İÇİndekiler giRİŞ I. Haccin dindeki yeri ve önemi II hac kelimesiNİn anlami III haccin farz oluşU 7

2. SA'YİN VACİPLERİ

a) Gücü yeten kimsenin sa'yi yürüyerek yapması.

Hanefî ve Malikî mezheplerine göre gücü yeten kimsenin sa'yi yürüyerek yapması vaciptir. Gücü ettiği halde sa'yi tekerlikli sandalye ile yapmak dem gerektirir.

Hasta, yürüyemeyecek kadar yaşlı ve özürlü olanlar, tekerlikli sandalye ile sa'y yapabilirler.

Şafiî ve Hanbelî mezheplerine göre sa'yi yürüyerek yapmak sünnettir.

b) Sa'yi yedi şavta tamamlamak.

Hanefî mezhebine göre sa'yin 5, 6 ve 7. şavtlarını yapmak vaciptir. Terk edilen her şavt için sadaka-ı fıtır verilmesi gerekir.

Şafiî, Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre ise yedi şavta tamamlamak rükündür. ¹⁶⁶ Bir şavt eksik olsa sa'y geçerli olmaz.

c) Umrenin sa'yini ihramlı olarak yapmak

3. SA’YİN SÜNNETLERİ

a) Sa'yi, tavafı yaptıktan ve tavaf namazını kıldıktan sonra ara vermeden yapmak.

b) Sa’yi abdestli olarak yapmak.

c) Elbisede ve bedende namaza mani pislik (necaset) bulunmaması.

d) Hacer-i Esvedi istilam ettikten sonra Safa tepesine doğru ilerlemek.

e) Safa ve Merve tepelerine çıkıldığında Kabe’ye yönelerek tekbir, tehlil ve salavat getirmek ve dua etmek.Dua sırasında elleri açarak göğe doğru kaldırmak menduptur.

f) Sa’yin her şavtında Kabe’yi görebilecek şekilde Safa ve Merve tepeleri üzerine çıkmak. En yüksek kısımlara doğru tırmanmağa çalışmak ise mekruhtur.

g) Her şavtta, Safa ile Merve tepeleri arasındaki iki yeşil ışık arasında "hervele" yapmak. Kadınlar hervele yapmazlar.

h) Sa’y sırasında tekbir, tehlil ve dua ile meşgul olmak.¹⁶⁷

i) Sa’yin şavtlarını peş peşe yapmak.

Malikî mezhebine göre şavtları peş peşe yapmak sa’yin geçerlilik şartıdır. Bu şarta uyulmamadan yapılan sa’yin iade edilmesi gerekir.

4. SA’YİN YAPILIŞI

Tavaf tamamlanıp Hacer-i Esved istilam edildikten sonra sa’yin yapılacağı yere doğru ilerlenir. Safa tepesine yaklaşıldığında, ان الصفا والمروة من شعائر الله فمن حج البيت او اعتمر فلا جناح عليه ان يطوف بهما ومن تطوع خيرا فان الله شاكر عليم "Şüphesiz Safa ile Merve Allah'ın (dininin) nişanelerindendir. Onun için her kim hac veya umre niyeti ile Kabe'yi ziyaret eder ve onları da tavaf ederse bunda bir günah yoktur. Her kim önlünden koparak bir hayır işlerse şüphesiz Allah onu bilir,karşılığını verir" (Bakara, 2/158) anlamındaki âyeti okunur ve sa’ye niyet edilir.

Sa'yin niyetini, اللهم اني اريد ان اسعى ما بين الصفى و المروة سبعة اشواط سعي العمرة لله تعالى "Allah'ım! Senin rızan için Safa ile Merve arasında yedi şavt olarak umrenin sa'yini yapmaya niyet ediyor" diyerek yapılması müstehaptır.

Kabe görülebilecek kadar Safa tepesine çıkılır. Kabe’ye dönülerek tekbir ve tehlil getirilir: الله اكبر الله اكبر لا اله الا الله و االه اكبر الله اكبر و لله الحمد ve لا اله الا الله وحده لا شريك له له المك و له الحمد و هو على كل شيئ قدير diye tekbir ve tehlil getirilir, eller kaldırılarak dua edilir. Buradan Merve tepesine doğru yürümeğe başlanır. Yürürken yine tekbir, tehlil ve dua ile meşgul olunur. Yeşil ışıklarla belirlenmiş olan yere gelindiğinde erkekler “hervele” yaparlar. Sonra normal yürüyüşe devam edilir. Merve tepesine yaklaşıldığında ...ان الصفا ayeti okunur. Safa tepesine çıkılıp Kabe’ye dönülür, tekbir ve tehlil getirilir, eller kaldırılıp dua ve niyazda bulunulur. Böylece bir şavt tamamlanmış olur. Tekrar Safa tepesin doğru yürünür. Yeşil ışıkların bulunduğu yerde yine erkekler süratli ve çalımlı bir şekilde koşarak yürünür. Yürüyüş sırasında tekbir, tehlil ve dua ile meşgul olunur. Safa tepesine ulaşıldığında ikinci şavt tamamlanmış olur. Şavtlar Safa’dan Merve’ye dört gidiş ve Merve’den Safa’ya üç dönüş olmak üzere şavtlar yediye tama kadar aynı işlemler tekrarlanır. Böylece sa’y Safa’dan başlayıp Merve’de tamamlanmış olur.

V. ARAFAT VAKFESİ

Sözlükte; bilme, anlama ve tanıma anlamlarındaki a-r-f kökünden türeyen “Arafat”, Mekke’nin 25 km. güney doğusunda ova görünümünde düz bir alanın adıdır. Doğu, kuzey ve güneyi dağlarla çevrilidir.

Adem ile Havva cennetten indirildikten sonra buluştukları yere "Arafat", buluştukları güne "arefe" denilmiştir.¹⁶⁸

Arafat, Hıll bölgesinde Harem sınırları dışında kalır. Harem sınırı ile Arafat arasında Urene vadisi, Arafat’ın ortasında “Cebel-i Rahme” (rahmet dağı), batısında Nemîre Mescidi vardır. Günümüzde Arafat, ağaçlandırılmış ve dokuz oto yol ile Müzdelife’ye bağlanmıştır

Haccın aslî rüknü olan vakfe, Arafat'ta yapılır.

Sözlükte belirli bir yerde bir süre kalmak anlamına gelen "vakfe"; bir hac terimi olarak, hac yapma niyetiyle ihrama girmiş olan bir kimsenin Zîlhicce ayının 9. günü öğleden sonra Arafat'ta bir müddet kalmak demektir.

Arafat vakfesi yapılmadan hac ibadeti yerine getirilmiş olmaz. Şu âyetler, Arafat vakfesine işaret etmektedir:
فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ “Arafat’tan ayrılıp (Müzdelife’ye) akın edînce Meş’ari Haramda Allah’ı anın” (Bakara, 2/198).
ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ "Sonra insanların akın ettiği yerden (Arafat'tan) siz de akın edin…" (Bakara, 2/199).

Kureyşliler daha önceleri Müzdelife'de vakfe yaparlar, Harem ehli oldukları gerekçesiyle Arafat'a vakfe yapmazlardı.¹⁶⁹ Yüce Allah bu âyet ile Arafat'a vakfe yapılmasını kesin olarak emretmiştir. Peygamberimiz (a.s) da الحج عرفة "Hac, Arafat'tır" buyurmuştur.¹⁷⁰

Vakfe'nin haccın rüknü olduğu konusunda ümmetin icmaı hasıl olmuştur.¹⁷¹

Arafat vakfesinin şartları, vacipleri, sünnet ve müstehapları vardır.