İkg op öncelik 1’e ilişkin Değerlendirme (İstihdam) Ankara, Ekim 2013

Faaliyet gruplarına göre rakamlar, neyin tercih edildiğine dair daha açık bir resim sunmaktadır; en çok tercih edilen faaliyetler, “iş beceresi ve mesleki beceriler kazandırma” ve “Okul hayatından iş hayatına geçiş konusunda danışmanlık”. Diğer iki faaliyet grubu, uygulama sıklığı bakımından ilk ikisinin oldukça gerisinde kalmaktadır.

Türkiye’deki işgücü piyasası düşünüldüğünde, örgün eğitim genellikle işgücü piyasasının ihtiyaçlarını karşılamaz. Bu nedenle, mesleki beceriler ve iş becerileri kazandırılması, gençlerin istihdam oranlarını arttırmak için en etkili yol olarak görülmektedir. GİD projeleri kapsamında, proje uygulayıcılarının çoğu, işgücü piyasası ve potansiyel iş gücü arasında bir köprü oluşturmak üzere bu tür faaliyetleri uygulamayı seçmiştir. Nesiller, işgücü piyasasına girerken farklı engellerle karşılaşmış olabilir. Ancak, iş becerisi ve mesleki beceri kazandırma ve geliştirme, genç istihdamına katkıda bulunacak ve iş için ihtiyaç duyulan “iş becerileri ve mesleki beceriler”den yoksun gençlere yardımcı olacaktır.

Bir diğer tercih edilen ve sık sık uygulanan faaliyet, “okul hayatından iş hayatına geçiş konusunda danışmanlık”tır. İş arama becerileri ve işgücü piyasası hakkında bilgi eksikliği, işgücü piyasasına girerken karşılaşılan zorlukların başında gelmektedir. Bu nedenle, okuldan işe geçiş dönemindeki (AB tabirine göre, “iş eşiğindeki”) gençler için tasarlanmış danışmanlık hizmetleri önemlidir. Gençlerin hayatlarındaki bu dönüm noktası, aldıkları temel eğitime dayanarak beceri oluşturma ve geliştirme fırsatı olabilir.

Listede son iki sırada yer alan faaliyet grupları, program öncelikleri kapsamında eşit derecede önemlidir. “Girişimciliğin teşvik edilmesi ve girişimcilik alanında rehberlik”, uygulaması zor olan birkaç yenilikçi yaklaşımı içeren oldukça kapsamlı faaliyetlerdir. Girişimcilik eğitim programları, bireylerin girişimcilik niteliklerini geliştirmede olumlu bir etkiye sahip olabilir. Buna ek olarak, bir kariyer fırsatı olarak kendi hesabına çalışma hakkında farkındalık yaratma, gençlere, kendi işlerini kurma konusunda cesaret verebilir. Ancak, girişimcilik desteği hem uygulayıcı kuruluşlar hem de eğitim verenler açısından uygulama esnasında kullanılan spesifik becerileri gerektirir. Buna ek olarak, bu alanda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlarla işbirliği gerektirir; örneğin ortaklık yapmaya alışkın olmayan kurumlar. Bu iki konu, GİD başvuru sahiplerini bu alandan uzak durmaya itmiş olabilir.

“Gençlerin istihdam edilebilirliği ile ilgili olarak herhangi bir alanda yenilik”, GİD hibe programı kapsamında en zayıf noktadır. Tercih edilmemesinin nedeni, tasarlamak ve uygulamak için çok özel uzmanlık gerektirmesi olabilir. Kamu kurum ve kuruluşları ve özel sektör arasındaki işbirliği, genç istihdamı açısından oldukça önemlidir. GİD hibe yararlanıcı kurumlarının, proje faaliyetlerini “erişilebilirlik” ve “uygulanabilirlik” kavramlarına göre tasarlamayı tercih ettiklerini söylemek yanlış olmaz. Ayrıca, bu faaliyet grubu, açık bir şekilde “yenilik” talep edilen tek gruptu. Rehberde daha fazla ayrıntısı verilmeyen bu şart, başvuru sahiplerini bu alanda faaliyet önerme konusunda ihtiyatlı ve isteksiz olmaya itmiş olabilir.

Aşağıdaki grafikler, önemli bir dağılım örgüsü olup olmadığını görmek için en çok tercih edilen 2 faaliyet grubunun NUTS II bölgelerine dağılımını göstermektedir.

Grafik 51: Faaliyet grubu 1- İş ve meslek becerileri kazandırma


Grafik 52: Faaliyet grubu 3- okul hayatından iş hayatına geçiş konusunda danışmanlık

Grafikler, 3. faaliyet grubunu, yani “okul hayatından iş hayatına geçiş konusunda danışmanlık” uygulayan TRA2 (Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan) haricinde, proje bölgeleri kıyaslandığında, tercih edilen ve en çok tekrarlanan faaliyet gruplarında önemli yoğunlaşmalar olmadığını göstermektedir. Bölgelere bakılmaksızın, GİD hibe programı hibe faydalanıcıları arasında benzer faaliyetleri uygulama eğilimi olduğu söylenebilir. Aşağıdaki tablo, bölgelere göre proje ve faaliyet sayısını göstermektedir.¹⁰¹

Tablo 112: Bölgelere göre proje ve faaliyet sayıları.

NUTS II Bölgesi	Bölgedeki İller	Bölgedeki GİD projesi sayısı	Proje başına ortalama faaliyet sayısı	Bölgede uygulanan proje faaliyeti sayısı
TR63	Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye	19	3.6	68
TR72	Kayseri, Sivas, Yozgat	24	4.2	100
TR82	Kastamonu, Çankırı, Sinop	4	4.7	19
TR83	Samsun, Tokat, Çorum, Amasya	25	3.9	98
TR90	Trabzon, Ordu, Giresun, Rize, Artvin, Gümüşhane	17	3.9	66
TRA1	Erzurum, Erzincan, Bayburt	5	6.4	32
TRA2	Ağrı, Kars, Iğdır, Ardahan	2	2.5	5
TRB1	Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli	8	4.1	33
TRB2	Van, Muş, Bitlis, Hakkâri	10	3.2	32
TRC1	Gaziantep, Adıyaman, Kilis	8	3.7	30
TRC2	Şanlıurfa, Diyarbakır	13	4.4	57
TRC3	Mardin, Batman, Şırnak, Siirt	5	5.0	25
TOPLAM		140	4.0	565

Yukarıdaki tablo, bir bölgedeki proje sayısı ile en çok tercih edilen faaliyetlerin yoğunlaşması arasında bir tutarlılık olmadığını göstermektedir. Ancak, TR83 ve TR72, bölgede uygulanan proje sayısı ve faaliyet sayısı bakımından en başarılı bölgelerdir. Bu bölgede uygulanan toplam proje sayısı ve proje faaliyetleri sayısı benzerdir. Bu iki bölgedeki başarılı hazmetme kapasitesini analiz etmek için uygulama aşaması sırasında hibe yararlanıcısı kurumlara sağlanan destek göz önüne alınmalıdır. Değerlendirme ekibi tarafından Ankara, Samsun ve Van’da yapılan odak grup toplantıları esnasında, bazı hibe faydalanıcısı kuruluşlar, merkezi düzeyde şemsiye kurumlar ve il düzeyinde valilikler tarafından proje geliştirmek için uygulama aşamasında sağlanan desteğin önemi üzerinde durdu.

Ortalama faaliyet sayısı ile ilgili olarak net bir resim yoktur. TRA1 ve TRA2, SEGE Endeksine göre en yoksul bölgeler arasındadır. Buna karşın, TRA1 proje başına ortalama en yüksek faaliyet sayısını (6.4) gösterirken TRA2, en düşük sayıyı (2.5) göstermektedir. Tablo, uygulama esnasında daha yüksek bir destek potansiyeline sahip olan bölgelerin daha az sayıda faaliyet seçtiklerini ve daha yüksek sayıda proje ile ödüllendirildiklerini önerir görünmektedir. Daha yüksek sayıda faaliyetin seçildiği bölgeler, proje kazanma bakımından diğerlerinden daha az başarılıydı. Daha az sayıda faaliyete odaklanmanın projelere, konuya daha derinlemesine odaklanma imkânı sağlarken daha fazla sayıda faaliyeti olan projelerin odaklarını kaybedip sorunlara sadece yüzeysel yaklaştığı sonucuna varılabilir.

Aşağıdaki iki grafik, hibe faydalanıcılarının kurumsal türlerinin, ilgili faaliyetlerin yoğunlaşmasında bir rol oynayıp oynamadığını değerlendirmektedir.

Grafik 53: Faaliyet grubu 1- İş Becerileri ve Mesleki Beceriler Kazandırma



Grafik 54: Faaliyet Grubu 3- Okul Hayatından İş Hayatına Geçiş konusunda Danışmanlık

Grafikler, iş becerileri ve mesleki beceriler kazandırma konusunda Köylere Hizmet Götürme Birlikleri ve Mesleki Eğitim Merkezleri’nin diğer kurumlara göre daha büyük paya sahip olduklarını göstermektedir. Beklenildiği üzere, Mesleki Eğitim Merkezleri, mesleki eğitim faaliyetlerinin %100’üne dâhil olmuştur. Ancak, Köylere Hizmet Götürme Birlikleri’nin iş becerisi ve mesleki beceri kazandırma faaliyetlerine katılımı, Köylere Hizmet Götürme Birlikleri arasında genel anlamda kurumsal kapasitenin geliştiğini göstermektedir.

Beklenildiği üzere, okuldan işe geçiş danışmanlığı, yani 3. faaliyet grubu için, halk eğitim merkezleri, organize sanayi bölgeleri ve üniversiteler; diğer kurumlardan daha büyük pay almışlardır. Eğitim kurumları ve organize sanayi bölgeleri arasındaki işbirliği, genç istihdamını arttırmak için çok önemlidir. Bu kurumlar arasındaki gençlere hayatlarının en önemli dönüm noktalarından birinde danışmanlık hizmetleri sağlama eğilimi oldukça değerlidir.

Analizin bulgularını özetlemek gerekirse şu sonuçlara varılabilir:

• 
  GİD hibe faydalanıcıları, aşağıdaki şekilde gruplandırılabilecek faaliyet türlerini tercih etmişlerdir:
  
  • 
    İş ve meslek danışmanlığı hizmetleri
    
  • 
    Okuldan işe geçişte gençler için teşvik ve rehberlik
    

• 
  Tercih edilen ve sürekli uygulanan faaliyetler, rehberde belirtilen faaliyetlerle uyumludur.
  
• 
  Girişimcilik için teşvik ve girişimcilik alanında rehberlik ile gençlerin istihdam edilebilirliği ile ilgili olarak herhangi bir alanda yenilik gibi faaliyet grupları daha az tercih edilmiştir. Bu, yenilikçi yaklaşımların gönülsüzce benimsendiğini göstermektedir.
  
• 
  Okuldan işe geçiş konusunda danışmanlığı tercih eden TRA2 bölgesi dışında, faaliyetlerin NUTS II bölgelerine dağılımı konusunda belirgin farklar yoktur.
  
• 
  Daha az sayıda faaliyete odaklanan projelerin seçilme ihtimali, daha yüksek sayıda faaliyete odaklananlara göre daha fazladır.
  

Bulgulara bağlı olarak şunlar önerilebilir:

• 
  Potansiyel hibe faydalanıcıları, faaliyetlerin çeşitlendirilmesi konusunda cesaretlendirilmelidir. Benzer faaliyetleri uygulamak yerine kurumlar, daha farklı faaliyetler uygulamak ve kendi uzmanlıklarına bağlı olarak birbirlerini destekleyerek farklı alanlarda kendi kapasitelerini arttırmak için işbirliği içerisinde çalışmalıdır.
  
• 
  Gençlere danışmanlık veren kamu ve özel sektör kuruluşları, gençlerin daha yaratıcı ve özgüvenli olmalarını sağlamak için özellikle girişimcilik alanında yenilikçi faaliyetler uygulamaya teşvik edilmelidir.
  
• 
  Yeni yaklaşımlar, rehberde benimsenmeli ve vurgulanmalıdır. Daha sonra değerlendirme rehberi, buna uygun şekilde yeniden gözden geçirilmelidir.
  

2. 
   Kurumsal Analiz (= Sivil Toplum Katılımı)
   

Genç istihdamının desteklenmesi konusu benzer bir konu olmasına ve önceki programların ve faaliyetlerin konusu olmasına rağmen, GİD projesi uygulayıcılarının çoğu, daha önce herhangi bir programda hibe faydalanıcısı olarak yer almamıştı.

Grafik 55: Daha önce hibe programlarında faydalanıcı olma deneyimi

Kurumunuz, bu projeden önceki son 3 yıl içerisinde hibe yararlanıcısı olarak, bu program çerçevesinde uyguladığınıza benzer bir proje uyguladı mı?

• 
  Evet
  
• 
  Hayır
  

Deneyimin coğrafi dağılımına bakarak, değerlendirme ekibi, neredeyse 12 bölgenin yarısında hiçbir yararlanıcının böyle bir deneyime sahip olmadığı sonucuna varmaktadır.

Grafik 56: Bölgelere göre daha önce hibe programlarında faydalanıcı olma deneyimi

Evet/Hayır

Bu bölüm, kurum türlerine göre GİD hibe programı başvuru sahiplerini ve sözleşmeye bağlanan projeleri analiz etmeyi amaçlamaktadır. GİD hibe programı proje teklif çağrısına 1128 başvuru olmuş ve 127 projeyle sözleşme imzalanmış ve 127 proje uygulanmıştır.

Grafik 57: Kurum türlerine göre GİD hibe programına başvuru sayısı


Önceki grafik, başvuruların %63’ünün, dört kurum türü tarafından yapıldığını göstermektedir: dernekler, belediyeler, odalar ve halk eğitim merkezleri. Hibe almaya hak kazanan projelerin başvuru sayısı oranı, halk eğitim merkezlerinin daha fazla fon alma çabalarına rağmen kazanan projeler geliştirmede daha az başarılı olduğunu göstermektedir. Bu, iyi proje geliştirme kapasiteleriyle ilgili olabilir. Dernekler, odalar ve belediyeler, çalışan kapasitelerini kullanarak daha yüksek bir başarına oranına ulaşmışlardır ve profesyoneller tarafından hazırlanan projeler için fon ayırabilmişlerdir. Odalar ve belediyeler durumunda, çatı kuruluşların (TOBB ve Türkiye Belediyeler Birliği), üyelerine ve bağlı kuruluşlarına, en uygun şekilde AB fonlarını nasıl kullanacakları konusunda düzenli olarak eğitim ve rehberlik sağladığı bilinmelidir. Dolayısıyla, illerdeki çalışanlar, başvuru yapma konusunda merkezle iyi kötü bağlantı içinde olan diğer kurumların çalışanlarına göre daha hazırlıklıdır.

Grafik 58: Kurum türlerine göre sözleşmeye bağlanan proje sayısı

Bazı kurumlar, az sayıda başvuru yapmalarına rağmen proje kazanma konusunda daha başarılıdır. Vakıflar, %23 oranında başarı elde etmiştir. Bu sonuç, kurumsal kapasite ve çalışan kapasitesi ile ilgili olabilir. Derneklerin proje hazmetme kapasitelerini arttırmanın, sivil toplum örgütlerinin hazmetme kapasitelerini doğrudan etkilediği sonucuna varılabilir. Hibe programıyla ilgili ancak düşük başvuru yazma becerilerine sahip bu kurumların hazmetme kapasitelerini arttırmanın, başvuruların genel kalitesini yükseltme ihtimali olduğu gibi akabinde projeler bir hibe program kapsamında uygulanabilecektir.

Grafik 59: Kurum türlerine göre bütçe dağılımı yüzdesi

Pasta grafik, kurum türlerine göre hibe almaya hak kazanan projelerin bütçelerinin yüzdesini göstermektedir. Odalar ve dernekler, toplam bütçede diğer kurumlardan daha büyük bir pay almışlardır. Belediyeler ve vakıflar, en fazla fon alan ikinci gruptur. Bazı kurumların proje başına neden daha yüksek bir bütçe aldığını açıklayan belirli bir bağlantı yoktur.

Sivil toplum katılımı, fon almada önemli bir unsurdur. Aşağıdaki tablo, projelerin %48’inin sivil toplum kuruluşları tarafından uygulandığını ve toplam proje bütçesinin %50’sinin sivil toplum kuruluşlarına tahsis edildiğini göstermektedir.

Toplam_GİD_proje_sayısına_kıyasla_sivil_toplum_kuruluşu_proje_sayısı_ve_bütçesi'>Tablo 113: Toplam GİD proje sayısına kıyasla sivil toplum kuruluşu proje sayısı ve bütçesi

	Proje sayısı (Yüzdelik)	Proje Bütçesi €
Sivil toplum kuruluşu	61 (%48)	13.404.016,45 (%50)
Toplam	127 (%100)	26.885.225,82 (%100)

2. 
   Ortaklık Yaklaşımı
   

GİD hibe programı, projeleri uygulamada ortaklık yaklaşımını desteklemektedir. Hibe başvuru rehberi, “Projenin hem tasarım hem de uygulama aşamalarında işgücü piyasasının hem arz hem de talep yönünü göz önünde bulundurarak ortaklık tasarlanması tercih edilmelidir. Bu amaç doğrultusunda, ortaklığın en azından iki ayrı tüzel kişilikten oluşması ve aşağıdakilerden en az birini kapsaması tercih sebebidir” ifadesi yer almaktadır:

• 
  ‘işgücü talep’ tarafı temsilcisi
  
• 
  ‘işgücü arz’ tarafı temsilcisi.” ¹⁰²
  

Bütün başvurular için başvuru sahibi ile birlikte ortakların finansal ve operasyonel kapasitelerine puan veren değerlendirme sistemi ile ortakların katılımını desteklemek üzere metodolojinin tanımı 5 puan ağırlığındadır. GİD hibe programının ortaklığa ve ortakların projelere katılımına ve katkılarına önem verdiği söylenebilir. Aşağıdaki tablo, ortaklıkla ilgili değerlendirme sistemini göstermektedir.

Tablo 114: GİD hibe programı ile ilgili olarak değerlendirme sisteminde ortaklık puanlaması

Bölüm	Maksimum puan
1. Finansal ve operasyonel kapasite
1.1 Başvuru sahibi ve varsa, ortaklar proje yönetimi konusunda yeterli deneyime sahip mi?	5
1.2 Başvuru sahibi ve varsa, ortaklar yeterli teknik uzmanlığa sahip mi? (özellikle ele alınacak konularda bilgi)	5
1.3 Başvuru sahibi ve varsa, ortaklar yeterli yönetim kapasitesine sahip mi?	5
3. Metodoloji
3.3 Ortakların ve/veya diğer paydaşların projeye katılım ve katkı seviyesi yeterli midir?	5

Hibe faydalanıcılarının kendileri, bir ortak olarak proje uygulamasında yeterli tecrübeye sahip değillerdi. Aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi, hibe faydalanıcılarının yalnızca %19,05’i GİD projelerinin uygulanmasından önceki üç yıl içerisinde ortak sıfatıyla benzer projelere katılmıştı.

Grafik 60: Daha önceki projelerde ortak olarak yer alan hibe faydalanıcıları

Kurumunuz, bu projeden önceki son üç yıl içerisinde ortak sıfatıyla, bu program kapsamında uyguladığınıza benzer herhangi bir projede yer aldı mı?

Evet Hayır

Online araştırma, değerlendirme ekibine ortaklık konusunda ampirik veri sağladı. 10 hibe faydalanıcısından 8’i, ortakların projelerin ana faaliyetlerine katkıda bulunduklarını düşünmektedir. 10 hibe faydalanıcısından 6’sı, projenin sürdürülebilirliğine destek sağlayan ortaklarla çalışmak istemektedir. Faydalanıcıların yarısından fazlası, hedef gruplara ulaşma konusunda yardımcı olan ortaklar istediklerini dile getirmişlerdir.

En az dikkate alınan kriter, mali ve lojistik destektir. Görünüşe göre, pek çok başvuru sahibi, bunun proje için önemli bir sorun teşkil edeceğini düşünmemektedir. Bu, başvuru sahibinin kendi katkısı da dâhil olmak üzere bütün bütçe unsurlarını içeren detaylı bir bütçe sunabileceği bir hibe programının koşullarından kaynaklanabilir. Dolayısıyla, ortaklar “Hedef gruplara ve işverenlere nasıl ulaşabilirim? Proje sonuçlarının sürdürülebilirliğini nasıl sağlayabilirim” gibi daha stratejik yaklaşımlar açısından önemli görülmektedir.

Grafik 61: Ortakların seçimi

Hibe faydalanıcılarına göre, ortaklar en çok katılımcılara ulaşma ve katılımcıları seçme konusunda destek sağlamaktadır. Hibe faydalanıcılarının bulunduğu odak grup toplantılarında, projelerin başarısında doğrudan etkisi bulunan katılımcıları seçmenin önemi sürekli olarak vurgulanmıştır. Bu, ortakların kritik katkısını göstermektedir ve GİD’deki ortakların seçiminin en azından bir şekilde stratejik bir model izlediğini ortaya koymaktadır.

Aşağıdaki grafik, GİD projelerinde ortakların rolü hakkında bilgi vermektedir.

Grafik 62 – Ortakların rolleri

Proje teklifi ni hazırladı

Katılımcıya ulaşma ve seçme konusunda yardımcı oldu

Temel faaliyetleri uyguladı ve denetledi

Mali katkı sağladı

Katılımcılar için istihdam fırsatları sağladı

Ortaklar açısından beklentilerin karşılanmasıyla ilgili sonuçlar, aşağıdaki tabloda gösterilmektedir. 10 hibe yararlanıcısından 9’u, ortakların ana faaliyetleri uygulamada öngörülen rolü aslında gerçekleştirdiğini belirtmektedir. Bu da, hibe faydalanıcılarının gerçek anlamda ortaklarından yararlandıklarını ve ortakların da kendilerinden bekleneni sunduklarını göstermektedir.