İLİm-felsefe-kur’an işIĞinda iman

İbn Rüşd: 1126-1198 yılları arasında yaşamış Endülüslü filozof, Aristocudur. Aristo'nun eserlerini şerh etmiştir. Bunun için “Ortaçağın en büyük Aristo Şarihi” olarak bilinmektedir. Kurtuba kadılığı yapmıştır. Çeşitli dallarda birçok eseri vardır. Gazalî'nin Tehafüt'üne “Tehafüt'el-Tehafüt” adlı bir eserle cevap vermiştir. Bunun için Batı'da felsefenin haklarını en iyi savu­nan filozoflardan biri olarak bilinmektedir.

37 Hud: 11/7.

38 Fussilet: 41/11.

39 Araf: 7/185.

40 S. Thomas: 1226-1274 yıllan arasında yaşamıştır. Skolastiğin en büyük temsilcilerindendir. Aristo'yu tercüme ve şerh etmiştir. Aristoculuk ile Hıristi­yanlığı, akıl ile imanı uzlaştırmaya çalıştırmıştır. “Thomimse” Ortaçağda kilisenin resmi felsefesi haline gelmiştir. “Summa Teologica” en büyük ese­ndir. Kendisi Gazalî'ye muhalif olmasına rağmen ondan çok istifade, etmiş­tir.

41 Al-i İmran: 3/7.

42 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 83-122.

43 Ebu'l-Ala el-Mearri: Arap edebiyatının en önde gelen şair filozoflarından bi­risi olup ünlü şiirleriyle şöhret bulmuştur. Bir gözü görmediği için devamlı huzursuz olan düşünür bu huzursuzluğunu şiirlerinde dile getirmiştir.

44 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 123-134.

45 R. Bacon: 1214-1294 yılları arasında yaşamış bir İngiliz filozofu olup kimya, fizik, matematik, tıp ve astronomi alimi olarak tanınmıştır. Kendisinin kili­seye ve S. Thomas gibi kilise babalarına hiç saygısı olmadığından ve İslam düşünürlerinin büyük tesirinde kaldığından ve bunu da açıkça ifade etmek­ten çekinmemesi yüzünden, uzun seneler manastır zindanlarında kalmış ve fek satır yazmasına, izin verilmemiştir. Bu imkana ancak ölmeden iki sene evvel kavuşabilmiştir.

46 Hac: 22/ 73.

47 Descartes: 1596-1650 yılları arasında yaşamıştır. Modern çağın en büyük Fransız filozofudur. Çeşitli ilim dallarında keşif ve açıklamalarının yanında analitik geometrinin de kurucusu olmak gibi bir sıfata sahiptir. Yeni çağda metodik şüpheyle işe başlamış ve buradan açık ve seçik fikirlere ulaşmıştır. Birçok eserleri vardır.

48 Fussilet: 41/ 53.

49 Tur: 52/ 35.

50 N. Malebranche: 1638-1715 yılları arasında yaşamış bir Fransız filozofudur. Descartes'ci mektebin en büyük temsilcilerindendir. Esas mesleği papazlıktır.

51 Spinoza: Yahudi asıîlı Hollandalı bir filozoftur. 1632-1677 seneleri arasında yaşadı. Panteizmin Batıda en büyük temsilcisidir. Aynı zamanda tam bir deterministtir. “Etika” adlı meşhur eseri H. Ziya Ülken tarafından dilimize çevrilmiştir.

52 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 137-163.

53 Hac: 22/3.

54 Hac: 22/ 3.

55 Hac: 22/ 8.

56 Lokman: 31/ 20.

57 Lock: İngiliz ampirist filozofudur. Ona göre doğuştan bilgi yoktur ve insan zihni “Boş bir levhadır”. 1632'de doğup 1904'te ölmüştü.

58 Leibniz: Alman filozofudur. 1646'da doğdu. 1716'da öldü. Felsefe tarihinin en büyük simaları arasında yer alır. Mondoloji'nin kurucusudur. Eserlerin­den “Monadoloji”, “Metafizik Üzerine Konuşmalar” ile “İnsan Zihni Üzeri­ne Yeni Denemeler” in giriş ve birinci kısımları Türkçeye tercüme edilmiştir.

59 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 164-183.

60 David Hume: 1711-1776 yılları arasında yaşamış bir İngiliz filozofudur. İde­alistlere ve materyalistlere karşı şüpheciliği ileri sürmüş İngiltere'de akılcı­lığa karşı koyan tecrübeci fenomenizm mektebinin en büyük temsilcileri arasına girmiş, fenomenizm ve pozitivizmin müjdecisi olmuştur. Kant'ı dogmatik uykusundan uyandıran ve tenkitçi felsefeye yönelten odur.

61 İmmanuel Kant: 1724-1804 yılları arasında yaşamış büyük Alman filozofu­dur. Ansiklopedik bir alim olup dogmatizme ve şüpheciliğe karşı modern felsefenin en büyük sistemlerinden olan 'Tenkitçi akılcılık ve Transendant idealizm”i kurmuştur. Felsefede bir inkılap yapan “Tenkitleri: Saf Aklın Tenkidi, Pratik Aklın Tenkidi ve Hüküm Gücünün Tenkidi” meşhurdur. Fakat bu kitapların hiçbirisi dilimize çevrilmemiştir. Kendisi bir fenomenler (hadiseler), bir de numen'ler alemi ayırmaktadır. Fenomenler alemi, hem İzafî hem de objektif olan ilmin konusudur. Bilinemez mutlak varlıklar olan numenler de spakülatif metafiziğin konusudur. Kant, numenler alemine ancak pratik akıl ile ulaşılabileceğini ileri sürer. 19. asır maddeciliği, Kant’ın “Pratik Aklı”nın inkarı ile ortaya çıkmış ve kendisini Kant felsefesinin tabiî bir devamı gibi göstermeğe çalışmıştır.

62 Bergson: 1859-1931 yıllan arasında yaşadı. Yahudi asıllı Fransız filozofudur. 20. asrın en büyük ruhçu (spirtüalist) filozofu olarak kabul edilir. Felsefesi­ni Psikolojiye dayandırmıştır. Orijinal ve cazip fikirleri ile mekanizme, materyalizme ve pozitivizme karşı cephe aldı ve kuvvetli akisler uyandırdı. Zeka karşısında, gerçeğe ve mutlaka doğrudan doğruya ulaştırdığı için sez­giyi savunmuş ve sezgiciliğin kurucusu olmuştur. Birçok eseri vardır.

63 Araf: 7/185.

64 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 184-222.

65 Darwin: İngiliz tabiat alimi. 1809-1882 yılları arasında yaşamıştır. Tekamülcülüğün esas kurucusu sayılır. İnsanın maymundan geldiğini iddia etmiş ve tabiî seçkinleşme nazariyesini ileri sürmüştür. Allah'ın varlığına inan­makla birlikte, alemi mekanik bir tarzda izah ettiği için materyalizme en büyük desteği sağlamıştır. “Hayat mücadelesinde ancak kuvvetlinin yaşa­ma hakkına sahip olduğunu” ileri sürmesi, İngiliz sömürgeciliğinin resmî felsefesini ve dayanağını teşkil etmiştir. Belli başlı eserleri dilimize çevril­miştir. Darwin nazariyesi ve bilhassa insanın maymundan geldiği fikri yüzyılımızın başından beri yapılan biyolojik, antropolojik araştırmalarla değerini “yetirmiş ve ilim tarihinin raflarına tevdi” edilmiştir. Fakat bazı materya­list, ateist ve aşırı sotcu gruplar, hu nazariyeyi ayakta tutmağa çalışmakta­dırlar. Çünkü bu suretle İnsanı manevi ve kutsal değerlerden sıyırarak hay­van derekesine indirmek mümkün olmaktadır. Dolayısıyla bu seviyedeki insanın hayvanlar cephesine hitapla ona tesir etmek çok kolaydır.

66 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 223-228.

67 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 2228-229.

68 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 229.

69 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 229.

70 E. Haeckel: Alman tabiat alimi ve filozofu. 1834-1919 yılları arasında yaşa­mıştır. Geçen asrın kaba ilimci maddeciliğinin en büyük temsilcilerindendir. “Monizm” adlı eseri, memleketimize bu maddeciliği yerleştirmek iste­yen Baha Tevfik ve arkadaşları tarafından “Vahdeti Mevcut” adıyla dilimi­ze tercüme edilmiştir. Ayrıca “Kainatın Muammaları” adındaki eseri de çevrilmiştir.

71 Spencer: 1820-1903 yıllan arasında yaşayan tanınmış İngiliz filozofudur. Ev­rimciliğin kurucusudur. İmin ve felsefenin alanı olan bilinebilir ile dinin alanı olan bilinmezi ayırt ederek bunlarm birbirlerini tamamladıklarını ileri sürer. Sosyalizme karşı fertçiliği müdafaa eder. Birçok eserleri vardır. Bun­lardan “İlk Prensipler” dilimize çevrilenler arasındadır.

72 Schopenhauer: 1788-1860 yılları arasında yaşamış bir Alman filozofudur. Karamsar bir görüşe sahiptir. Aynı zamanda “Volontarizm - İradecilik” fel­sefesinin esas kurucusudur.

73 Hüseyin el-Cisr: 1845 yılında Lübnan'ın Trablus kentinde dünyaya gelmiş ve 1909 yılında vefat etmiş büyük bir İslam müellifidir. Eserlerinde din, felsefe ve tabii ilimleri karıştırmıştır. Öncelikle Risale-i Hamidiye adlı eseri çok ün yapmış ve muhtelif dillere çevrilmiştir. Türk diline de iki defa tercümesi ya­pılmıştır. Bu eserin müellifinin babasıdır.

74 Enbiya: 21/30.

75 Nur: 24/45.

76 Zariyat: 51/49.

77 Zuhruf: 43/12.

78 Necm: 53/45.

79 Rad: 13/3.

80 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 229-285.

81 Tur: 52/35.

82 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 286-300.

83 Fatır: 35/ 28.

84 Fatır: 35/ 27-28.

85 Fussilet: 41/ 53.

86 Alak: 96/ 1-5.

87 A’la: 87/ 1-5.

88 İhlas: 112/ 1-5.

89 Abese: 80/ 17-20-24-31.

90 Şems: 91/ 1-7.

91 Tin: 95/ 4.

92 Kıyamet: 75/ 36-39.

93 Mürselat: 77/ 20-27.

94 Mürselat: 77/ 1-7.

95 Kaf: 50/ 6-11.

96 Beled: 90/ 8-10.

97 Kamer: 54/ 49.

98 A’raf: 7/ 54-57-189.

99 Yasin: 36/ 71-73-3-39-77-80.

100 Mü’minun: 23/ 1-2-45-49-53-54-61-62.

101 Fatır: 35/ 3-9-11-13-37-38-41.

102 Meryem: 19/67.

103 Taha: 20/ 49-51-53.

104 Vakıa: 56/ 57-59-71-75-80.

105 Şuara: 26/ 7-8.

106 Neml: 27/ 60-61-86-88.

107 Kasas: 28/ 68-71-73.

108 İsra: 17/ 12-66-70-85.

109 Yunus: 10/ 5-6-31-32-34-36-67-101.

110 Hud: 11/ 9.

111 Yusuf: 12/ 105.

112 Hicr: 15/ 19-22-26-85.

113 En’am: 6/ 1-2-38-75-78-95-98-102-103-141-142.

114 Secde: 37/ 11.

115 Lokman: 31/ 10-11-20, 27-29-30-31.

116 Sebe: 34/6.

117 Zümer: 39/ 5-6-21-62-64.

118 Gafir: 40/ 13-61-63-67-68-79-80-81.

119 Fussilet: 41/ 53.

120 Şura: 42/ 10-11-29-32-33.

121 Zuhruf: 43/ 9-14.

122 Casiye: 45/ 3-6-12-13.

123 Ahkaf: 46/ 3-4.

124 Zariyat: 51/ 20-21-47-49.

125 Gaşiye: 88/ 17-20.

126 Kehf: 18/ 37-109.

127 Nahl: 16/ 3-7-14-19-40-65-69- 80-81.

128 İbrahim: 14/ 10-24-26-32-33.

129 Enbiya: 21/ 30-33.

130 Mü’minun: 23/ 12-21-78-1

131 Secde: 32/ 7-9.

132 Tur: 52/ 35-36.

133 Mülk: 67/ 1-3-15-19-23-30.

134 Hakka: 69/ 38-40.

135 Mearic: 70/ 40-41.

136 Nebe: 78/ 6-16.

137 Naziat: 79/ 27-31.

138 İnfitar: 82/ 6-8.

139 Rum: 30/ 7-17-23-46-48-50.

140 Ankebut: 29/ 10-20-21-41-43-61-63.

141 Bakara: 2/ 21-22-28-29-117-164-171-189.

142 Al-i İmran: 3/ 6-7-18-26-27-190-191.

143 Nisa: 4/ 58.

144 Hadid: 57/ 6-17.

145 Rad: 13/ 2-4-12-16.

146 Rahman: 55/ 1-5.

147 İnsan: 76/ 1-2.

148 Talak: 65/ 2-3.

149 Nur: 24/ 41-44.

150 Hac: 22/ 5-7-11-46- 60-65-73-74.

151 Tegabün: 64/ 3.

152 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 301-339.

153 Fussilet: 41/ 53.

154 Fatır: 35/ 28.

155 Tur: 52/ 35.

156 A’raf: 7/ 184.

157 Meryem: 19/ 67.

158 İnsan: 76/ 1.

159 Şura: 42/29.

160 Casiye: 45/ 3-4.

161 Nahl: 16/ 17.

162 Kasas: 28/ 68.

163 Ahkaf: 46/ 3.

164 Hac: 22/ 73-8.

165 Ankebut: 29/ 41-43.

166 İnsan: 76/ 1.

167 İnsan: 76/ 1.

168 Meryem:19/67.

169 Tur: 52/ 35.

170 Nahl: 16/ 17.

171 Kasas: 28/ 68.

172 Ahkaf: 46/ 3.

173 İnsan: 76/ 1.

174 Tur: 52/ 35-23

175 Zariyat: 51/ 36.

176 Nahl: 16/ 17-25

177 Kasas: 28/ 68.

178 Ahkaf: 46/ 3.

179 Ankebut: 29/ 43.

180 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 340-351.

181 Kehf: 18/ 109-110.

182 Lokman: 31/ 27.

183 Kamer: 54/ 49.

184 Furkan: 25/ 2.

185 Rad: 13/ 8.

186 Hicr: 15/ 19.

187 Hicr: 15/ 21.

188 Mü’minun: 23/ 18.

189 Neml: 27/ 88.

190 Secde: 32/ 7.

191 Tin: 95/ 4.

192 Mülk: 67/ 3.

193 Yunus: 10/ 101.

194 Yusuf: 12/105.

195 Fussilet: 41/ 53.

196 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 352-365.

197 Fussilet: 41/ 53. A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 367.

198 A’raf:7/ 185.

199 Fussilet: 41/ 53.

200 Zariyat: 51/ 47.

201 A’raf: 7/ 185.

202 Kaf: 50/ 6.

203 Rad: 13/ 2.

204 Enbiya: 21/ 32.

205 Mülk: 67/ 3.

206 Naziat: 79/ 27.

207 Fatır: 35/ 41.

208 Furkan: 25/ 61.

209 Yasin: 36/ 38.

210 Yasin: 36/ 39-40.

211 Vakıa: 56/ 75-76.

212 Zariyat: 51/ 47.

213 Zariyat: 51/ 47.

214 Yasin: 36/ 38-40.

215 Rad: 13/ 2.

216 Fatır: 35/ 41.

217 Zümer: 39/ 67. A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 369-384.

218 İbrahim: 14/ 32.

219 Zuhruf: 43/ 10.

220 Taha: 20/ 53.

221 Gafir: 40/ 64.

222 Hicr: 15/ 19.

223 Kaf: 50/ 7.

224 Zariyat: 51/48-49.

225 Mürselat: 77/ 25-27.

226 Neml: 27/ 61.

227 Enbiya: 21/30.

228 Neml: 27/88.

229 Casiye: 45/ 2.

230 Gafir: 40/ 64.

231 Neml: 27/ 88.

232 Al-i İmran: 3/ 190.

233 Yunus: 10/ 6.

234 Lokman: 31/ 29.

235 Zümer: 39/ 5.

236 A’raf: 7/ 54.

237 Mü’minun: 23/ 81.

238 Fussilet: 41/ 37-38.

239 Neml: 27/ 88.

240 Furkan: 25/ 45-47.

241 Şems: 91/ 1-4-9.

242 Neml: 27/ 86.

243 İsra: 17/ 12.

244 Furkan: 25/ 62.

245 Yunus: 10/ 67.

246 Sad: 38/ 5.

247 Hadid: 57/ 6.

248 A’raf: 7/ 54.

249 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 385-400.

250 Mearic: 71/ 15-16.

251 Furkan: 25/ 61.

252 Fussilet: 41/ 37.

253 Rad: 13/ 2.

254 İbrahim: 14/ 33.

255 Şems: 91/ 1-5.

256 En’am: 6/ 96.

257 Rahman: 55/5.

258 Yasin: 36/39.

259 Yunus: 10/5.

260 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 401-407.

261 Vakıa: 56/ 68-69.

262 Bakara: 2/ 22.

263 Rum: 30/ 48.

264 Fatır: 35/ 9.

265 Nahl: 16/ 65.

266 En’am: 6/ 99.

267 A’raf: 7/ 57.

268 Furkan: 25/48-50.

269 Kaf: 50/ 9-11.

270 Mü’minun: 23/ 18.

271 Nebe: 78/14-16.

272 Fatır: 35/ 27.

273 Zümer: 39/ 21.

274 Nur: 24/ 43.

275 Secde: 32/ 27.

276 Casiye: 45/12.

277 İsra: 17/66.

278 Lokman: 31/31.

279 Yasin: 36/ 41.

280 Rahman: 55/ 24.

281 Bakara: 2/164.

282 Fatır: 35/ 12.

283 Nahl: 16/ 81.

284 Rad: 13/ 3.

285 Mürselat: 77/ 25-27.

286 Hicr: 15/ 19.

287 Enbiya: 21/ 30.

288 A. Nedim El-Cisr, İlim-Felsefe-Kur’an Işığında İman, Kitabevi, İstanbul, Ocak 2005: 408-417.

289 En’am: 6/ 99.