (Kuveyt 1409/1989).

2. Fetâvâ fi'l-ğmâ. Mûsikinin dinî hükmüne dair bir risale olup Hamed b. Abdülazîz ed-Du-veyyân tarafından yayımlanmıştır (Riyad 1409/1988). Eserin kapağında yanlış ola­rak müellifin adı İbn Kâdi vefat tarihi de 751 (1350) şeklinde yazılmıştır.

3. el-KavâHdü'l-fikhiyye. Klasik kaynaklarda adı geçmeyen bu eserin eksik bir nüsha­sı Dârü'l-kütübi'z-Zâhiriyye'de ¹⁸³ bulunmaktadır.¹⁸⁴

İbn Kâdi'l-Cebel'in kaynaklarda adı ge­çen diğer bazı eserleri de şunlardır: el-Fa'ik ü fürû'i'I-Hanbeüyye, el-Kaşdü'l-müfîd fî hükmi't-tevkid, Katrü'î-ğa-mâm fî şerhi ehâdîşi'l-ahkâm, Mes'e-letü ref'i'l-yedeyn, Tenkihu'l-ebhâs fî ref'i't-teyemmüm h'1-ahdâş, er-Red ¹⁸⁵

Bibliyografya :

İbn Kâdi'l-Cebel, el-Münâkale ue'l-isübdâl bi'l-evkâf (Mecmu1 fı'l-münâkale ue'l-isübdâl bi'i-eukâf içinde, nşr. Süleyman el-Eşkar), Ku­veyt 1989, neşredenin girişi, s. 16-28; İbn Rafı'. el-Vefeyât(n%ı Salih MehdîAbbas-BeşşârAvvâd Ma'rûf), Beyrut 1402/1982,11, 354; İbn Kesîr. el-Bidâye, XIV, 272, 286, 305, 316, 317, 320, 321; İbn Receb, ez-Zeyl^alâ Tabakâti'!-Hanâbite,Ka-hire 1372/1952, II, 453-454; İbn Irâki, ez-Zeyt cate7-'/5er(nşr. Salih MehdîAbbas). Beyrut 1409/ 1989, I, 150, 193; 11, 294-295; İbn Hacer, ed-Dürerü'l-kâmine,], 120-121; İbn Tağriberdî, en-Nücûmü'z-zâhire, XI, 108; a.mlf., et-Menhelû'ş-şafı. I, 284-286; Burhâneddin İbn Müflih. et-Mafc:şadü7-er.şed(nşr.Abdurrahmanb Süleyman el-Useymînl, Riyad 1410/1990,1, 92-95; Nuay-mî. ed-Dâris fi târihi'l-medâris(nşr. Ca'fer el-Hasenî), Kahire 1988.11, 34,44-46, 102; İbn İyâs. BedaTu'z-zühûr, I, 34-98; Keşfü'z-zunûn, 1, 495; 11, 1217, 1851, 1883; İbnü'l-İmâd. Şezerât, VI, 219-220; İbn Humeyd. es-Sühubu'l-üâbile 'a/â darâ'ihi't-Hartâbiie (nşr Bekir b. Abdul­lah EbûZeyd], Beyrut 1416/1996, I, 131-136; Brockelmann, GAL SuppL, II, 129; Hacvî. el-Fik-rü's-sâmt, II, 365-366; Hânî Subhî el-Amed, Mu'cemû'n-nâbihm, Amman 1985,1,135-136; Abdullah b. Ali es-Sübeyl, ed-Dürrü 'l-münad-dad fi esmâ3i kütübi mezhebi't-İmâm Ahmed (nşr. Câsim b. Süleyman Füheyd ed-Devserî). Beyrut 1410/1990, s. 46. r—ı

İBN KÂDÎ SİMAVNA ¹⁸⁶

İBN KÂDÎ ŞÜHBE, BEDREDDİN

Ebü'l-Fazl Bedrüddîn Muhammed b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Muhammed el-Esedî ed-Dımaşki (ö. 874/1470)

Şafiî fıkıh âlimi.

2 Safer 798 (16 Kasım 1395) tarihinde Dımaşk'ta dünyaya geldi. Süyûtî ve İbn İyâs doğum tarihini 806 (1403-1404) ola­rak vermektedir. Babası tanınmış fakih ve tarihçi Takıyyüddin İbn Kâdî Şühbe'dir. Büyük dedesi Necmeddin Ömer el-Ese-dî'nin Havran'a bağlı Şühbe'de kadılık yapmasından dolayı ailenin diğer fertleri gibi Bedreddin de İbn Kâdî Şühbe diye tanındı. İlk öğrenimini ve fıkıh tahsilini babasından yaptı. Âişe bint Muhammed b. Abdülhâdî, Şehâbeddin İbn Hiccî, İbnü'ş-Şerâihî gibi âlimlerden hadis din­ledi. İbn Hacer el-Askalânî"nin Dımaşk'a yaptığı seyahat sırasında (836/1433) ken­disinden istifade imkânı buldu. Babası­nın ölümünden sonra Kahire'ye giderek İbn Hacer'in derslerine devam etti. Daha sonra Dımaşk'ta Şâhiniyye, Azrâviyye, İk-bâliyye, Mücâhidiyye, Berrâniyye, Emce-diyye, Takaviyye, Dimâgıyye, Asrûniyye, Fârisiyye, Kavsıyye ve Nâsıriyye medrese­lerinde ders verdi. Ebü'1-Bekâ Bahâeddin İbn Hiccî, Şehâbeddin el-Ümevî el-Mâlikî ve Ebü'l-Abbas İbnü'l-Lebbûdî gibi âlim­ler talebeleri arasında yer alır. Dârüladl müftülüğü ve 839 (1435) tarihinden ölü­müne kadar kadı nâibliği görevlerinde bu­lunan İbn Kâdî Şühbe 12 Ramazan 874'-te (15 Mart 1470) vefat etti ve Bâbüssagîr Kabristanı'na defnedildi.

Eserleri.

1. Bidöyetü'l-muhtâc fî şer-hi'1-Minhâc. Nevevî"nin Minhâcü't-tâ-libîn adlı eserine yazdığı iki şerhten kü­çüğü olup müellif hayatta iken istinsah edilen iki ciltlik bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi'nde kayıtlıdır.¹⁸⁷ Eserin Dublin ¹⁸⁸ ve Riyad'da ¹⁸⁹ birer nüshası daha bulun­maktadır.

2. ed-Dürrü'ş-şemîn fî sîreti Nûrİddîn.¹⁹⁰ Halep ve Şam Atabeği Nûreddin Mahmud Zengî'nin biyografi­sine dairdir. Yedi bölümden oluşan eserin ilk beş bölümünde Nûreddin Zengî'nin doğumu ve vasıflan, adaleti, kahramanlı­ğı, ülkeye yaptığı hizmetler, zühd ve tak­vası anlatıldıktan sonra altıncı bolüm onu metheden Şerefeddin İbnü'l-Kayserânî ve İbn Münir et-Trablusî'nin şiirlerine, yedinci bölüm ise Nûreddin Zengî'nin gazalarına ayrılmıştır. Hacı Selim Ağa ¹⁹¹ Nuruosmaniye ¹⁹² ve Süleymaniye ¹⁹³ kütüphanelerinde yazma nüshaları bulunan eser Mahmûd Zâyid tarafından neşredilmiştir.

3.Tatrîfü'l-mecâlis bi-zikri'İ-ievö'id ve'n-nefâis . ¹⁹⁴

4. el-Mevâhibü's-seniyye ¹⁹⁵ fî şerhi'l-Üşnühiyye.¹⁹⁶ Şafiî fakihi Abdülazîz el-Üşnühî'nin fe-râize dair el-Ki/âye'sinin ¹⁹⁷ şerhidir. ¹⁹⁸

5. Muhtaşctru Kitabi'I-Hayevân. Demîrî'-nin eserinin muhtasarı olup bir nüshası Bodleian Library'dedir.¹⁹⁹

İbn Kâdî Şühbe'nin kaynaklarda adı ge­çen diğer eserleri de şunlardır: îrşâdü'l-muhtâc ilâ tevcîhi'I-Minhâc ²⁰⁰ Tobakötü'l-iukaho'; el-Levâmihı'l-mudiyye mine'I-erbcfîne'l-Bed-riyye ²⁰¹ el-Mestfilü'I-mu'aliemât bi'l-fü-râzât ale'İ-Mühimmût. Bağdatlı İsmail Paşa, Takıyyüddin İbn Kâdî Şühbe'ye ait Kiîâyetü'I-muhtâc adlı Minhâcü't-tâlibîn şerhini Bedreddin'e nisbet eder.

Bibliyografya :

İbn Kâdî Şiihbe. Tabakâtü'ş-Şâfı'iyye, neş-redenin girişi, I, 24-25;Sehâvî, ed-Dau'ü'l-lâtnf,

VII, 155-156; Siiyûtî. Nazmü't-'ikyân (n^r Phı-lıpK Hitti), Beyrut, ts. (cl-Mektebetü'i-ilmiyye). s. 143; Nuaymî, ed-Dâris /T târthi't-medâris (nşr. Ca'ferel-Hasenî). Kahire 1988,1, 165, 175,224, 242, 295, 314, 315, 339, 405,428, 440, 454-455, 464, 613-614; İbn iyâs, Bedâ'i'u'z-zühür, III, 44; Keşfü'z-zunûn,\, 127,731;)!, 1521-1522, 1569, 1875; Brockelmann. GAL, 1, 489; II, 37; Sııppl.,\\, 2b;hâhul-meknün,\, 169, 294; II, 79, 373, 475; Kehhâle. Mu'cemü'l-nıü'eliilîn, VIII, 232; IX, 105-106; Ziriklî. el-A'tâm fhethul-İsh). VI, 58; Selâhaddin el-Müneccid, Mu'ce-mü'l-mü'errihîne'd-Dtmaskıyyin, Beyrut 1398/ 1978, s. 252-253; Cezzâr, Medâhüü'l-mü'eUiiın, III, 1219; J. Schacht, "ibn Kâdi Şhuhba", ö/ (İng 1,111,814.